Рускія народныя казкі

Ушынскі Канстанцін Дзмітрыевіч

— Ну, паляўнічы,— кажа арол,— не набраўся я яшчэ ранейшай сілы. Кармі мяне і другі год.

Дзень за днём прабягае — другі год мінае. Апусцеў і другі засек. Зноў прывёз паляўнічы арла ў лес, да высокай сасны.

Узвіўся арол за цёмныя хмары, разляцеўся-азагнаўся зверху ды як стукнецца грудзьмі ў дрэва. Раскалолася дрэва на чатыры часткі.

— Відаць, давядзецца табе, добры малойца, яшчэ год карміць мяне. Не набраўся я ранейшай сілы.

Вось мінула тры гады, тры месяцы і тры дні. Усе

засекі апусцелі. Кажа арол паляўнічаму:

— Вязі мяне зноў на тое самае месца, да высокай. сасны.

Паслухаўся паляўнічы, прывёз арла да высокай сасны.

Узвіўся арол вышэй, чым раней, нібы пярун, грымнуў зверху ў самае вялікае дрэва — і разбіў яго на трэскі ад вяршаліны да кораня. Ажно ўвесь лес наўкол захістаўся.

— Дзякую табе, добры малойца! Цяпер вярнулася да мяне сіла ранейшая. Кідай ты каня ды садзіся на крылы мне. Панясу я цябе ў сваю родную старонку і расплачуся з табою за ўсё дабро.

Сеў паляўнічы арлу на крылы. Паляцеў арол на сіняе мора і падняўся высока-высока.

— Паглядзі,— кажа,— на сіняе мора: ці вялікае?

— З добрае кола,— адказвае паляўнічы.

Страпянуў арол крыламі і скінуў паляўнічага ўніз.

Даў яму зведаць смяртэльны страх і падхапіў, не дапусціў да вады.

Падхапіў і падняўся з ім яшчэ вышэй.

— Зірні цяпер на сіняе мора: ці вялікае?

— З курынае яйка,— адказвае паляўнічы.

Страпянуў арол крыламі і зноў скінуў паляўнічага

ўніз. Над самай вадой падхапіў яго і падняўся ўгору яшчэ куды вышэй.

— Ну, цяпер зірні на сіняе мора: ці вялікае?

— З макавае зернетка.

Трэці раз страпянуў арол крыламі і скінуў паляўнічага з паднябесся, ды зноў-такі не даў даляцець да вады, падхапіў на крылы і пытаецца:

— Што, добры малойца, спазнаў, які смяртэльны страх бывае?

— Спазнаў,— кажа паляўнічы.— Я ўжо думаў, канцы мне прыйшлі.

— Вось і я так думаў, калі ты ў мяне са стрэльбы цэліўся. Ну, цяпер мы з табой за нядобрае расквіталіся. Давай за дабро разлічвацца.

Паляцелі яны на бераг. Ляцелі нізка ці высока,

блізка ці далёка — аж бачаць: сярод поля медны слуп стаіць, быццам жар гарыць.

Апусціўся арол уніз.

— Ану, паляўнічы,— кажа ён,— чытай, што на слупе напісана.

Прачытаў паляўнічы: «За гэтым слупам медны горад ёсць — на дваццаць пяць вёрст удаўжкі і ўшыркі».

— Ідзі ў медны горад,— кажа арол.— Тут жыве сястра мая старэйшая. Пакланіся ёй і папрасі ў яе куфэрачак медны з меднымі ключыкамі. Ды нічога іншага не бяры — ні золата, ні серабра, ні камянёў-самацветаў.

Пайшоў паляўнічы ў медны горад, да царыцы Медзяніцы, арловай сястрыцы.

— Добры дзень, царыца! Брат паклон пасылае.

— Ды адкуль жа ты майго брата ведаеш?

— Так і так... Карміў я яго, хворага, зраненага, цэлыя

тры гады, тры месяцы і тры дні.

— Дзякуй, добры чалавек. Вось табе золата, серабро, самацветы-камяні. Бяры колькі душа пажадае.

Нічога не бярэ паляўнічы, толькі просіць у царыцы медны куфэрачак з меднымі ключыкамі.

— Не, галубок! Не той бо? ды не на тую нагу надзяваеш. Дорага каштуе мой куфэрачак.

— А калі дорага, дык мне нічога не трэба.

Пакланіўся паляўнічы, выйшаў за гарадскія вароты

і расказаў арлу ўсё як ёсць.

Раззлаваўся арол, падхапіў паляўнічага і панёс-памчаў. Ляціць — шуміць у паднябессі.

— Ану,— кажа,— зірні, добры малойца, што ззаду творыцца і што наперадзе робіцца?

Паглядзеў паляўнічы і кажа:

— Ззаду вялікі пажар гарыць, наперадзе кветкі цвітуць.

— Гэта медны горад гарыць, а кветкі цвітуць у сярэбраным горадзе.

Апусціўся арол пасярод поля каля сярэбранага слупа і загадвае паляўнічаму ,надпіс чытаць. Прачытаў паляўнічы: «За гэтым слупам стаіць горад сярэбраны — на

пяцьдзесят вёрст удаўжкі і ўшыркі».

— Тут жыве мая сярэдняя сястра,— кажа арол.— Папрасі ў яе сярэбраны куфэрачак з сярэбранымі ключыкамі.

Пайшоў паляўнічы ў горад — проста да царыцы, арловай сястрыцы. Расказаў ён, як жыў у яго тры гады, тры месяцы і тры дні яе брат, нядужы, зранены, як яго паіў, карміў, глядзеў, каб ён здароўе набыў. I папрасіў за ўсё за гэта сярэбраны куфэрачак і сярэбраныя ключыкі.

— Не,— кажа царыца,— не той кавалак хапаеш: чаго добрага — падавішся. Бяры колькі хочаш золата, серабра, камянёў-самацветаў, а куфэрачак мой дорага каштуе.

Пайшоў паляўнічы з сярэбранага горада і расказаў арлу ўсё як ёсць.

Раззлаваўся арол, падхапіў паляўнічага на крылы шырокія і паляцеў з ім прэч.

Зноў ляцяць у паднябессі:

— Ану, добры малойца, што ззаду і што наперадзе?

— Ззаду пажар гарыць, наперадзе кветкі цвітуць.

— Гэта гарыць сярэбраны горад, а кветкі цвітуць у залатым.

Апусціўся арол пасярод поля, каля залатога слупа. Кажа паляўнічаму, каб надпіс чытаў.

Прачытаў паляўнічы: «За гэтым слупам залаты горад стаіць— на сто вёрст ушыркі і ўдаўжкі».

— Ідзі туды,— кажа арол.— У гэтым горадзе жыве мая меншая сястра. Папрасі ў яе залаты куфэрачак з залатымі ключыкамі.

Пайшоў паляўнічы проста да царыцы, арловай сястрыцы. Расказаў, што ведаў, і папрасіў залаты куфэрачак з залатымі ключыкамі. Паслухала яго царыца, падумала, галавою паківала.

— Дарагі мой куфэрачак,— кажа,— а брат даражэйшы.

Пайшла і прынесла паляўнічаму залаты куфэрачак

з залатымі ключыкамі.

Узяў паляўнічы дарагі падарунак, пакланіўся царыцы і выйшаў за гарадскія вароты.