Nauka Holenderskiego przez Literatur?: Analiza i T?umaczenie 'Max Havelaar' z Klasyki Niderlandzkiej
Шрифт:
Ik geloof dan ook dat in de middeleeuwen de meening gold, dat de duitsche Keizer wel 't recht had, graven, d.i. landschapsbestuurders, en hertogen, d.i. heiraanvoerders, te benoemen, doch dat de Baronnen beweerden, wat hun geboorte aangaat, aan den Keizer gelyk te zyn en alleen van God aftehangen, behoudens de verplichting den Keizer te dienen, voor-zoo-ver deze met hun toestemming, en uit hun midden gekozen was. (Uwazam zatem, ze w sredniowieczu panowalo przekonanie, iz cesarz niemiecki mial prawo mianowac hrabiow, tj. zarzadcow regionow, i ksiazat, tj. dowodcow wojskowych, ale baronowie twierdzili, ze z urodzenia sa rowni cesarzowi i zaleza tylko od Boga, z obowiazkiem sluzenia cesarzowi, o ile zostal wybrany za ich zgoda i sposrod nich; middeleeuwen – sredniowiecze, meening gold – panowalo przekonanie, duitsche Keizer – cesarz niemiecki, graven – hrabiow, landschapsbestuurders – zarzadcow regionow, hertogen – ksiazat, heiraanvoerders – dowodcow wojskowych, baronnen – baronowie, hun geboorte aangaat – z urodzenia, den Keizer gelyk te zyn – rowni cesarzowi, alleen van God aftehangen – zaleza tylko od Boga, verplichting den Keizer te dienen – obowiazkiem sluzenia cesarzowi, met hun toestemming – za ich zgoda, uit hun midden gekozen was – sposrod nich).
Een graaf bekleedde een ambt waartoe hem de Keizer had geroepen. Een baron beschouwde zich als baron ‘door de genade Gods’. (Hrabia piastowal urzad, do ktorego powolal go cesarz. Baron uwazal sie za barona 'z laski Bozej'; graaf bekleedde een ambt – hrabia piastowal urzad, de Keizer had geroepen – cesarz powolal, baron beschouwde zich als baron ‘door de genade Gods’ – baron uwazal sie za barona 'z laski Bozej').
De graven vertegenwoordigden den Keizer, en voerden als zoodanig diens banier, d.i. den Standaard van het Ryk. (Hrabowie reprezentowali cesarza i jako tacy nosili jego sztandar, tj. sztandar Rzeszy; graven vertegenwoordigden den Keizer – hrabowie reprezentowali cesarza, diens banier – jego sztandar, Standaard van het Ryk – sztandar Rzeszy).
Een baron bracht volk op de been onder zyn eigen vaan, als baanderheer. (Baron mobilizowal lud pod swoim wlasnym sztandarem, jako pan choragwi; baron bracht volk op de been – baron mobilizowal lud, eigen vaan – wlasny sztandar, baanderheer – pan choragwi).
De omstandigheid nu, dat graven en hertogen gewoonlyk uit de baronnen werden gekozen, bracht te-weeg dat zy het gewicht hunner betrekking in de schaal legden by den invloed dien zy aan hun geboorte ontleenden, en hieruit schynt later, vooral toen men aan de erfelykheid dezer betrekkingen was gewoon geraakt, de voorrang ontstaan te zyn, dien deze titels hadden boven dien van baron. (Okolicznosc, ze hrabiowie i ksiazeta zazwyczaj byli wybierani sposrod baronow, spowodowala, ze przywiazywali oni wage do swoich stanowisk zgodnie z wplywem, jaki wynikal z ich urodzenia, i z tego wynika, ze pozniej, zwlaszcza gdy przyzwyczajono sie do dziedzicznosci tych stanowisk, powstala przewaga tych tytulow nad tytulem barona; omstandigheid – okolicznosc, graven en hertogen gewoonlyk uit de baronnen werden gekozen – hrabiowie i ksiazeta zazwyczaj byli wybierani sposrod baronow, gewicht hunner betrekking in de schaal legden – przywiazywali wage do swoich stanowisk, invloed dien zy aan hun geboorte ontleenden – wplyw wynikajacy z ich urodzenia, erfelykheid dezer betrekkingen – dziedzicznosc tych stanowisk, voorrang ontstaan te zyn – powstala przewaga, boven dien van baron – nad tytulem barona).
