Nauka Holenderskiego przez Literatur?: Analiza i T?umaczenie 'Max Havelaar' z Klasyki Niderlandzkiej
Шрифт:
Doch dit alles moet betaald worden. (Ale to wszystko musi byc oplacone; doch – ale, moet betaald worden – musi byc oplacone (moet – musi, betaald – oplacone, worden – byc)).
Het nederlandsch bestuur dat zich op den invloed van die Regenten gegrondvest heeft, weet dit, en niets is dus natuurlyker dan dat het hun inkomsten heeft opgevoerd tot een hoogte die den niet-Indier overdreven zou voorkomen, maar inderdaad zelden voldoende is ter bestryding van de uitgaven welke aan de levenswyze van zoodanig inlandsch Hoofd verbonden zyn. (Holenderskie wladze, ktore opieraja sie na wplywie tych regentow, wiedza o tym, i nic nie jest bardziej naturalne niz to, ze ich dochody zostaly podniesione do poziomu, ktory dla nie-Indyka wydalby sie przesadzony, ale w rzeczywistosci rzadko wystarczajacy na pokrycie wydatkow zwiazanych ze stylem zycia takiego lokalnego przywodcy; nederlandsch bestuur – holenderskie wladze (nederlandsch – holenderski, bestuur – wladze), invloed van die Regenten – wplyw tych regentow (invloed – wplyw, Regenten – regenci), gegrondvest heeft – opiera sie (gegrondvest – zalozony, heeft – miec), inkomsten opgevoerd – dochody podniesione (inkomsten – dochody, opgevoerd – podniesione), niet-Indier overdreven zou voorkomen – dla nie-Indyka wydalby sie przesadzony (niet – nie, Indier – Indyjczyk, overdreven – przesadzony, voorkomen – wydawac sie), zelden voldoende – rzadko wystarczajacy (zelden – rzadko, voldoende – wystarczajacy), bestryding van de uitgaven – pokrycie wydatkow (bestryding – walka, uitgaven – wydatki), levenswyze van zoodanig inlandsch Hoofd – styl zycia takiego lokalnego przywodcy (levenswyze – styl zycia, zoodanig – taki, inlandsch – lokalny, Hoofd – przywodca)).
Het is niet ongewoon, Regenten die twee- ja driemaal honderd duizend gulden 's jaars inkomen hebben, in geldverlegenheid te zien verkeeren. (Nie jest rzadkoscia widziec regentow, ktorzy maja dochod roczny w wysokosci dwustu lub trzystu tysiecy guldenow, w klopotach finansowych; niet ongewoon – nie rzadkoscia (niet – nie, ongewoon – rzadki), Regenten die twee- ja driemaal honderd duizend gulden – regenci, ktorzy maja dwie lub trzy razy sto tysiecy guldenow (Regenten – regenci, twee – dwa, driemaal – trzy razy, honderd – sto, duizend – tysiac, gulden – gulden), 's jaars inkomen hebben – maja roczny dochod (jaars – roczny, inkomen – dochod, hebben – miec), geldverlegenheid te zien verkeeren – w klopotach finansowych (geldverlegenheid – klopoty finansowe, zien – widziec, verkeeren – znajdowac sie)).
Hiertoe draagt veel by de, als 't ware vorstelyke, onverschilligheid waarmee zy hun inkomsten verspillen, hun nalatigheid in 't bewaken hunner ondergeschikten, hun koopziekte, en vooral het misbruik dat dikwyls van deze hoedanigheden gemaakt wordt door Europeanen. (Do tego przyczynia sie w duzym stopniu, jak gdyby ksiazeca, obojetnosc, z jaka marnotrawia swoje dochody, ich niedbalstwo w nadzorowaniu podwladnych, ich mania kupowania, a zwlaszcza naduzycia, ktore czesto wynikaja z tych cech, dokonywane przez Europejczykow; hiertoe draagt veel by – do tego przyczynia sie w duzym stopniu (hiertoe – do tego, draagt – nosi, veel – duzo, by – przez), vorstelyke onverschilligheid – ksiazeca obojetnosc (vorstelyke – ksiazeca, onverschilligheid – obojetnosc), hun inkomsten verspillen – marnotrawienie dochodow (hun – ich, inkomsten – dochody, verspillen – marnotrawienie), nalatigheid in 't bewaken hunner ondergeschikten – niedbalstwo w nadzorowaniu podwladnych (nalatigheid – niedbalstwo, bewaken – nadzor, hunner – ich, ondergeschikten – podwladni), koopziekte – mania kupowania (koop – kupowac, ziekte – choroba), misbruik gemaakt door Europeanen – naduzycia dokonywane przez Europejczykow (misbruik – naduzycie, gemaakt – dokonywane, door – przez, Europeanen – Europejczycy)).
