Санатыма дуу, ааспыты…

Иринцеева Евдокия

Манна ксэ ыалдьааччылар сыталлар, ол аата эмтэммэт, эбэтэр уустук ыарыылаах диэн, трттрн кытта кинилэртэн ийэлэрэ аккаастаммыттар. Чэгиэн баайы кырачааннары ардыгар иээччи, клэй дьон бырахпыт буолаллар. Сорохтору онтон-мантан булаллар. Олору кэтээн крллр, доруобай буоллахтарына, оото суох ыалга ииттэрэ биэрэллэр. Онуоха халы уочарат. Сороор быыылаан атын куораттартан, омук дьоно эин кытта ылаллар дииллэр. Ол тоотун, т уустугун, кллэнэрин-кллэммэтин Аанчык билбэт, ыйыта да сатаабат. Иигэр оолоруттан нааа кнр, кимиэхэ да биэриэн баарбат да, бопсор кыаа, биллэн турар, суох. Кини тыын соруга – бу оолору

кннэтэ кр-харайыы, хаста да аатыы. Онон бтэр. Ытыыр-ыгылыйар буоллахха, бириэмэин таах ыыттаххына, хайа эрэ оо аччык хаалар кутталланар буолаахтаатаа.

лэтин кыамньылаахтык уонна тргэнник толорорун иин кыыы хайгыыллар. Оннооор Саа Дьылга ээрдэни кытта бириэмийэ биэрэн турардаахтар. Эбиитин эиил рэххэ киирэргэ мэктиэлиэхпит диэбиттэрэ.

Онтон Аанчык олус рбтэ, бука, ити эппиттэрин хоту сблэниэ дааны. Быйыл учуутал буолбут кии дуу диэн таах туттарсан крбтэ да, баала ситэ хапсыбатаа, кыайан киирбэтээ. Дьиэр, атын дьоо итинник кэпсиир эрээри, кини рэххэ киирэ сатаабыта иэ истээх этэ. Биллэн турар, тгрк тулаайах кыыы баала да гртэ суоун рднэн ылбыттара. Миэстэ кырыымчык, баалаах бааам этэ. Кини рэххэ киирбитин истэн, докумуонугар илии баттаан деканаттан тахсан истэинэ, биир ытаабыт-соообут, кып-кыыл уостаах, будьурхай баттахтаах дьахтар, арааа, оото хапсыбатах быыылааа:

– Ханнык эрэ илэчиискэлэр бырахпыт оолоро тулаайах аатыран куонкуруа суох быа киириэхтээх ! Оттон мин оом, ийэлээин-аалааын, р кмс мэтээллэммитин буруйугар «хапсыа» суохтаах!

Кини оннугар киирбит ити тулаайаххыт, крр да истээри, икки ыйынан итирикситтии барыа, син биир рэи ылыа суоа, – диэбитин эт кулгааынан истибитэ, иэнэ кэдэнээбитэ.

Кыыс, паркет муостаа хам хатаммыт курдук, биир да хардыыны оорор кыаа суох туран хаалбыта. Икки хараыттан сып-сырдык таммахтар ттл суох тохтон барбыттара. Туман быыынан крднэ, кинини буруйдаабыттыы одуулуур харахтар онтон-мантан, тгрчч ттттэн, «дьэ, хайыыр эбит» диэбиттии, дьл ттллэрэ.

– Эиги… миигиттэн сылтаан рэхтэн маттыгыт дуо? Бу мантан атыа барар кыаххыт суох?! Оччотугар мин барыам! Ылы, киири, рэни, кии буолу. Ол эрээри, миигин сэнээмэ, илэчиискэлэр оолоро буолбатахпын, эиги да рээ суох син биир кии буолуом, – диэт, сорунуулаахтык деканакка тттр киирбитэ.

– Докумуоммун ылыыыбын, мин… атын сиргэ барыыыбын, – диэн сымыйалаан кубарыппыта.

Онуоха дьиктитэ баара, бу икки ардыгар сибилигин рэн-ктн тахсыбыт кыыс баччалаах былдьаыктаах миэстэттэн тоо аккаастаммытын ким да туоулаа барбатаа, саата суох тргэн лгэрдик кумааытын була охсон утары ууммуттара.

Итинтэн эмиэ соуйбут-хоргуппут кыыс, сап-салалас илиилэринэн били кумааылары куду харбаат, тахсар ааны былдьаспыта. Баар, ким эмэ хайдах-туох буоллу диэбитэ буоллар, санаата уларыйыа эбитэ дуу. Ханна эрэ санаатын гээр ктэ-эрэйэ санаабыта туолбакка, онтон ордук хомойон, синим биир диэт, иннин диэки дьккйэн испитэ. Ааа мрспт оолору тнэри кт сыан крдр устун србтэ. рмннэнэ турар кураанах аудиторияа киирэн уйа-хайа суох ытаабыта дуорааннанан крдр н уугар ииллибитэ быыылааа да, кыыска ким да чугааабатаа. Бачча тухары атаастаммыт курдук санаммат буолара да, тыл баар эбит кыыылаах да, ыарыылаах да. Кимнээх буолан кмскэтиэй? Ханыыта суох эрэйдээи ааардастыы атаастаатахтара абатын… Кинини туора соторго хантан ылбыт бырааптарай? Кыл

тгэнигэр, хаста да сх, миэстэтин туран биэриэ суох курдук санаабыта эрээри, оо, ити харахтар… Бука бары кинини тымныытык, хаыстык, туохтарын эрэ былдьатан рбт курдук крр элбэх да элбэх сып-сытыы харахтар. Хайдах итинник дьулаан харахтары кытта биэс сыл эллээн, тээ этээ сылдьыахха диэтэххэ, ыарахан этэ. Ол иин аккаастаммыта.

