Ки?и биирдэ олорор

Данилов Софрон Петрович

Суонда таыста.

– Аммаа, Солобудаа, кыыллар т элбэхтэрий?

– Икки ссчэкэлэр ини. Аахпатаым.

– Манна сылдьаллар дуу?

– Сылдьаллар.

– Итиэннэ миигин хонноро сатыыгын дуо? Арай сарсыарда дуу, тн дуу тиийэн кэллиннэр?

– Бэйи, эн тоо манна кэлли? Ханналаан иэин? – Аргыылап оонньор хардарбакка хардары ыйытта.

– Бу дьоннору истибэттэр ини? – Валерий хаас ааар диэки кынах гынна.

– Ээ, утуйа сыталлар… – оонньор оох диэки атыллаата. Кини тылын ылыннарбатаыттан, уола тук курдук эйээстик кэпсээбэтиттэн кыыыра быыытыйан,

тоуй соус куолаынан кхснэн туран иккиин ыйытта: – Ханна баран иэин диибин дии?

– Ыраах.

– Ол ханна?

– Дьокуускайга.

– Ха… ханна даа? – оонньор эргиллэ тстэ.

– Дьокуускайдаан иэбин диибин.

– Онно… кыылларга дуо?

– Кыылларга.

– Тугу-тугу дойохтуугун? Миигин, тэйбити, кл оостор дьн дуу?

– Кырдьыгым, ааа, – аата соуйбут сирэйин крн, уол куолаа сымнаата.

– Онно… тоо барды?

– Куттаныма, ааа. Хомуньуус буола иликпин. Билиитэ бэринэр дааны санаам суох.

– Оччоо… тоо?

– Кыылы лр баардахха, араар киирэр баайы буолбат дуо?

– Ха… хайдах?

– Чэ ол уун кэпсээн, ааа.

– Уаатын! – Аргыылап талах олоппоу ылан уот иннигэр олордо, уолугар атын олоппоу халбарыччы аста. – Эн миигин кытта -таамах курдук кэпсэтимэ. Трппт аа буолабын. Онто суох быаас барыаххыттан стэн хааллы, дьонноохпун диэн, дьон курдук, биирдэ эмэтэ илдьит да ыыппаккын. Аны туран, бачча р сылдьан кэлэн баран, хайдах-туох олордугут диэн ыйыталаа да соруммаккын. Тиэтэйэри оччо дуу, кыамматы оннук лгэр дуу?

Валерий аатын чи-ча куолаыттан кыыырбытын йдт. Ол да буоллар олус холурдук кэпсэттим дуу диэн буруйдана санаммытын таыгар биллэрбэтэ, олоппоско олорбокко, кмлк хардаастарыгар кх тлн клрн одуулаа турда. Ити туран аатын дьэбир харахтарын уота тирэммититтэн кхс кэдэйэн барарга дылы буолла. Уол онтукатыттан, баччааа диэри кыра оо курдук аатыгар срн баттатарыттан, бэйэтэ да кыйахана быыытыйда.

– Мин клэйдии, крл сылдьар бн дуо? Сорох баас сарсыы кн тыыннаах буоларын дуу, суоун дуу билбэт дааны. Эиги буоллаына сылаас дьиэитигэр бгэн олорон арааы дойохтуугут.

Оонньор уола буруйданан илэ-сала тспэтэин, хардары ргэнэн саарбытын иигэр сбл санаата: “Чэ сити, т-кч мин… Сынньылба сыраан буолбатах, хатан тимир кии. ллэниэн кэриэтэ тостуо…” Кини кыыырбыта арыый уараан, куолаын сымнатан, эйэ дэмнээхтик эттэ:

– Ким да эйигин крл сылдьаын диэбэт. Билигин кнэ-дьыла оннук. Кии хонон турдаына турдум диир кэмэ. Сурахтыын стэн хаалары куттала лгэрэ бэрт ээ. Ол иин этэбин.

– Т да сттэрбин, эиги хайдах олороргутун барытын истэ-билэ сылдьабын. Ол иин да бу быа тиийэн кэллэим дии.

– Чэ сп. Ити хааллын. Тыыннаах крстбт – чгэй. Ол эрээри й-тй булунан, итиини-буууну тумнан сылдьыахха баара.

– Ол аата хайдах?

Оонньор уолун саатыгар дьиэк киллэрбэт дьэбир дороону, ону ааан сс улаханнык ргэниэх чинчини ииттэ. Син биир тылын ылыннарбатын билэн, кини бу кэпсэтиини уатар-кээтэр туата суоун йдт.