Nog heden-ten-dage zou menige vryheerlyke familie – zonder keizerlyk of koninklyk patent, dat is een zoodanige familie, die haren adel afleidt van het ontstaan des lands, die altyd van adel was omdat ze van adel was – autochthoon – een verheffing tot den gravenstand, als derogeerend afwyzen. (Nawet dzisiaj wiele rodzin wolnych panow – bez patentu cesarskiego lub krolewskiego, tj. takich rodzin, ktore wywodza swoje szlachectwo od poczatkow kraju, ktore zawsze byly szlachetne, poniewaz byly szlachetne – autochtoniczne – odrzuciloby nadanie tytulu hrabiowskiego jako ponizajace; heden-ten-dage – dzisiaj, vryheerlyke familie – rodziny wolnych panow, keizerlyk of koninklyk patent – patent cesarski lub krolewski, afleidt van het ontstaan des lands – wywodzi swoje szlachectwo od poczatkow kraju, **altyd van adel was omdat ze van adel was** – zawsze byly szlachetne, poniewaz byly szlachetne, autochthoon – autochtoniczne, verheffing tot den gravenstand – nadanie tytulu hrabiowskiego, derogeerend afwyzen – odrzuciloby jako ponizajace).
Er zyn voorbeelden van. (Sa na to przyklady; voorbeelden – przyklady).
De personen die met het bestuur van zoodanig graafschap belast waren, trachtten natuurlyk van den Keizer te verkrygen dat hun zoons, of, by-gebreke daarvan, andere bloedverwanten, hen in hun betrekking zouden opvolgen. (Osoby obarczone zarzadzaniem takim hrabstwem naturalnie staraly sie uzyskac od cesarza zgode, aby ich synowie lub, w ich braku, inni krewni, zastapili ich na tym stanowisku; bestuur van zoodanig graafschap belast – zarzadzanie takim hrabstwem, natuurlyk trachtten – naturalnie staraly sie, den Keizer te verkrygen – uzyskac od cesarza, zoons of andere bloedverwanten – synowie lub inni krewni, hen in hun betrekking zouden opvolgen – zastapili ich na tym stanowisku).
Dit geschiedde dan ook gewoonlyk, schoon ik niet geloof dat ooit het recht op deze opvolging organisch is erkend geworden, althans wat deze beambten in de Nederlanden aangaat, by-voorbeeld, de graven van Holland, Zeeland, Henegouwen of Vlaanderen, de hertogen van Brabant, Gelderland, enz. (To dzialo sie zwykle, chociaz nie wierze, ze kiedykolwiek prawo do tej sukcesji zostalo organicznie uznane, przynajmniej jesli chodzi o tych urzednikow w Niderlandach, na przyklad hrabiow Holandii, Zelandii, Hainaut czy Flandrii, ksiazat Brabancji, Geldrii itp.; geschiedde – dzialo sie, gewoonlyk – zwykle, schoon – chociaz, geloof – wierze, recht – prawo, opvolging – sukcesja, organisch erkend – organicznie uznane (organisch – organicznie, erkend – uznane), beambten – urzednicy, graven – hrabiow, hertogen – ksiazat).
Het was in den beginne een gunst, weldra een gewoonte, en ten-slotte een noodzakelykheid, maar nooit werd deze erfelykheid wet. (Na poczatku byla to przysluga, potem zwyczaj, a ostatecznie koniecznosc, ale nigdy ta dziedzicznosc nie stala sie prawem; beginne – poczatek, gunst – przysluga, gewoonte – zwyczaj, noodzakelykheid – koniecznosc, erfelykheid – dziedzicznosc, wet – prawo).