Дьиэр, ити кыыылаах-абаккалаах тбэлтэ ааспытын да кэнниттэн, холкутуйаат, хайдах эрэ кэмсинээччитэ суох. Хата, туох имнэммитэ буолла, арааа, дьылата харыстаабыт дьнэ буолаахтыа, иннигэр кинини ктэр туох эрэ улахан аластан мчч туттаран быыаан ылбыта буолуо дии саныыр. Кыахтаах баайытык атын рэххэ барыам да диэбитэ баара? Кии да клх, Аанчык докумуонун туттарарыгар хас да сиргэ туттарсарга холонор албаы билээхтээбэтэ дааны ээ. Букатын да мантан атын рэх туунан санаабакка сылдьыбыт кыыс толкуйа туора-маары срэр кыаа суоа.

Онон, тиээр, туга да суох хаалбыт кыыс, ол кн саата суох малын хомунан, абитуриеннаан бпптэ. Уопсайтан тахсан, аа-дьуо хааман, хайа диэки барарын бэйэтэ да билбэккэ, оптуобус тохтобулугар тиийбитэ. Онно баар кыра киоска тннгн аттыгар, быыыта, бэрт рдтэ сыстыбыт, ардах-хаар лбрйэн, кн уота тобулу крн, дэлби сааран хаалбыт биллэриигэ хараа хатаммыта. Дьэ, онто дьыалатын барытын бэрт судургутук быаарбыта. Кыыс итиннэ этиллибит нмэрдээх оптуобуска олорон, олус судургутук оруобуна «Кнчээн» Оо дьиэтигэр тиийэн кэлбитэ.

Хата, бу лээ тбээ тэн абыранна дааны. Тулаайаын истэн, гс кэпсэтиитэ суох тута уопсайга олохтообуттара. Бастакы кэмэ бииргэ олорор кыыа сбэлээн-амалаан, лэтин сатыар диэри рэтэн абыраабыта. Хаан да кыыл оону крбтх кыыс манай утаа соуйбута сонун буолбатах. Баалаах барыга рэнэрин сиэринэн, дьахтар да буоларын быыытынан, хаана оонньоотоо, оону кррн-ббэйдиирин бэркэ сблээбитэ. Куттанан чугунаабакка, харса суох, этии-рэтии хоту, снньн да сатаан кыаммат, ст эрэ киилэлээх кырачааннары ббэйдээбитинэн, имигэс бэйэлээхтик туппутунан-хаппытынан барбыта.

Сааыары ити дьоно т эмэ бороохтуйдулар, доор. Аны сууламматтар, ыстаан, ырбаахы сыыын кэтэн баран, илиилэринэн тайманаан, батыа крн, кураанах суоскаларын соппойоллорун быыыгар сс мичээрдээн ылаллар. Тура-олоро сатааччылар да бааллар, саамай сытыылара, икки илиилэринэн тардыан тураат, уйаларын кэрийэ хааман мунаналлар.

Ыалдьар оо атын эбит ээ. Сыппытын курдук сыттаа, атыттар хайдах да сайынныннар-эбинниннэр, ол эрэйдээхтэр, кыайан эргийбэттэр, тблрн ктхпттр, оннооор, ыйааыннара эбиллибэккэ дылы…

Итинниктэри кытта элбэхтик кэпсэтиэххэ, бодьуустаыахха баара диэн мунньах аайы абаккаа этинэллэр да, лэиттэр кыамматтар.

Ньээкэ хамнаа быыкаа, ол да иин ууннук тохтоон, олохтоохтук санаатын ууран лэлиэн баалаах аыйах. Арай Аанчыкка табыгастаахха дылы. Ылар харчыта аылыгар тып курдук тиийэр. Уопсайа босхо, кнс лэтигэр чэйдиир. Быстахха кэлбиттэр эн хайдахтаах да этиигэр-рэтиигэр кыамматтар, аыйах кэмэ хамнастарын толуйдулар да, туох да иээ суох тттр ыстаналлар.

Ардыгар медик буолаары сылдьар устудьуоннары аалаллар. Олор хантан ньээкэ буолуохтарай, рднэн-аннынан сууйан-тараан хайдах тутары-хабары билсэллэр эрэ, снньнэн ыарыыны интэриэиргиир буолан, сытар ооо ымманыйбаттар.