Пастка для пярэваратня
Шрифт:
— Вылазьце. Ясь у пастку трапіў.
Мацей і Алеся высунуліся з кустоў. Раты пара- скрывалі.
— Во-ох!.. — скрывіўшыся, застагнаў Ясь. — Добра, што сёння боты абуў, а то без ног застаўся б.
Толькі цяпер Янка заўважыў, што на нагах у Яся боты. Не часта ён іх абувае. Казаў, што сам князь падарыў. Канешне, пашчасціла, што абуў.
— Які гэта дурань тут пастку паставіў? — ўсклікнуў Ясь.
— Мы, — прагаварыў Мацей. — Хацелі цётку з барадой злавіць.
— Хацелі, хацелі… А я хацеў сёння з Паўлінкай сустрэцца.
— І ён не паверыў,— сказала Алеся.
«Не паверыў,— падумаў Янка. — Ніхто нам не верыць».
Талака
З самага ранку на Шчару пацягнуліся людзі. Хто пеша, хто на возе. Гоман, смех. У канцы вёскі дык і песню завялі:
Ой, паехаў Ха лімон Рана поле араці. А забыўся Халімон Хлеба, солі ўзяці.Янка і Мацей стаялі каля хаты і вачыма праводзілі людзей.
— Спяваюць, — сказаў Мацей.
Янка прамаўчаў. Спяваюць і яшчэ будуць спяваць. А ім цалюткі дзень у хаце сядзі. Ведаў бацька, як пакараць.
— Давай добра-добра папросім татку, каб узяў з сабою, — прапанаваў Мацей.
«Ды дарма. Бацька не адступіцца ад свайго слова», — падумаў Янка.
— Не трэба, — адказаў брату.
— Алеся бяжыць, — тым часам усклікнуў Мацей.
Янка зірнуў. І праўда, бяжыць, пад пахай трымае штосьці, загорнутае ў ручнік. Падбегла, запыханая.
— Вы на рэчку не збіраецеся?
— Татка не пускае, — паскардзіўся Мацей. — Злуе. За той хлеб, што для падарожнага.
— А я нешта яму прынесла, — пахвалілася Алеся.
— Што ты прынесла? — паціху запытаў Янка. Ззаду пачулася, быццам рэха:
— Што ж ты прынесла?
Янка азірнуўся — бацька. І маці каля яго стаіць. Алеся разгарнула ручнік, і ўсе ўбачылі круглы бохан, падобны на каравай.
— Хлеб прынесла. Сама пякла. Мама крышку дапамагла.
У бацькі прыўзняліся бровы.
— Гэта нам?
— У вас жа няма хлеба для падарожнага.
У Янкі так і часаліся рукі, каб за касу яе пацягнуць. Распускае язык. Хутка пра гэта погаласка пойдзе па ўсёй вёсцы.
— Вазьміце. Хлеб удаўся. Мяне мама пахваліла.
Янка ўбачыў, як пачырванела маці. Яе шчокі што агнём апякло. А бацька… Бацька, як і тады, у хаце, нібы паменшаў, паблажэў.
— Бярыце, — працягнула бохан Алеся.
— Мы ўчора спяклі. Ёсць на нашым стале хлеб, — нейкім не сваім голасам сказала маці.
Бацька ўзяў Алесю за плячо.
— Вось што, дзіця. Хлеб дамоў нясі. Нясі, пакуль я не ўзлаваўся. Ён і ў вашай хаце не лішні.
— Не злуйцеся. Пусціце Янку і Мацея на рэчку.
Нарэшце Янка здагадаўся, чаму Алеся хлеб прынесла. Для іх стараецца. А
— Нясі дамоў,— загадаў бацька.
Алеся павярнулася і пайшла нага за нагу, трымаючы бохан перад сабою.
Маці і бацька адышліся ўбок.
— Вазьмі ты іх з сабою. Не след адных у хаце пакідаць. Учора ў каморцы шукалі нейкую цётку з барадой. Каб ліха не было, — пачуў Янка, як сказала маці.
Бацька ўздыхнуў.
— І крыжакі, і змяя… Пасля гэткага немаведама што здасца.
— Вазьмі. Няхай з людзьмі пабудуць. Галодныя былі…
— Няхай ідуць, — нарэшце пагадзіўся бацька. Мацей, не стрываўшы, падскочыў, абхапіў яго за шыю. Бацька падкінуў Мацея ўгору, апусціў на зямлю.
Мацей неспадзявана заспяваў:
Ой, паехаў Халімон Рана поле араці. А забыўся Халімон Хлеба, солі ўзяці.Што ж, шчаслівы. Бацька дараваў. Добрага ніколі не замнога. Пэўна, да самай рэчкі салоўкам заліваўся б Мацей, ды іх дагнала запыханая Алеся.
— Я так бегла за вамі… Так бегла… Вас пусцілі?
— А як жа, — з гонарам сказаў Мацей.
Каля рэчкі ўжо распачалася работа. На вазах дзяўчаты, маладзіцы падвозілі камяні, скідалі ў горбу. Хлопцы, стаўшы ланцужком, адзін каля аднаго, падавалі камяні барадатым дзядзькам, якія масцілі, укладвалі іх на дно.
Маці адразу пабегла да жанчын, а бацька, крыху пастаяўшы, паўзіраўшыся, палез у раку, туды, дзе масцілі.
— Нам куды? — запытаў Мацей.
Невядома, што яны рабілі б, калі б не Ясь, добры, слаўны вой Ясь. Янка яшчэ раней заўважыў, што ён стаіць каля самай горбы камянёў, што ланцужок пачынаецца з яго. Карцела падысці, ды пабаяўся.
— Да мяне ідзіце, — паклікаў Ясь.
— Ідзіце да Яся, — гукнуў бацька.
Ён, закасаўшыся па калені, стаяў у рацэ. Рака ў гэтым месцы ўлетку неглыбокая. Дзе па калені, дзе па пояс. Але былі і яміны, вымытыя вадою.
— Янка, ну чаго сталі? — зноў крыкнуў Ясь. — Просім на талаку, а не то за чупрыну павалаку.
Яны падбеглі да яго. Ясь, кульгаючы, прайшоўся туды-сюды.
— Во як вы мяне…
А ў вачах смяшынкі сонейкам пырскаюць. Хоць каб кропелька злосці была.
— Камяні мне падавайце. Па сіле бярыце.
— Ясь, нікому не кажы, што мы так… — папрасіла Алеся.
— Мядзведзя думалі злавіць?
— Мы… — заікнулася Алеся. Ясь перапыніў яе:
— А мо воўка? Ёсць на воўку кажух, ды прышыты.
Янка як мог стараўся, дапамагаў Ясю. Ды шчымела ў грудзях, калі пазіраў на яго. Вінаваты, яшчэ як вінаваты: не падумаў, што па сцежцы і свае людзі ходзяць. Мог бы і бацька ў пастку трапіць.
— Яська, табе нага моцна баліць? — не вытрываў, запытаў.
— Мы, славяне, умеем цярпець. Нашы продкі раней і не такое перанеслі.