De inkomsten der javaansche Hoofden zou men in vier deelen kunnen splitsen. (Dochody jawajskich przywodcow mozna podzielic na cztery czesci; inkomsten – dochody, javaansche Hoofden – jawajscy przywodcy (javaansche – jawajscy, Hoofden – przywodcy), vier deelen – cztery czesci (vier – cztery, deelen – czesci), splitsen – dzielic).
Vooreerst, het bepaald maandgeld. (Po pierwsze, okreslona miesieczna pensja; vooreerst – po pierwsze, bepaald maandgeld – okreslona miesieczna pensja (bepaald – okreslony, maandgeld – miesieczna pensja)).
Vervolgens, een vaste som als schadeloosstelling voor afgekochte rechten die overgegaan zyn op 't nederlandsch bestuur. (Nastepnie stala kwota jako odszkodowanie za wykupione prawa, ktore przeszly na wladze holenderskie; vaste som – stala kwota (vaste – stala, som – kwota), schadeloosstelling – odszkodowanie, afgekochte rechten – wykupione prawa (afgekochte – wykupione, rechten – prawa), overgegaan zyn op 't nederlandsch bestuur – przeszly na wladze holenderskie (overgegaan – przeszly, bestuur – wladze)).
Ten-derde, een belooning in evenredigheid met de hoeveelheid der in hun regentschap voortgebrachte produkten, als koffi, suiker, indigo, kaneel, enz. (Po trzecie, wynagrodzenie proporcjonalne do ilosci produktow wytwarzanych w ich regencji, takich jak kawa, cukier, indygo, cynamon itp.; ten-derde – po trzecie, belooning – wynagrodzenie, evenredigheid – proporcjonalnosc, hoeveelheid – ilosc, regentschap voortgebrachte produkten – produkty wytwarzane w regencji (regentschap – regencja, voortgebrachte – wytwarzane, produkten – produkty), koffi – kawa, suiker – cukier, indigo – indygo, kaneel – cynamon, enz. – itp.).
En eindelyk, de willekeurige beschikking over den arbeid en de eigendommen hunner onderhoorigen. (I wreszcie, dowolne dysponowanie praca i majatkiem swoich poddanych; eindelyk – wreszcie, willekeurige beschikking – dowolne dysponowanie (willekeurige – dowolne, beschikking – dysponowanie), arbeid – praca, eigendommen hunner onderhoorigen – majatek swoich poddanych (eigendommen – majatek, hunner – ich, onderhoorigen – poddani)).
De beide laatste bronnen van inkomsten vorderen eenige opheldering. (Obie ostatnie zrodla dochodow wymagaja pewnych wyjasnien; bronnen – zrodla, inkomsten – dochody, vorderen – wymagaja, opheldering – wyjasnien). De Javaan is uit den aard der zaak landbouwer. (Jawajczyk z natury jest rolnikiem; Javaan – Jawajczyk, uit den aard der zaak – z natury, landbouwer – rolnik). De grond waarop hy geboren werd, die veel belooft voor weinig arbeids, lokt hem hiertoe uit, en vooral is hy met hart en ziel overgegeven aan het bebouwen zyner rystvelden, waarin hy dan ook zeer bedreven is. (Ziemia, na ktorej sie urodzil, ktora obiecuje wiele za niewielki wysilek, zacheca go do tego, a zwlaszcza jest on calym sercem i dusza oddany uprawie swoich pol ryzowych, w ktorej jest bardzo wprawny; grond – ziemia, geboren werd – urodzil sie, veel belooft voor weinig arbeids – obiecuje wiele za niewielki wysilek, lokt hem hiertoe uit – zacheca go do tego, hart en ziel – serce i dusza, overgegeven aan het bebouwen – oddany uprawie, rystvelden – pola ryzowe, bedreven – wprawny). Hy groeit op te-midden zyner sawah's en gagah's en tipar's, vergezelt reeds op zeer jeugdigen leeftyd zyn vader naar 't veld, waar hy hem behulpzaam is in den arbeid met ploeg en spade, aan dammen en aan waterleidingen tot het bevochtigen zyner akkers. (Dorasta wsrod swoich sawah, gagah i tipar, towarzyszy swojemu ojcu na polu juz w bardzo mlodym wieku, gdzie pomaga mu w pracy z plugiem i lopata, przy tamach i kanalach nawadniajacych jego pola; groeit op – dorasta, sawah's, gagah's, tipar's – rodzaje pol, vergezelt op zeer jeugdigen leeftyd – towarzyszy w bardzo mlodym wieku, arbeid – praca, ploeg – plug, spade – lopata, dammen – tamy, waterleidingen – kanaly nawadniajace, bevochtigen – nawadnianie, akkers – pola).
