Nauka Holenderskiego przez Literatur?: Analiza i T?umaczenie 'Max Havelaar' z Klasyki Niderlandzkiej
Шрифт:
Onder dezen weder wordt het bestuur uitgeoefend door kontroleurs, opzieners en een tal van andere beambten die noodig zyn voor de inning der belastingen, voor het toezicht over den landbouw, voor het oprichten van gebouwen, voor de waterstaatswerken, voor de policie en voor het rechtswezen. (Pod nimi zarzad jest sprawowany przez kontrolerow, nadzorcow i wielu innych urzednikow, ktorzy sa potrzebni do poboru podatkow, nadzoru nad rolnictwem, budowy budynkow, prac hydrotechnicznych, policji i wymiaru sprawiedliwosci; onder dezen weder – pod nimi, het bestuur uitgeoefend door kontroleurs, opzieners en een tal van andere beambten – zarzad jest sprawowany przez kontrolerow, nadzorcow i wielu innych urzednikow, noodig zyn voor de inning der belastingen – potrzebni do poboru podatkow, toezicht over den landbouw – nadzor nad rolnictwem, oprichten van gebouwen – budowy budynkow, waterstaatswerken – prace hydrotechniczne, policie – policja, rechtswezen – wymiar sprawiedliwosci).
In elke afdeeling staat een inlandsch hoofd van hoogen rang met den titel van Regent, den adsistent-resident ter-zyde. (W kazdej sekcji jest miejscowy szef wysokiej rangi z tytulem Regenta, ktory stoi obok asystenta rezydenta; in elke afdeeling – w kazdej sekcji, inlandsch hoofd van hoogen rang – miejscowy szef wysokiej rangi, titel van Regent – tytul Regenta, adsistent-resident ter-zyde – stoi obok asystenta rezydenta).
Zoodanig Regent, hoewel zyn verhouding tot het bestuur en zyn werkkring geheel die is van een bezoldigd beambte, behoort altyd tot den hoogen adel des lands, en dikwyls tot de familie der vorsten die vroeger in dat landschap of in de nabuurschap onafhankelyk geregeerd hebben. (Taki Regent, chociaz jego stosunek do zarzadu i zakres obowiazkow jest calkowicie taki jak urzednika na pensji, zawsze nalezy do wysokiej szlachty kraju i czesto do rodziny ksiazat, ktorzy wczesniej rzadzili niezaleznie w tym regionie lub sasiedztwie; Zoodanig Regent – Taki Regent, zyn verhouding tot het bestuur – jego stosunek do zarzadu, zyn werkkring – zakres obowiazkow, bezoldigd beambte – urzednik na pensji, den hoogen adel des lands – wysoka szlachta kraju, familie der vorsten – rodzina ksiazat, onafhankelyk geregeerd hebben – rzadzili niezaleznie).
Zeer staatkundig wordt alzoo gebruik gemaakt van hun alouden feodalen invloed – die in Azie over 't geheel van groot gewicht is, en by de meeste stammen als punt van godsdienst wordt aangemerkt – dewyl door het benoemen dezer hoofden tot beambten, een hierarchie wordt geschapen, aan welker spits het nederlandsch gezag staat, dat door den Gouverneur-generaal wordt uitgeoefend. (Bardzo politycznie wykorzystuje sie ich dawny feudalny wplyw – ktory w Azji jest w ogole bardzo wazny i w wiekszosci plemion uwazany jest za punkt religijny – poniewaz mianujac tych przywodcow urzednikami, tworzy sie hierarchia, na czele ktorej stoi wladza holenderska, sprawowana przez Gubernatora Generalnego; Zeer staatkundig – Bardzo politycznie, gebruik gemaakt van hun alouden feodalen invloed – wykorzystuje sie ich dawny feudalny wplyw, in Azie over 't geheel van groot gewicht is – w Azji jest w ogole bardzo wazny, by de meeste stammen als punt van godsdienst wordt aangemerkt – w wiekszosci plemion uwazany jest za punkt religijny, benoemen dezer hoofden tot beambten – mianujac tych przywodcow urzednikami, hierarchie wordt geschapen – tworzy sie hierarchia, nederlandsch gezag – wladza holenderska, Gouverneur-generaal – Gubernator Generalny).
Er is niets nieuws onder de zon. (Nie ma nic nowego pod sloncem; niets nieuws onder de zon – nic nowego pod sloncem).
Werden niet de Ryks-, Mark-, Gau-, en Burggraven van het duitsche Ryk evenzoo door den Keizer aangesteld, en meestal gekozen uit de Baronnen? (Czyz nie tak samo mianowani byli hrabiowie Rzeszy, markizowie, graafowie i burmistrzowie Rzeszy Niemieckiej przez Cesarza, i zazwyczaj wybierani sposrod baronow?; Ryks-, Mark-, Gau-, en Burggraven van het duitsche Ryk – hrabiowie Rzeszy, markizowie, graafowie i burmistrzowie Rzeszy Niemieckiej, evenzoo door den Keizer aangesteld – mianowani przez Cesarza, meestal gekozen uit de Baronnen – zazwyczaj wybierani sposrod baronow).
Zonder uitweiding over den oorsprong des adels, die geheel in de natuur ligt, wensch ik toch plaats te geven aan de opmerking hoe in ons werelddeel en ginds in 't verre Indie, dezelfde oorzaken dezelfde gevolgen hadden. (Bez rozwodzenia sie nad pochodzeniem szlachty, ktore calkowicie lezy w naturze, chcialbym jednak zwrocic uwage na to, jak na naszym kontynencie i tam w dalekich Indiach te same przyczyny mialy te same skutki; uitweiding over den oorsprong des adels – rozwodzenie sie nad pochodzeniem szlachty, geheel in de natuur ligt – calkowicie lezy w naturze, wensch ik toch plaats te geven aan de opmerking – chcialbym jednak zwrocic uwage, ons werelddeel – nasz kontynent, 't verre Indie – dalekie Indie, dezelfde oorzaken dezelfde gevolgen hadden – te same przyczyny mialy te same skutki).
