Санатыма дуу, ааспыты…
Шрифт:
Итинник булкуур санааа ыктаран, саата суох ытыы турар ыарахан кыыы битириинэ анараа ттттэн атыыыт дьахтар крн тахсан кэллэ:
– Кыысчааныам, туох буоллу, км наада дуо? – диэн аыммыт баайы куолаынан сэрэнэн туоуласта.
Аанчык, тугу да хардарбакка, ыараан хаалбыт атахтарын нэиилэ сыарыталаан, халты хаамта. Мааын сып-сырдыгынан угуйбут салон, санаатыгар, бдк-бадык, имик-самык уоттарынан атаара хаалла… Эчи да… туох ааттаах, элбэх кии сылдьарыгар табыгаа суох крдрй, хараа соус дуу диэн аралдьытыныах санаа баара да…
Биирдэ йдммтэ, тула ыгылыйбыт дьахталлар ньамалааллар, кини сирэйин-хараын одуулааллар. Ким эрэ уу иэрдэ сатыыр, ким эрэ, ханна эбитэ буолла, тлпннр. Кинини ханна эрэ олоппоско киллэрэн олорпуттар. Ээ, атыыыттар эбит…
– Хайа,
– Анябын… Туох буоллугут? – туох да диэн булбакка кини тттртн бэйэлэриттэн ыйытта, тбт тоо эрэ ды курдук. Ити икки ардыгар туох буолбутун ситэн йдбт. Арай, нааа сылайбыкка, утуйуон баарарга дылы турук кинини нухарытан, сотору-сотору туймаарытар быыылаах.
– Суох, суох, Анечка, мэ-мэ, бу диэки кр эрэ! Кыргыттар, тргэнник суал кмн ыыра охсу, эмиэ охтоору гынна, – ити кэннэ кыыс, чахчы утуктаабыт курдук сананан, уу чуумпутук тбтн хокуччу тэрэн кэбистэ…
«Бу иэдээни?! Пахай да, манна кэлэн аны уан охто оонньообут… Кии кыбыстыах». Аанчык суал км бырааа тугу диирин аанньа истибэккэ, биир кэм ыыты диэн крдст, мэктиэтигэр ытаата, тиээр, тл ктн кэриэтэ, бу кыараас мааыынтан тахса ойдо.
«Срн бааын, туох абааыта буллаай, барыта этээ курдуга, ээ, арба да… Толяны крбтэ этэ дуу. Кырдьык да оннук эбит, кини Толята манна кэрэчээн бэйэлээх кыыстыын сыбаайба тааын сыымайдыыллар быыылааа»…
– Оттон эмиэ да сп дии, – Аанчык бэйэтин уоскутуна сатаата. – Мин диэн… рэх да суох, баай-дуол, дьиэ-уот эмиэ мэлигир, кэрэчээн кэргэн буолар кыыска туохпунан маарынныамый, – эмиэ бычалыйа охсубут хараын уутун аарынаары хара кнэн мичээрдии сатаата.
Кини мааыынтан тахсан уопсайын диэки сатыылаата. Син тэйиччи сири мааын оптуобуунан кэлбитэ, оттон билигин маннык ытаан-сооон, дьону толору тиэммит кл туох диэн киирээхтиэй?
