Nauka Holenderskiego przez Literatur?: Analiza i T?umaczenie 'Max Havelaar' z Klasyki Niderlandzkiej

Shcheholevatyi Nikita

Myn God, de weg is… weg! We gaan in een afgrond, gilt de onervaren reiziger, daar is geen weg… daar is de diepte! (Boze moj, droga zniknela! Wpadamy w przepasc, krzyczy niedoswiadczony podroznik, nie ma drogi… tam jest przepasc!; Myn God – Boze moj, de weg is… weg – droga zniknela, we gaan in een afgrond – wpadamy w przepasc, gilt de onervaren reiziger – krzyczy niedoswiadczony podroznik, geen weg – nie ma drogi, daar is de diepte – tam jest przepasc).

Ja, zoo schynt het. (Tak, tak sie wydaje; zoo schynt het – tak sie wydaje).

De weg kromt zich, en juist als een galopsprong verder, vasten grond zou doen verliezen aan 't voorspan, wenden zich de paarden, en slingeren het voertuig den hoek om. (Droga zakreca i wlasnie gdyby jeszcze jeden galop utracilby twardy grunt, konie skrecaja i pojazd leci w zakret; weg kromt zich – droga zakreca, een galopsprong verder – jeszcze jeden galop, vasten grond – twardy grunt, zouden doen verliezen – stracilby, voorspan – przod, wenden zich – skrecaja, slingeren het voertuig den hoek om – pojazd leci w zakret).

Ze vliegen de berghoogte op, die ge een oogenblik vroeger niet zaagt, en… de afgrond ligt achter u. (Leca na szczyt gory, ktorej chwile wczesniej nie widziales, i… przepasc jest za toba; vliegen de berghoogte op – leca na szczyt gory, oogenblik vroeger – chwile wczesniej, niet zaagt – nie widziales, afgrond – przepasc, ligt achter u – jest za toba).

Er zyn, by zulke gelegenheid, oogenblikken dat de wagen alleen rust op de raderen aan de buitenzyde van den boog dien ge beschryft: de middelpuntvliedende kracht heeft de binnenwielen van den grond geheven. (Sa chwile, przy takich okazjach, ze woz opiera sie tylko na kolach po zewnetrznej stronie luku, ktory opisujesz: sila odsrodkowa uniosla wewnetrzne kola nad ziemie; by zulke gelegenheid – przy takich okazjach, oogenblikken – chwile, wagen rust op de raderen – woz opiera sie na kolach, buitenzijde van den boog – zewnetrzna strona luku, middelpuntvliedende kracht – sila odsrodkowa, binnenwielen – wewnetrzne kola, van den grond geheven – uniosla nad ziemie).

Er behoort koelbloedigheid toe, de oogen niet te sluiten, en wie voor 't eerst op Java reist, schryft aan zyn familie in Europa, dat hy in levensgevaar verkeerd heeft. (Wymaga to zimnej krwi, nie zamykac oczu, a kto po raz pierwszy podrozuje po Jawie, pisze do swojej rodziny w Europie, ze byl w smiertelnym niebezpieczenstwie; koelbloedigheid – zimna krew, de oogen niet te sluiten – nie zamykac oczu, voor 't eerst op Java reist – po raz pierwszy podrozuje po Jawie, schryft aan zyn familie – pisze do swojej rodziny, in levensgevaar verkeerd – w smiertelnym niebezpieczenstwie).

Maar wie er te-huis behoort, lacht om dien angst. (Ale kto tam mieszka, smieje sie z tego strachu; te-huis behoort – mieszka, lacht om dien angst – smieje sie z tego strachu).

Het is myn doel niet, vooral niet in het begin van myn vertelling, den lezer lang bezig te houden met het beschryven van plaatsen, landschappen of gebouwen. (Nie jest moim celem, zwlaszcza na poczatku mojej opowiesci, zajmowanie czytelnika opisami miejsc, krajobrazow czy budynkow; doel niet – nie celem, begin van myn vertelling – poczatek mojej opowiesci, lezer lang bezig te houden – zajmowanie czytelnika, beschryven van plaatsen – opisy miejsc, landschappen – krajobrazy, gebouwen – budynki).

Ik vrees te zeer hem afteschrikken door wat zweemen zou naar langdradigheid, en eerst later, als ik gevoel dat hy voor my gewonnen is, als ik uit blik en houding bemerk dat het lot van de heldin die ergens van 't balkon eener vierde verdieping springt, hem belang inboezemt, dan laat ik, met stoute verachting van alle wetten der zwaartekracht, haar zweven tusschen hemel en aarde, tot ik myn hart heb lucht gegeven in de nauwkeurige schets der schoonheden van het landschap, of van 't gebouw dat daar ergens schynt geplaatst te zyn om een voorwendsel aan de hand te doen tot een veelbladzydig vertoog over middeleeuwsche architektuur. (Obawiam sie zbytnio odstraszyc go czyms, co moze wydawac sie rozwlekloscia, a dopiero pozniej, gdy poczuje, ze jest dla mnie wygrany, gdy z jego spojrzenia i postawy zauwaze, ze los bohaterki, ktora skacze z balkonu na czwartym pietrze, budzi jego zainteresowanie, pozwole sobie, z odwaznym lekcewazeniem wszystkich praw grawitacji, zawiesic ja miedzy niebem a ziemia, az dam upust swojemu sercu w dokladnym opisie piekna krajobrazu lub budynku, ktory tam gdzies wydaje sie byc umieszczony, aby sluzyc jako pretekst do wielostronicowego wykladu o architekturze sredniowiecznej; vrees te zeer – obawiam sie zbytnio, afteschrikken – odstraszyc, zweemen zou naar langdradigheid – wydawac sie rozwlekloscia, eerst later – dopiero pozniej, als ik gevoel dat hy voor my gewonnen is – gdy poczuje, ze jest dla mnie wygrany, als ik uit blik en houding bemerk – gdy z jego spojrzenia i postawy zauwaze, lot van de heldin – los bohaterki, balkon eener vierde verdieping – balkon na czwartym pietrze, hem belang inboezemt – budzi jego zainteresowanie, stoute verachting – odwazne lekcewazenie, wetten der zwaartekracht – prawa grawitacji, zweven tusschen hemel en aarde – zawiesic miedzy niebem a ziemia, myn hart heb lucht gegeven – dac upust swojemu sercu, nauwkeurige schets – dokladny opis, schoonheden van het landschap – piekno krajobrazu, 't gebouw – budynek, voorwendsel aan de hand te doen – sluzyc jako pretekst, veelbladzydig vertoog – wielostronicowy wyklad, middeleeuwsche architektuur – architektura sredniowieczna).