Een land moet op verren afstand geregeerd worden, en hiertoe zyn beambten noodig, die 't centraal gezag vertegenwoordigen. (Krajem trzeba zarzadzac z daleka i do tego potrzebni sa urzednicy, ktorzy reprezentuja wladze centralna; op verren afstand geregeerd worden – zarzadzac z daleka, beambten noodig – potrzebni urzednicy, centraal gezag vertegenwoordigen – reprezentowac wladze centralna).
Onder het stelsel van militaire willekeur, kozen de Romeinen hiertoe de Praefecten, in den aanvang gewoonlyk de bevelhebbers der legioenen die 't bedoelde land hadden ten-onder gebracht. (W systemie militarnej samowoli Rzymianie wybierali do tego Prefektow, zazwyczaj dowodcow legionow, ktorzy podbili dany kraj; stelsel van militaire willekeur – system militarnej samowoli, kozen de Romeinen hiertoe de Praefecten – Rzymianie wybierali do tego Prefektow, bevelhebbers der legioenen – dowodcy legionow, bedoelde land hadden ten-onder gebracht – podbili dany kraj).
Zulke landstreken bleven dan ook: provincien, dat is: wingewesten. (Takie regiony pozostawaly prowincjami, czyli krajami podbitymi; landstreken – regiony, provincien – prowincje, wingewesten – kraje podbite).
Maar toen later het centraal gezag des duitschen Ryks behoefte voelde, eenig ver gelegen volk aan zich te binden op andere wyze dan door stoffelyk overwicht alleen, zoodra een verwyderde streek werd beschouwd als door gelykheid in afkomst, taal en gewoonten tot het Ryk te behooren, deed zich de noodzakelykheid gevoelen, iemand met de leiding der zaken te belasten, die in dat land te-huis behoorde niet alleen, maar door zyn stand boven zyn medeburgers in die streken verheven was, opdat de gehoorzaamheid aan de bevelen des Keizers, gemakkelyk werde door de samengaande neiging tot onderwerping aan hem die met de uitvoering dezer bevelen belast was. (Jednak pozniej, gdy wladza centralna Cesarstwa Niemieckiego poczula potrzebe zwiazania ze soba odleglych ludow w inny sposob niz tylko przez przewage materialna, gdy tylko odlegly region zostal uznany za nalezacy do Cesarstwa ze wzgledu na wspolne pochodzenie, jezyk i zwyczaje, pojawila sie koniecznosc powierzenia kierowania sprawami komus, kto nie tylko byl rodowitym mieszkancem tego kraju, ale takze przewyzszal swoich wspolobywateli w tych regionach pozycja, aby posluszenstwo wobec rozkazow Cesarza bylo latwe dzieki wspolnej checi podporzadkowania sie temu, kto zostal obarczony wykonaniem tych rozkazow; centraal gezag des duitschen Ryks – wladza centralna Cesarstwa Niemieckiego, eenig ver gelegen volk – odlegle ludy, aan zich te binden – zwiazania ze soba, stoffelyk overwicht – przewaga materialna, verwyderde streek – odlegly region, door gelykheid in afkomst, taal en gewoonten – wspolne pochodzenie, jezyk i zwyczaje, leiding der zaken – kierowanie sprawami, iemand met de leiding der zaken te belasten – powierzenia kierowania sprawami komus, in dat land te-huis behoorde – rodowity mieszkaniec tego kraju, stand boven zyn medeburgers – przewyzszal swoich wspolobywateli, de gehoorzaamheid aan de bevelen des Keizers – posluszenstwo wobec rozkazow Cesarza, samengaande neiging tot onderwerping – wspolna chec podporzadkowania sie, de uitvoering dezer bevelen belast was – wykonanie tych rozkazow).
Hierdoor werden dan tevens geheel of gedeeltelyk de uitgaven vermeden, voor een staand leger ten-laste der algemeene staatskas, of, zooals meestal geschiedde, ten-laste van de gewesten zelf, die door zoodanig leger moesten bewaakt worden. (W ten sposob unikano rowniez calkowicie lub czesciowo wydatkow na stala armie obciazajacych ogolny skarbiec panstwa, lub, jak to zwykle bywalo, na koszt samych regionow, ktore musialy byc strzezone przez taka armie; uitgaven vermeden – unikano wydatkow, staand leger – stala armia, ten-laste der algemeene staatskas – obciazajacych ogolny skarbiec panstwa, ten-laste van de gewesten zelf – na koszt samych regionow, zoodanig leger moesten bewaakt worden – musialy byc strzezone przez taka armie).
Zoo werden de eerste Graven gekozen uit de Baronnen des lands, en strikt genomen is dus 't woord graaf geen adellyke titel, doch slechts de benaming van een met zeker ambt belasten persoon. (Tak wiec pierwsi Hrabowie byli wybierani sposrod Baronow kraju, a scisle rzecz biorac, slowo hrabia nie jest tytulem szlacheckim, ale jedynie okresleniem osoby obarczonej pewnym urzedem; eerste Graven – pierwsi Hrabowie, gekozen uit de Baronnen des lands – wybierani sposrod Baronow kraju, 't woord graaf – slowo hrabia, geen adellyke titel – nie jest tytulem szlacheckim, benaming van een met zeker ambt belasten persoon – okreslenie osoby obarczonej pewnym urzedem).