«Ол эрээри… ол эрээри, мин Толяны таптыырым бэрт буоллаа. Кини кэннэ миэхэ бу орто дойдуга кимим да суох. Арай ийэм, аам бааллара буоллар ньии, мин да син атыттар курдук кыанан, талбыппынан кэтэр таастаах, сирэ-тала хонор сирдээх буолуом эбитэ ээ. Билбэт куораппар муммут кус оотун курдук соотоун сылдьыам суох этэ. Хата, Толя мин ыарахан кэммэр аттыбар баар буолан элбэхтэн быыаатаа, олохпун уларыттаа. Дьиэр, ис санаатын барытын эппитэ буоллар дуу… Мин син биир йдм этэ. Миигин туох да диэн албыннаабатах буоллаа дии. Эйигин кэргэн ылыам диэн баран, ол тылын кэспитэ буоллар, кырдьык, хомойуохха трт тахсыах эбит. Ону баара, кырдьыгынан, кини тугу да эрэннэрбэтээ, мин эмиэ ыйыппатаым, крдсптм. Букатын да сыбаайба туунан санаабатахпыт буолбаат? Чэ, хайыамый, буолар буолбут. Ытаан да диэн. Мин курдук элбэхтик ытаабыт кыыс суоа буолуо. Бу да сырыыга тулуйаа инибин. Бэйэм буруйдаахпын. Ээ, тоо, туохха буруйдаахпыный? Толя атын кыыы таптаабытыгар дуо? Ол… кини клэ буоллаа, бобор суох. Хата, мин таптыыр киибиттэн оолонуом, бииги хайдах эмэ гынан иккиэн олоруохпут. Мин хайаан да рэниэм, лэм уопсайыгар олоруохпут, кэнники, баар, сс дьиэлэниэхпит, бттээ дии. Ообун таптыам да таптыам, син биир Толяны курдук кскэ таптыам. Икки кии оннугар соотох ообун таптыам, хайаан да… дьоллоох буолуохпут. Крр да истээр, биигини атаастаммыттар курдук ким да кр суоа». Аанчык эрэйдээх харааран эрэр сааскы киээ, сырдык лаампалардаах уулуссанан хааман иэн, уйа-хайа суох ытаата.
Элбэи эргитэ санаата, уруккуну-хойуккуну тээ ытыйда, ардыгар кии аыйах сиригэр бтхтр диэри тл биэрэн, соруйан тыынын тааарда. Ол быыыгар «билигин дьиэбэр тиийэрбэр уоскуйуохтаахпын, мин тус кыалабын кимиэхэ да биллэриэм суоа» диэн иигэр кытаанахтык сананна.
Ити киээ кини эрдэ сыппытын крн, смената бппт аттынааы кыыа сыбдыйан киирэн сэмээр чэйдээтэ, остуол лаампатын холбоон тугу эрэ р аахта, онтон устунан сыппытынан утуйда. Аанчык срээ мааын тэбэн кэбиспит тэтимин тоо эрэ намыраппат, биир кэм битигириир. Ол иин быыылаах, уута кэлбэт, сыта сатаан баран туран уопсай крдргэ таыста.
Сибэкки б силигилии
Дойдутугар, эчикийэ, оннук чугас дьгэтэ да суоа.
Кимниин да иирсибэтэ, бэйэтэ-бэйэтигэр мэлдьи ср-сп сылдьааччы. рээр да ортоуор буолан соччо-бачча ким да боломтотун тардааччыта суох. Билигин дьикти йэ диэн дьон бары бэлиэтиир. Хас биирдии кии тус кистэлэ сыаллаах, онтун ситиээри туохха баарар тииэр. Оттон халы аймаа, билсиитэ-крстэ суох буоллаххына, эйигинниин куодарыа оонньооччу суох буолар. Саатар рээр уулуччу буолан Аанчык атыттары сабырыйар кыаа суоа абаккалаах. Оччоо, баар кими эмэ мтннэрэн тумнарыа эбитэ буолуо дуу… Биир ттттэн крдхх, ол эмиэ дааны туохха наадалаах буолуой?
– Анютка, бу бгн тоо арбы-сарбыгыный? Туох буоллу? – уурайбыт вахтер уол оннугар кэлбит эбэтэ, нааа намыын майгылаах Марыына эмээхсин, таапачыкалаах атаынан сыр-сыр ктэнэн, ханна эрэ ааан иэн киниэхэ халыйда.
– Ээ, суох, таах… – хараын уутун кистээн тнэри хайыспыт кыыы эмээхсин сэийэтиттэн ылан бэйэтигэр эргилиннэри тарта.