Hy telt zyn jaren by oogsten, hy rekent den tyd naar de kleur zyner te veld staande halmen, hy voelt zich te-huis onder de makkers die met hem padie sneden, hy zoekt zyn vrouw onder de meisjes der dessah, die 's avends onder vroolyk gezang de ryst stampen om ze te ontdoen van den bolster… het bezit van een paar buffels die zyn ploeg zullen trekken, is 't ideaal dat hem aanlacht… kortom, de rystbouw is voor den Javaan, wat in de Rynstreken en in het zuiden van Frankryk, de wynoogst is. (Liczy swoje lata wedlug zbiorow, czas mierzy wedlug koloru stojacych na polu lodyg, czuje sie jak w domu wsrod towarzyszy, ktorzy z nim scinaja ryz, szuka swojej zony wsrod dziewczat z wioski, ktore wieczorem pod wesola piesnia tluka ryz, aby go pozbawic luski… posiadanie kilku bawolow, ktore beda ciagnac jego plug, jest idealem, ktory go zachwyca… krotko mowiac, uprawa ryzu jest dla Jawajczyka tym, czym zbiory winogron w regionie Renu i poludniowej Francji; telt zyn jaren – liczy swoje lata, oogsten – zbiory, rekent den tyd – mierzy czas, kleur zyner te veld staande halmen – kolor stojacych na polu lodyg, voelt zich te-huis – czuje sie jak w domu, makkers – towarzysze, padie sneden – scinaja ryz, vrouw – zona, meisjes der dessah – dziewczeta z wioski, 's avends onder vroolyk gezang – wieczorem pod wesola piesnia, ryst stampen – tluka ryz, ontdoen van den bolster – pozbawic luski, bezit van een paar buffels – posiadanie kilku bawolow, ploeg – plug, aanlacht – zachwyca, rystbouw – uprawa ryzu, wynoogst – zbiory winogron).
Doch daar kwamen vreemdelingen uit het Westen, die zich heer maakten van het land. (Jednak przybyli obcy z Zachodu, ktorzy stali sie panami tej ziemi; vreemdelingen – obcy, uit het Westen – z Zachodu, heer maakten van het land – stali sie panami tej ziemi). Ze wenschten voordeel te doen met de vruchtbaarheid van den bodem, en gelastten den bewoner een gedeelte van zyn arbeid en van zyn tyd toetewyden aan het voortbrengen van andere zaken, die meer winst zouden afwerpen op de markten van Europa. (Chcieli skorzystac z zyznosci gleby i nakazali mieszkancom poswiecic czesc swojej pracy i czasu na produkcje innych rzeczy, ktore przynioslyby wieksze zyski na rynkach Europy; wenschten voordeel – chcieli skorzystac, vruchtbaarheid van den bodem – zyznosc gleby, gelastten den bewoner – nakazali mieszkancom, gedeelte van zyn arbeid en van zyn tyd – czesc swojej pracy i czasu, toetewyden aan het voortbrengen – poswiecic na produkcje, andere zaken – inne rzeczy, winst zouden afwerpen – przynioslyby zyski, markten van Europa – rynki Europy). Om den geringen man hiertoe te bewegen, was niet meer dan een zeer eenvoudige staatkunde noodig. (Aby sklonic do tego prostego czlowieka, potrzebna byla tylko bardzo prosta polityka; geringen man – prosty czlowiek, bewegen – sklonic, zeer eenvoudige staatkunde – bardzo prosta polityka). Hy gehoorzaamt zyn hoofden, men had dus slechts deze hoofden te winnen door hun een gedeelte van de winst toetezeggen, en… het gelukte volkomen. (On slucha swoich przelozonych, wiec wystarczylo zdobyc tych przelozonych, obiecujac im czesc zysku, i… udalo sie to calkowicie; gehoorzaamt zyn hoofden – slucha swoich przelozonych, slechts deze hoofden te winnen – zdobyc tych przelozonych, gedeelte van de winst toetezeggen – obiecujac czesc zysku, het gelukte volkomen – udalo sie to calkowicie).