Al die kasteelen gelyken op elkaar. Onveranderlyk zyn ze van heterogeene bouworde. Het corps de logis dagteekent altyd van eenige regeeringen vroeger dan de aanhechtsels die onder dezen of genen lateren koning daarby zyn gevoegd. (Wszystkie te zamki sa do siebie podobne. Zawsze sa zbudowane w sposob niejednolity. Glowna czesc budynku pochodzi zawsze z wczesniejszych rzadow niz dobudowki dodane przez tego lub innego pozniejszego krola; al die kasteelen gelyken op elkaar – wszystkie te zamki sa do siebie podobne, onveranderlyk – zawsze, heterogeene bouworde – niejednolity sposob budowy, corps de logis – glowna czesc budynku, dagteekent altyd van eenige regeeringen – pochodzi zawsze z wczesniejszych rzadow, aanhechtsels – dobudowki, lateren koning – pozniejszy krol).

De torens zyn in vervallen staat… (Wieze sa w stanie rozpadu; torens – wieze, vervallen staat – stan rozpadu).

Waarde lezer, er zyn geen torens. Een toren is een denkbeeld, een droom, een ideaal, een verzinsel, onverdragelyke grootspraak! Er zyn halve torens, en… torentjes. (Drogi czytelniku, nie ma wiez. Wieza to idea, sen, ideal, wymysl, nieznosne przechwalki! Sa polwieze i… wiezyczki; waarde lezer – drogi czytelniku, er zyn geen torens – nie ma wiez, toren – wieza, denkbeeld – idea, droom – sen, ideaal – ideal, verzinsel – wymysl, onverdragelyke grootspraak – nieznosne przechwalki, halve torens – polwieze, torentjes – wiezyczki).

De geestdryvery die torens meende te moeten zetten op de gebouwen die opgericht werden ter-eere van dezen of genen heilige, duurde niet lang genoeg om ze te voleinden, en de spits die de geloovigen naar den hemel moet wyzen, rust, gewoonlyk een paar omgangen te laag, op de massieve bazis, 'tgeen denken doet aan den man zonder dyen op de kermis. (Entuzjazm, ktory kazal budowac wieze na budynkach wzniesionych ku czci tego czy innego swietego, nie trwal wystarczajaco dlugo, aby je ukonczyc, a szczyt, ktory mial wskazywac wiernym niebo, zazwyczaj spoczywa kilka obrotow za nisko na masywnej podstawie, co przypomina czlowieka bez nog na jarmarku; geestdryvery – entuzjazm, torens meende te moeten zetten – kazal budowac wieze, gebouwen – budynki, opgericht werden ter-eere van dezen of genen heilige – wzniesione ku czci tego czy innego swietego, duurde niet lang genoeg om ze te voleinden – nie trwal wystarczajaco dlugo, aby je ukonczyc, spits die de geloovigen naar den hemel moet wyzen – szczyt, ktory mial wskazywac wiernym niebo, rust, gewoonlyk een paar omgangen te laag – zazwyczaj spoczywa kilka obrotow za nisko, massieve bazis – masywna podstawa, denken doet aan den man zonder dyen op de kermis – przypomina czlowieka bez nog na jarmarku).

Alleen torentjes, kleine naaldjes op dorpskerken, zyn afgewerkt. (Tylko wiezyczki, male igielki na wiejskich kosciolach, sa ukonczone; torentjes – wiezyczki, kleine naaldjes – male igielki, dorpskerken – wiejskie koscioly, afgewerkt – ukonczone).

Het is waarlyk niet vleiend voor de westersche beschaving, dat zelden het denkbeeld om een groot werk tot-stand te brengen, zich lang genoeg heeft kunnen staande houden om dat werk voleind te zien. (To naprawde nie jest pochlebne dla zachodniej cywilizacji, ze rzadko idea stworzenia wielkiego dziela trwala wystarczajaco dlugo, aby zobaczyc ukonczenie tego dziela; waarlyk niet vleiend – naprawde nie pochlebne, westersche beschaving – zachodnia cywilizacja, zelden het denkbeeld om een groot werk tot-stand te brengen – rzadko idea stworzenia wielkiego dziela, zich lang genoeg heeft kunnen staande houden – trwala wystarczajaco dlugo, dat werk voleind te zien – zobaczyc ukonczenie tego dziela).