– Хотуой, ол-бу буолума, миигин кырдьаас киини албынныа суоа. Хат сылдьаын буолбат дуо?
Ити Толя уолтан диэ? Тугуй, албыннаата дуо, этэ тарт, кн сарсын мин кинини чгэй аайдык… – Марыынаны ситэ саарпакка Аанчык кини айаын саба тутта:
– Толя туох да буруйа суох, кими да албыннаабата. Мин онтон ытаабаппын… – диэтэ.
– Оччоо? – эмээхсин кыыс илиитин туора садьый-да. – Бай, хат кыыс уонна туохтан итинник айманыахтааый? Эр кии эппит тылыттан туораатаына буолбакка?!
– Эбээ… оннук буолбатах. Мин тулаайахпын, кыраттан да ытыырым кэмнээх буолуо дуо… – титирэстэс куолас, т да кистээбит, онон-манан аралдьыппыт иин, син биир тл ктн тахсан, бгн кн быа илистибит кыыы эбии ытатта.
Марыына эмээхсин кыыы дэллэритэн илдьэн кэбиниэт дэнэр быыкаа холлороон курдук хоугар киллэрдэ. Итии мттээх чэйи буруолаппытынан сибэкки ойуулаах чааскыга толору кутан кэри-куру кыыс иннигэр ууран биэрдэ. Остуолун тардарыттан ыык гынар суухаратын кытта хас да кэмпиэти таааран кыракый блээ рйэх баайытык тэлгэтэ оуста. Бэйэтэ хаан да арахсыбат, таба ойуулаах дьоус чкйн хойуу ттээх чэйинэн толороот, сонно инэрэн, муус маан блээ ыы-быччары кута охсон, сойута уурунна.
Итиэннэ, ийэ эрэ сатыыр албаынан буолуо, муунтуйбут кыыы дэлби ааттаан, ыраахтан таайтаран, устунан уоскутан олус иирэхтик, истиник кэпсэттэ. Сааыгар кими да кытта маннык наллаан, ирэ-хоро сэлэспэтэх Аанчык бастаан кистэнэн кумуччу туттубута сыыйа ааста быыылааа. Кинини бэркэ йдр, курдары крр кэриэтэ санаатын сыыын нааа чопчу быааран кэбиэр, олоу олорбут, арааы билбит эбээ барахсаа кыыс оо тууй срэин дьол икки, танарыы икки сытыытык кэйиэлиир кистэлэин сыыын барытын тоо скээтэ…
– Мин Толяны буруйдуох санаам кэлбэт… Кини олус чгэй, кии да быыытынан миэхэ саамай кндм, мин кинини син биир таптыыбын… таптыам дааны, – Аанчык эрэйдээх букатын оолуу, туох да ситимэ суох булкуур быаарыыта итинник.
Оо барахсан, хата, итиччэ этиннээ диэн эмээхсин клгэр имнэннэ. Танардылар диэн танастар суолга киирэр толкуйа суоуттан кини рдэ дааны, трппт кыыын, сиэнин кэриэтэ олус аынна дааны.
Таптаабыта буруй буолбатаын, оо кэлэрэ дьыла бэлээ дэнэрин эмээхсин боростуойдук, ылыннарыылаахтык йдтт. Ытыыр-соуур, куааны саныыр, ыраланар сыыатын, ол барыта кии буолан кэлиэхтээх оо тн эрдэттэн сатарытыа, айгыратыа диэн, куттаабакка, кырдьыгынан ууран биэрдэ. «Кыыс оолонуохтааын билэн, уол, баар, кинини харыстаан, атын кыыы кэргэн ыларын ааастык эппэтэх буолуон эмиэ сп» диэн йдх баабыска балаыанньаны бары ттттэн быаарыста, э-аллара ыаранатта. Кими да сэмэлээбэккэ, буруйдааы ирдээбэккэ, буолбут балаыанньа хайа диэки тнэн салаллыахтааын туунан бэйэтин санаатын эттэ.