Самоучитель татарского на каждый день
Шрифт:
— Тнл сгать уникед.
17. — ни, бген кич безг кунаклар кил. Тмле ризыклар блюда) пешерик ле.
— Нрс пешерик со, улым?
— Шулпа, прмч, чкчк.
— Вакыт бик аз (мало). Ярар, пешерм.
18. — Владивостокка нич тлек барасыз?
— Дрт тлек.
— Бик озак! (долго).
19. — Быел кунакка кайтасызмы, Гзл?
— Кайтабыз.
— Кайчан?
—
— Кемнр кайта?
— Ирем, улыбыз, кызыбыз м мин.
20. — Нсим, сез узган ел кайда ял иттегез?
— Без Финляндияг бардык.
— Ничек?
— Безне анда туганнарыбыз бар. Алар чакырды (позвали).
— Нич кн булдыгыз?
— Ике атна.
— Ошадымы?
— Бик ошады. Без Хельсинкида тордык. Анда татарлар кп яши.
— Кпме?
— Финляндияд 800дн артык (больше) татар бар дилр.
21. — Быел й кне Бтенднья (Всемирный) татар корылтае булды бит. Син катнаштымы? (участвовал?)
— Юк, мин телевизордан карадым.
— Анда бик кп иллрдн (страна) татарлар килгн иде: Финляндиядн, Америкадан, Тркиядн, Австралиядн, Германиядн, Япониядн…
— Ул вакытта Казан бик матур иде. Кннр д матур иде.
— Кунаклар Болгарга бардылар, театрларга, концертларга бардылар. Татар авылларына, сабантуйларга бардылар.
— Син белсеме, Казанда трекч м татарча «Заман» («Время») газетасы чыга.
— йе, ул газетаны крдем.
— Укыдымы?
— йе. Мин бераз трекч белм. Анда трек теле дреслре д бар.
— йе шул. Мин д трек теле йрнм.
Теперь переходим к изучению будущего неопределенного времени.
В татарском языке будущих времен три: будущее неопределенное, будущее категорическое и будущее в проедем.
Будущее неопределенное время
Будущее неопределенное имеет аффиксы — ар/-р, — ыр/-ер, — р.
Единственное число
Мин • яз-ар-мын • кт-р-мен • бар-ыр-мын
Син • яз-ар-сы • кт-р-се • бар-ыр-сы
Ул • яз-ар • кт-р • бар-ыр
Мин • кер-ер-мен • сйл-р-мен •
Син • кер-ер-се • сйл-р-се • укы-р-сы
Ул • кер-ер • сйл-р • укы-р
Множественное число
Без • яз-ар-быз • кт-р-без • бар-ыр-быз
Сез • яз-ар-сыз • кт-р-сез • бар-ыр-сыз
Алар • яз-ар-лар • кт-р-лр • бар-ыр-лар
Без • кер-ер-без • сйл-р-без • укы-р-быз
Сез • кер-ер-сез • сйл-р-сез • укы-р-сыз
Алар • кер-ер-лр • сйл-р-лр • укы-р-лар
Задание 1. Просклоняйте по лицам глаголы в будущем неопределенном времени: ал — бери, аша — кушай, йт — скажи, пешер — вари.
Задание 2. Поставьте глаголы в нужных лицах в будущем неопределенном времени.
Мин сезг кил…
Ул миа йт…
Сез безг бир…
Без апага бар…
Сез кибеттн ал…
Алар трамвайга кер…
Это время имеет аффиксы — ачак/-чк, — ячак/-ячк. К глаголам на согласный добавляются первые, а к глаголам на гласный — вторые. Это время выражает процесс, который обязательно должен произойти:
Единственное число
Мин • бар-ачак-мын • кил-чк-мен
Син • бар-ачак-сы • кил-чк-се
Ул • бар-ачак • кил-чк
Мин • укы-ячак-мын • сйл-ячк-мен
Син • укы-ячак-сы • сйл-ячк-се
Ул • укы-ячак • сйл-ячк
Множественное число
Без • бар-ачак-быз • кил-чк-без
Сез • бар-ачак-сыз • кил-чк-сез
Алар • бар-ачак-лар • кил-чк-лр
Без • укы-ячак-без • сйл-ячк-без
Сез • укы-ячак-сыз • сйл-ячк-сез
Алар • укы-ячак-лар • сйл-ячк-лр
Задание 3. Просклоняйте по лицам глаголы в будущем категорическом времени: кал, ал, кер, ит.