Nagenoeg op gelyke wyze – wat de keus der personen aangaat, daar hier geen spraak is van gelykheid in werkkring, hoewel ook in dit opzicht zekere overeenstemming in 't oog valt – staat aan het hoofd eener afdeeling op Java, een inlandsch beambte die den hem door het gouvernement gegeven rang met zyn autochthoonen invloed verbindt, om aan den europeschen ambtenaar die 't nederlandsch gezag vertegenwoordigt, het bestuur gemakkelyk te maken. (Prawie w ten sam sposob – co do wyboru osob, poniewaz tutaj nie ma mowy o rownosci w pracy, chociaz takze pod tym wzgledem zauwazalna jest pewna zgodnosc – na czele dzialu na Jawie stoi miejscowy urzednik, ktory laczy nadana mu przez rzad range z jego autochtonicznym wplywem, aby ulatwic zarzadzanie europejskiemu urzednikowi reprezentujacemu wladze niderlandzka; nagenoeg – prawie, gelyke wyze – w ten sam sposob, keus – wybor, personen – osob, gelykheid – rownosc, werkkring – praca (werk – praca, kring – krag), opzicht – wzglad, overeenstemming – zgodnosc (overeen – nad, stemming – zgoda), hoofd – na czele, afdeeling – dzial, inlandsch beambte – miejscowy urzednik (inlandsch – miejscowy, beambte – urzednik), gouvernement – rzad, rang – ranga, autochthoonen invloed – autochtoniczny wplyw (autochthoon – autochtoniczny, invloed – wplyw), europeschen ambtenaar – europejski urzednik, nederlandsch gezag – wladza niderlandzka, bestuur – zarzadzanie, gemakkelyk – latwy).
Ook hier is de erfelykheid, zonder door een wet vastgesteld te zyn, tot een gewoonte geworden. (Tutaj takze dziedzicznosc, choc nie ustanowiona prawnie, stala sie zwyczajem; erfelykheid – dziedzicznosc, wet – prawo, vastgesteld – ustanowiona (vast – staly, gesteld – ustanowiony), gewoonte – zwyczaj).
Reeds by het leven van den Regent is deze zaak meestal geregeld, en 't geldt als een belooning voor dienstyver en trouw, indien men hem de toezegging geeft dat hy in zyn betrekking door zyn zoon zal worden opgevolgd. (Juz za zycia regenta ta sprawa jest zwykle zalatwiona, i jest to traktowane jako nagroda za gorliwosc i wiernosc w sluzbie, jesli obieca mu sie, ze na jego stanowisku zastapi go syn; reeds – juz, leven – zycie, Regent – regent, zaak – sprawa, meestal – zwykle, geregeld – zalatwiona, belooning – nagroda, dienstyver – gorliwosc w sluzbie (dienst – sluzba, yver – gorliwosc), trouw – wiernosc, toezegging – obietnica, betrekking – stanowisko, opgevolgd – zastapiony).
Er moeten al zeer gewichtige redenen bestaan, voor er van dezen regel wordt afgeweken, en waar dit het geval wezen mocht, kiest men toch gewoonlyk den opvolger uit de leden van dezelfde familie. (Musi istniec bardzo wazne powody, aby odstapic od tej reguly, a gdyby mialo to miejsce, zwykle wybiera sie nastepce sposrod czlonkow tej samej rodziny; gewichtige redenen – wazne powody (gewicht – waga, redenen – powody), regel – regula, afgeweken – odstapic (af – od, geweken – odstapic), opvolger – nastepca, leden – czlonkowie, familie – rodzina).
De verhouding tusschen europesche ambtenaren, en dusdanige hooggeplaatste javaansche grooten, is van zeer kieschen aard. (Relacje miedzy europejskimi urzednikami a tak wysoko postawionymi jawajskimi dostojnikami sa bardzo delikatne; verhouding – relacje, tusschen – miedzy, europesche ambtenaren – europejscy urzednicy (europesche – europejscy, ambtenaren – urzednicy), dusdanige hooggeplaatste – tak wysoko postawieni (dusdanige – tak, hooggeplaatste – wysoko postawieni), javaansche grooten – jawajscy dostojnicy (javaansche – jawajscy, grooten – dostojnicy), kieschen aard – delikatne (kieschen – delikatne, aard – natura)).