Рускія народныя казкі
Шрифт:
— Дык вунь ты хто! Чаму ж гэтак доўга не прыходзіў? Бацюхна мой, гаспадар вадзяны, вельмі на цябе гневаецца. Ну, ідзі па гэтай дарозе — прывядзе яна цябе ў падводнае царства. Там і мяне знойдзеш. Я ж падводнага цара дачка — Васіліса Прамудрая.
Зрабілася яна зноў качачкай і паляцела ад Івана. А Іван пайшоў у падводнае царства.
Прыйшоў — глядзіць: і там свет гэтакі ж, як у нас, і там палі ды лугі, і гаі зялёныя, і сонейка грэе, і месячык свеціць.
Паклікалі яго да марскога цара.
— Чаму гэтак доўга не прыходзіў? Не за тваю віну, а за бацькаў грэх вось табе служба невялікая: ёсць у мяне пустка на трыццаць вёрст удоўж і ўпоперак: адны равы, яры ды каменне вострае. Каб да заўтра было там, як
далонь, гладка, і было жыта пасеяна, і вырасла за ноч так высока і густа, каб галка схавацца магла. Зробіш — узнагароджу, не зробіш — галава з плеч!
Зажурыўся Іванка, ідзе ад цара невясёлы, ніжэй плеч галаву звесіў.
Убачыла яго з церама высокага Васіліса і пытаецца:
— Чаго, Іванка, зажурыўся?
Адказвае ёй Іван:
— Як жа не журыцца! Загадаў мне твой бацюхна за адну ноч зараўняць равы, яры і каменне вострае, а пустку жытам засеяць, і каб да раніцы тое жыта вырасла і магла ў ім галка схавацца.
— Гэта яшчэ не бяда — бяда наперадзе будзе! Кладзіся спаць. Раніца за вечар мудрэйшая.
Паслухаўся Іван, лёг спаць. А Васіліса Прамудрая выйшла на ганак і гукнула гучным голасам:
— Гэй вы, слугі мае верныя! Раўняйце равы глыбокія, зносьце каменне вострае, засявайце поле жытам найлепшым — каб да раніцы ўсё паспела!
Прачнуўся на досвітку Іванка, зірнуў — усё гатова. Няма ні равоў, ні яроў. Усё поле, як далонь, гладкае, і пагойдваецца на ім жыта, ды такое густое і высокае, што галка схаваецца.
Пайшоў да марскога цара з дакладам.
— Ну, дзякуй табе,— кажа марскі цар.— Здолеў ты мне службу саслужыць. Вось табе і другая работа: ёсць у мяне трыста сціртаў, у кожнай сцірце — па трыста коп, усё пшаніца найлепшая. Абмалаці ты мне да заўтра ўсю пшаніцу чыста-чысценька, да апошняга зернетка. А сцірты не руш і снапоў не паруш. Калі не зробіш — галава з плеч далоў!
Яшчэ больш зажурыўся Іван. Ідзе па двары невясёлы, ніжэй плеч галаву звесіў.
— Чаго затужыў, Іванка? пытаецца ў яго Васіліса Прамудрая.
Расказаў ёй Іван пра сваю новую бяду.
— Гэта яшчэ не бяда — бяда наперадзе будзе. Кладзіся спаць. Раніца за вечар мудрэйшая.
Лёг Іван. А Васіліса Прамудрая выйшла на ганак і клікнула гучным голасам:
— Гэй вы, мурашы паўзучыя! Колькі вас па белым свеце ёсць—усе паўзіце сюды і выберыце збожжа з бацькавых сціртаў чыста-чысценька, да апошняга зернетка.
Раніцай кліча да сябе Івана марскі цар:
— Саслужыў службу, сынок?
— Саслужыў, цар-гасудар.
— Хадзем паглядзім.
Прыйшлі на гумнішча—усе
— Ну, дзякуй, брат,— кажа марскі цар. Саслужыў ты мне і другую службу. Вось жа табе і трэцяя гэта будзе апошняя: збудуй мне за ноч царкву з воску чыстага, каб да раніцы гатова была. Зробіш — выбірай любую маю дачку, сам у гэтую царкву вянчацца пойдзеш. Не зробіш — галава далоў!
Зноў ідзе Іван па двары і слязьмі ўмываецца.
— Аб чым бядуеш, Іванка? — пытаецца ў яго Васіліса Прамудрая.
— Як жа мне не бедаваць! Загадаў мне твой бацюхна за адну ноч збудаваць царкву з воску чыстага.
— Ну, гэта яшчэ не бяда — бяда наперадзе будзе. Кладзіся спаць. Раніца за вечар мудрэйшая.
Паслухаўся Іван, лёг спаць, а Васіліса Прамудрая выйшла на ганак і клікнула гучным голасам:
— Гэй вы, пчолы працавітыя! Колькі вас на белым
свеце ёсць — усе ляціце сюды! Зляпіце мне з воску чыстага царкву высокую, каб да раніцы гатова была, каб апоўдні мне ў тую царкву вянчацца ісці.
Раніцай устаў марскі цар, глянуў у акенца — стаіць царква з воску чыстага, так і свеціцца на сонейку, так і ззяе.
— Ну, дзякуй табе, добры малойца! Якіх толькі слуг у мяне не было, а ніхто не здолеў лепш за цябе дагадзіць. Ёсць у мяне дванаццаць дачок — выбірай сабе за нявесту любую. Пазнаеш тры разы запар адну і тую ж дзяўчыну, будзе яна табе жонкай вернаю. Не пазнаеш — галава з плеч!
«Ну, гэта справа няхітрая»,— думае Іванка. Ідзе ад цара, сам усміхаецца.
Убачыла яго Васіліса Прамудрая. Распытала пра ўсё і кажа:
— Надта ж ты даверлівы, Іванка! Задача ў цябе будзе нялёгкая. Зробіць нас бацюхна кабыліцамі і прымусіць цябе нявесту выбіраць. Ты глядзі — прыкмячай: на маёй аброці адна бляшка-бліскаўка пацямнее. Потым выпусціць ён нас галубкамі. Сёстры будуць спакойненька грэчку дзяўбаць, а я не-не ды страпяну крыльцам. Трэці раз выведзе ён нас дзяўчатамі — роўнымі, як адна: твар у твар, волас у волас, голас у голас. Я знарок хусцінкай махну. Па тым мяне і пазнавай.
Як сказана, так і сталася. Вывеў марскі цар дванаццаць кабыліц — адна ў адну — і паставіў у рад.
— Выбірай любую!
Паглядзеў Іван пільна, бачыць — на адной аброці бляшка-бліскаўка пацямнела. Схапіў за тую аброць і кажа:
— Вось мая нявеста!
— Благую бярэш! Мог бы і лепшую выбраць.
— Нічога, мне і гэтая добра.
— Выбірай другі раз.
Выпусціў цар дванаццаць галубак — пяро ў пяро — і пасыпаў ім грэчкі.
Прыкмеціў Іван, што адна галубка ўсё крыльцам патрэсвае, і цап яе за крыло:
— Вось мая нявеста!
— Не той кус хапаеш — хутка падавішся. Выбірай трэці раз!