Памалюся Перуну, пакланюся Вялесу…
Шрифт:
У клубе ўжо ведалі пра здарэнне, і як толькі Пеця з Ленай і Міхась з’явіліся ў святле вулічнага ліхтара, які свяціўся над будынкам клуба, пачуліся крыкі, свіст і паддражніванні. Міхась кінууся за малымі біцца.
— Міхась, не звяртай увагі, — супакоіў яго Пятрук. — Ідзі сюды, вось што я табе пакажу.
Пятрук падышоу да большага святла і працягнуу Міхасю невялічкі скрутачак.
— Гэта што, скурка нейкая?
— Скура. У тым то і рэч.
— А дзе ты ўзяў? Ці не манах табе
— Не ведаю, ці манах гэта, але я дастаў гэтую рэч з таго кія, які я потым яму аддау.
— Што ты зноў вярзеш? — абурыўся Міхась, але прапанаваны яму скрутачак разглядваў уважліва. — Скура нейкая далікатная і не па-нашаму напісана.
— Як не па-нашаму? — здзівілася Лена, таксама ўважліва разглядваючы скуру. — Тут па-царкоўнаму напісана…
— Гэта пергамент, на якім колісь пісалі кнігі. Бачыце, і па форме рыхтык табе кніжная старонка.
— Ну, дык дзе ж ты узяу?
— Там і узяу, дзе узяу. Што мне па два разы паутараць.
— Дык яна можа мець гістарычную каштоунасць, — выказау меркаванне Міхась.
— Можа. Думаю, ці не схадзіць нам да гісторыка. Калі ён не спіць.
— О, Мікалай Лявонавіч не спіць. Я з танцаў позна іду, так у яго рэдка калі лямпа не гарыць, — знізіўшы голас на паўтона, сказаў Міхась. — Толькі ціха. Каб малыя не увязаліся. Ідзём па аднаму. Спачатку ты, Лена…
Урачыста панеслі трафей да Мікалая Лявонавіча, настаўніка гісторыі. Жыў ён недалёка ад школы, а гэта быу другі канец вёскі.
Настаўнікава хата была звычайным цагляным дамком, праўда, новым, бо нядаўна настаўнік пабудаваўся. Раней ён жыў у самой школе, у прыбудоўцы, разам з сям’ёй — жонкай, таксама настаўніцай, і двума яшчэ малымі дзецьмі.
— Ён не спіць, я ж казаў, — задаволена прамовіў Міхась, калі яшчэ здалёк яны ўбачылі жоўтае ад каляровых фіранак святло. — Ён рэдка калі спіць, усё нешта чытае, а то нават у мікраскоп глядзіць.
— А ты ўсё ўбачыш… — не адобрыла дасведчанасць Міхася Лена. — Цікаўнік гэткі…
Было душнавата, таму акно, якое выходзіла ў гародчык, зарослы буйнымі вяргінямі і касачамі, было праадчынена. Фіранкі звісалі ў гародчык, лёгкі ветрык час ад часу развейваў іх, і тады можна было ўбачыць твар чымсьці заклапочанага гісторыка, схіленага над кнігамі.
— Мікалай Лявонавіч! — асцярожна, каб не пабудзіць дзяцей, якія спалі недзе ў глыбіні дома, у іншых пакоях, паклікаў Міхась. Настаўнік адарваўся ад кнігі, нават крыху трывожна глянуў у акно.
— А, гэты вы? — абрадавауся настаунік, пазнаушы сваіх вучняу. — А чаму вы не спіцё? Позна ўжо… Што здарылася?
— Мікалай Лявонавіч, паглядзіце сюды. Што мы вось здабылі.
Дзяўчына і хлопцы зайшлі ў гародчык і падышлі да акна, больш рашучы Міхась узяў з Пецевых рук кавалак скуры
У гэты момант у гародчык нашылася падлеткаў. І адкуль яны толькі ўзяліся! Відаць, яны адчулі, зразумелі, куды падзеліся хлопцы і Лена, і пайшлі за імі, сталі сачыць. Тут, пры настаўнікавай хаце, асмялелі, бо ведалі, што настаўнік надзвычай добры, і не стане іх праганяць. Мала таго, старэйшыя не адважацца ў прысутнасці настаўніка чыніць над імі свой самасуд.
Гісторык патрымаў у руках скуру, абмацаў яе, паднёс да лямпы.
— Дык што гэта? — крышку абыякава прамовіу ён. Але тут ягоныя вочы загарэліся цікаўнасцю: — О, тут нешта напісана…
— А мы самі хацелі ў вас спытацца.
— Гэта манах з дупла вылез, — заявіў адзін з малых.
Мікалай Лявонавіч зморшчыўся. Ён, вядома, памятаў усе свае расповеды, выдуманыя і нявыдуманыя. Часам яму было нават і сорамна за тую ці іншую выдумку. Але бывала гэта рэдка — дарослыя часцей маўчалі — усё ж настаўнік! — а дзеці хіба адважацца крытыкаваць ці папракаць.
— Мы не ведаем, ці манах, але нешта вылезла… — падала нясмелы голас Лена. Відаць, яна верыла, што напраўду бачыла, як з дупла вылез манах. Самы сапраўдны. Ды яшчэ той, тысячагадовы, пра якога так заўзята расказваў Мікалай Лявонавіч. А яна не паверыла тады, на тым уроку.
— Не нешта вылезла, а нехта! — цвёрда прамовіў Пеця. — І не проста чалавек, а нейкі дзіўны. Лена, скажы…
Лена, усё адно як пацверджваючы Пецевы словы, кіўнула галавой і развяла рукамі.
— Дык што здарылася? — няўцямна паглядзеў настаўнік на вучняў. — Што вы мне галаву марочыце?
— Во, Лена Заранок бачыла і Пятро Камар бачыў, — сказаў адзін малы, нават асмеліўся ўзлезці на падаконне, учапіўшыся за яго рукамі, а нагамі стаўшы на падмуроуку фундамента.
— Не Камар, а Комар. Я хачу быць Ко-ма-рам, а ніякім не Ка-ма-ром, — агрызнуўся Пеця і злёгку шлэпнуў малога ў патыліцу. — Колькі казаць?!
— Дык што вы бачылі, хлопцы? — усё ніяк не мог даўмецца настаўнік. Ён скеміў, што гутарка ідзе пра нейкага чалавека, які паводзіў сябе так, нібы манах. Акурат такі манах, пра якога ён расказваў у маі месяцы. Няёмка цяпер пра гэта чуць.
— Кажы ты, Пятрук, — падштурхнуў Міхась сябрука.
— Ну, бачыў, — пачаў расказваць Пятрук. — Ну, нехта вылез. А ці манах, не ведаю.
— Я ведаю! Гэта той самы манах, Мікалай Лявонавіч, пра якога вы расказвалі, далібог, — зноў улез у гутарку малы.
— Я расказваў? Пра манаха?
— Расказвалі, расказвалі.
— Ах, так-так. Расказваў. М-мда, харошы сюжэт. Ну, расказваў, і што?
— Так яно і аказалася ў рэальнасці! — сказала Лена. Вочы ў дзяўчыны свяціліся натхнёнасцю.