Учебник белорусского языка

Александр Кривицкий Антонович

1) што; 2) дзе; 3) якія, 4) каб; 5) хоць; 6) хоць, 7) каля якіх, як; 8) у якой; 9) куды; 10) пакуль, 11) чаму; 12) быццам; 13) што; 14) ад якой; 15) што; 16) каб; 17) быццам; 18) куды; 19) адкуль; 20) калі; 21) як, 22) калі; 23) дык; 24) а то, 25) што, 26) бо; 27) каб; 28) што; 29) бы; 30) як.

ДЕЛОВЫЕ БУМАГИ

ДЛЯ КРАСНОГО СЛОВЦА

Знание

языка — это свободное владение его словарем, грамматикой и их звуковым и письменным воплощением (фонетика и письмо) для построения различных составных языковых образований при высказывании (и понимания ири восприятии речи). Однако в речевом общении не исегда создаются или творятся необходимые словосочетания и предложения. Речь характеризуется также широким пспользованием готовых, многократно испытанных речевых единиц, хорошо отшлифованных по своему значению и языковому (лексическому и грамматическому) воплощению. Многие из них представляют собой устойчивые составные речевые образования, глубокие и яркие по смыслу и нередко необычные по своей семантической и лексико-грамматической конструкции. Это пословицы и поговорки, фразеологические единства слов, сравнения, устойчивые обороты речи, перифразы, афоризмы и т. д. Они оживляют речь, могут придать ей особую свободу, сстественность и непринужденность, а также выразительность и красоту. Их можно назвать средствами красноречия в языке.

Такого рода средства белорусского красноречия (красамоўства) содержат эти небольшие тематические выборки из богатейших сокровищниц белорусской письменной литературной и диалектной речи.

ПОСЛОВИЦЫ И ПОГОВОРКИ

ОТРУДЕ

Работа ў ахвоту, ды дзень мал.

Работа — не забота: забота, калі няма работы.

На свеце як бывае? Хто працуе, той мае.

Мацей, папацей, калі хлеба захацеў!

Трэба нахіліцца, каб з ручая напіцца.

Той харош, хто для справы гож.

Працуи, нябожа, то і Бог паможа.

За што добра бярэшся, канца даб'ешся.

Паміраць збірайся, а жыта сей

Пчолы пчалмі, але і сам не спі.

Кепская снасць адпачыць не дасць

Каму прырупіць, вочы пралупщь

Ранняя пташка зярняткі клюе, а позняя — вочкі трэ.

Скоры паспех людзям на смех

Гуляй, галота, калі ахвота якая плата, такая й работа.

Працуй да поту — з'ясі ў ахвоту

Вала клічуць не мед піць, а вазы вазіць

Каторы конь цягне, таго і паганяюць

Добра ўсе ўмець, але не ўсе рабіць

3 музыкі хлеб невялі кі

Умей таьчыць, а рабіць гора наўчыць

Мазалевай працай не здабудзеш палацаў

ОРОДИНЕ И ЧУЖБИНЕ

Родная зямелька, як зморанаму пасцелька

Мілы той куток, дзе вязалі пупок

Дома і салома ядома

Кожны кулік жыве, дзе прывык

Дабра

на Дану, ды лепей у даму

На чужыне і камар пне

На чужой старане паклонішся й баране.

І дома не мед, але ж і ў чужых не піва.

Што сяльцо, то нараўцо, што хутарок, то гаварок

ОЧЕЛОВЕКЕ В ОБЩЕСТВЕ

Папаў у вараны — каркай, як яны

3 кі м павядзешся, ад таго і набярэшся

Хоць назадзе, абы ў стадзе

3 міру па нітцы — голаму сарочка

Не той сябра, хто медам мажа, а хто праўду кажа

Добра карміць сытага, а галіць лысага

Так у госці звалі, аж рукавы адарвалі

І пірагоў шкода, і гасцей сорам

Госць, не госць, а калатні досць

Начлег з сабой не носяць, а ў людзей просяць.

ОСОБСТВЕННОСТИ

На сваім сметніку і верабей гаспадар.

Усе тут наша, толькі мы яму не сваё

Тады маю, калі ў руках трымаю.

Купіў бы сяло, ды грошай гало

Паехаў бы на кірмаш, ды грошай нямаш

За свой грош усюды харош

Чэшацца, свярбіцца — хочацца разжыцца

Меў бы ніву — знаў бы і сілу

На ваўку добры кажух, ды прышыты

У лысага чуб не пазычыш

Як ёсць сіла, дык і за мяжой ніва

Не таму згалелі, што елі, а таму, што ліхадзеі тоўстае юрла мелі

Была ў сабакі хата, ды ад дажджу згарэла

Які бот не скурат, але лапцю не брат

Я свістаў, пакуль ад цябе дастаў, а цяпер ты пасвішчаш, пакуль з мяне зышчаш

О ДОСТОИНСТВАХ

Шчыраму і чужая болька колка

Добраму чалавечку добра і ў запечку

Добрыя вочы не баяцца дыму.

Добраму толькі кіў, а на лядашчага трэба кій

Адвага або мед п'е, або кайданы трэ

Старожа лепей варожы

Хіцер Зміцер, але ж і Саўка — не дурак

Ласкавае цяля дзвюх матак ссе

Ад паклону галава не балела шкому

Не чорт вінаваты, што тараваты

Рахуба — не згуба

На яго дзе сядзеш, там і злезеш

Гразь не сала пацер, і адстала

Маўчок — пятачок, а два маўчкі — грывеншк.

У закрыты рот муха не заляціць

Разумныя жарты пахвалы варты

Зерне да зерня — будзе поўная мерня

О НЕДОСТАТКАХ И ПОРОКАХ

3 ліхім чалавекам і гадзіна (можа здацца) векам

У ліхога пчаляра і мед горкі

Які Сава, такая і слава

Слоў мяшок, а спраў — на вяршок

Мякка сцеле, ды мулка спаць.

Як свінню ні кліч, выдасць лыч.

Разумная галава, ды на дурной шыі

За дурною галавою нагам няма спакою

Усякі гад на свой лад.

Хоць і не звер, ды чорт яму вер.

Завіднае вока бачыць далёка.

Пусці нахабу пагрэцца, то й самому няма дзе дзецца.

Есці дай, а работы не пытай. Стук, грук — абы з рук.