– Хайдаын бэйэ быаар. Улахаын, – оонньор ииэттэн кэбистэ, уолун р крд. – Тиэтэйэр буоллаххына ньимийэн турума. Тугу да истибэккэ,

бтэй хааахха хааттарбыт курдукпут. Илин тугуй-ханныгый? Олор. Кэпсээ. Бэппэлээйэп кыньараал сэриитэ кэлэн иэр дииллэр. Кырдьык дуо?

– Кырдьык, – Валерий олоппоу ылан, кхснэн ооххо олордо. – Бу кн Пепеляев этэрээтэ Охотскайга, Аяа кэлбитэ. Сэттэ ссчэкэ киилээх. Бары, муха соботун курдук, ыллар саааннаах талыы нуучча дьоно. кслэрэ офицердар. Генерал э генерал, полковник э полковник. Сэрии бн ааспыт, итиини-буууну билбит дьон. Пепеляев манан кэлэн Дьокуускайы ылар, онтон Сибиири сэриилээн, Россияа ааар былааннаах. Сэбиэскэйи утары санаалаах барыта онно мунньуунна. Артемьев этэрээтэ эмиэ холбосто. Пепеляев, былыр йээ манна кэлиэх кии, тоустар табаларын аанньа биэрбэккэлэр, Ньылхаа тутуллан хаалла. Билигин дьэ саардыы бу диэки салаллан иэр.

– Оо, айыым таарам… – Аргыылап оонньор ытыынан сирэйин саба туттан бк тстэ, э тыынна. – Аата, кэлиэ баар эбит…

Ааныс хаас диэкиттэн кэлэн остуолу оох чугаыгар сыарыччы аста, ол-бу астаах миискэлэри, тэриэлкэлэри аалан уурталаата, чэй кутта:

– Ааа, тукаам. Бу алаадьыта сиэ. Бу кбр баар. Ахтыбыты буолуо.

Итиэннэ бэйэтэ ойоостон ахтыбыт амарах хараынан уолун имэрийэ кр олордо.

Аалаах уол сулбу-салбы ааан бардылар.

– Аны бэйэ тускунан кэпсээ, – диэтэ Аргыылап оонньор.

– Бэйэм бу баран иэбин.

– Баран иэргин крбн. Тоо бараргын ыйытабын.

– Генерал Пепеляев сирэй бирикээинэн.

– Ол эйигиттэн атын киини булан ыыппаттар дуо?

– Ону ыйыталаспатаым, – Валерий стк хардарда.

– “Ыйыталаспатаым!” Ыйыталаыахха наада. Бары туора кииэхэ тиитин охтотторон баран тииин ичигэстиэхтэрин баараллар. Ыйыталаспат буоллаххына, йэ тухары тиитин охторо сылдьыа, тииигэр тиииниэ суоа.

– Эн уолу оннук акаары буолбата ини. Ким элбэх тииэ тиксэрэ сс биллибэт.

Оонньор ситэ испэтэх чэйин холумтаа эстэ, блэтин с диэки аста уонна кэргэнигэр эттэ:

– Бар, ооор йтэ бэлэмнээ. Лэппиэскэтэ, арыыта, буспут эттэ суулаан Суондаа биэр. чгэйдик уурдун.

Ааныс тугу эрэ ыйытыах курдук гынан иэн оонньоро кырыктаахтык кынчарыйбытыттан тохтоото уонна саата суох хаас диэки барда.

Аргыылап дьахтар хаппахчытыгар киирэрин кэтээн олорон хамнаабат хараынан уолун тобулу крд:

– Эн билэин дуо ханна, туохха баран иэргин?

– Билэбин.

– “Билэбин”, – оонньор, кыыйан, эмиэ уолун тгннэ. – Билэри буоллар, итинник сулбуччутук хардарыа суох этэ. Кыньараалы тугу бирикээстээтэ? Онно туох соруктааххыный?

– Сэриигэ тугу бирикээстииллэрэ биллэр ини.

– Сэкириэт дуо? Ааыттан кистиигин дуо?

– Кистээбэппин. Билиэххин оннук умсугуйар буоллаххына, иит, – Валерий кумааыттан ыйааы ааан эрэргэ дылы бтэи куолаынан саарда. – Бииги диэки санаалаах дьону кытта сибээстэиэхтээхпин. Кинилэри тмхтээхпин. Кыыллар хас хардыыларын биллэрэ олоруохтаахпын. Пепеляев куоракка чугааатаына, р турууну тэрийэн, сэбиэскэй салайааччылары суох оортуохтаахпын…

Таырдьаттан Суонда киирдэ.

Валерий ах барда.