Албанскае танга
Шрифт:
– Цяпер ты разумееш?
– Цяпер разумею! – адказваю я, таксама, з маршавым імпэтам, махаючы рукамі.
Гаворка, вядома, пра 87-гадовую бабулю.
– Вось у такіх цяжкіх умовах даводзіцца жыць, глядзець футбол і вучыць фізычны законы, – Мішка нездарма згадвае фізыку; наша школа адзіная ў горадзе, дзе гэты прадмет, дзеля пэдагагічнага экспэрымэнту, вывучаюць паглыблена. – Праўда, бывае і цікавыя рэчы кажа, – сябар зыркае на вокны сваёй кватэры, – сёньня японскай вайной даймала, а ўчора ўвесь вечар пра немцаў ды партызанаў балакала. Ведаеш, чаму немцы да Масквы дайшлі? Таму што, як кажа бабуля, ніхто за савецкую
Прызнацца, я штосьці падобнае чуў і ад маці, але не надаваў таму ўвагі, і вось цяпер адчуў у сэрцы, якое толькі што трапятала ад радасьці, нейкую халодную паныласьць. Паныласьць гэтая выплывала зь цёмных кутоў двара, струменіла мляўкім сьвятлом ліхтароў; яе нёс, разам з папяровым сьмецьцем, гарэзьнік-вецер, які цяпер, позьнім вечарам, стаў яшчэ больш няўрымсьлівым і рашучым.
Да майго дому ідзем разам. Мішка наагул гатовы цягацца хоць да ранку, балазе маці пайшла ў начную зьмену, а бацька, інжынэр-будаўнік, знаходзіцца ў замежнай камандзіроўцы. Будуе горад Дархан у братняй Манголіі. Бяз бацькі сябрук, як кажа клясная, зусім ад рук адбіўся: зьехаў на тройкі ды стаў адрошчваць валасы. Праўда, яны ў яго пакуль не такія даўгія, як у «бітлух» – Галузы і Шутовіча.
Па дарозе абмінаем школу. Школьны гмах зьліваецца зь цемрай і ад таго здаецца аграмадным цыклёпам, які глядзіць на нас сваім адзіным вокам – асьветленым вакном. Сьвятло гарыць на першым паверсе і ў кволай, што ў той дзяжурнай аптэцы, яснасьці кратаецца чыясьці пахілая постаць.
Мы падыходзім бліжэй.
За сталом сядзіць старая вахцёрка і штосьці вяжа: у руках яе цьмяна бліскаюць вязальныя пруткі.
– Пазнаеш? Гэта тая корга, што мяне ў школу не пускала, – бубніць ля вуха Мішка Дасюлін. – У суботу сябрук забыўся зьменны абутак і цёткі-прыбіральшчыцы затрымалі яго каля школьных дзьвярэй. – Чым бы яе пужнуць? – Мішка зыркае пад ногі, выглядаючы каменьчык каб шпурнуць у шыбу, ды раптам пляскае кулаком у далонь і бяжыць некуды ўбок, ляпаючы рукой па школьным падмурку.
Хвілю стаю ў непаразуменьні, маракуючы – куды гэта ён?… і якім чынам зьбіраецца пужаць коргу? – і толькі калі сябрук спыняецца каля пажарнай лесьвіцы, што вядзе на дах, становяцца зразумелымі ягоныя пляны.
Лесьвіца высока, рукой не дастаць. Я згінаюся, Мішкава калена балюча цісьне на пазваночнік, потым, другім каленам, Мішка б’е мне ў вуха і, нарэшце, хапаецца за ніжнюю парэнчу. Мацаючы зьвінючае вуха, гляджу ўгору і шчыра зайздрошчу сябру. Лезьці ў цямноцьці на школьны дах па пажарнай лесьвіцы, якая, да таго ж, уся праржавела і гучна рыпае – на такое ў нашай занюханай школе мала хто здольны. Штосьці ляціць згары, я адлятаю ў бок і на асфальт з гучным рэхам падаюць Мішкавы кеды – адзін, потым другі…
Мне нічога не застаецца, як прыхавацца за рог майстэрань і адтуль цікаваць за цёткай у асьветленым вакне. Старая вяжа, раз-пораз адкідваючы нітку ўбок, і толькі на імгненьне пакідае варушыць пруткамі ды салодка пазяхае. Змагаючыся з хваляваньнем, таксама спрабую пазяхнуць і ў гэты момант вахцёрка адцягвае нітку і рука яе – на кароткае імгненьне – застывае ў паветры. Цётка наструнена тузае падбародзьдзем, прыслухоўваецца і неўзабаве, кінуўшы на стол вязаньне і страсянуўшы наастачу пакульлем сівых валасоў, зьнікае
На першым паверсе паволі, як бы з неахвотаю, запаляецца сьвятло і школьны гмах скаланаецца ад зычнагалосага званка. Самая пара сігануць дахаты, але ў руках маіх сьмярдзючыя Мішкавы кеды і я, увабраўшы голаў у плечы, бягу на паўсагнутых да лесьвіцы.
Званок неўзабаве аціхае, я ціснуся сьпінай да падмурку, каб прыхавацца ў прыцемку і на супрацьлеглым баку школы азываецца легкавушка. Ці не міліцыя?!
Чорт ведае колькі часу прамінула, пакуль над галавой не зарыпела жалезьзе і сябрук – з неверагоднай вышыні – абрынуў долу. І вось мы ўжо ляцім, як ачумелыя, у бок майстэрань і Мішка, на хаду насунуўшы кеды, задышліва выдыхае:
– Зь перапуду… пад стол залезла… потым ужо сьвятло ўрубіла!
Дзьверы, як заўсёды, адчыняе маці.
– Дзе гэта цябе носіць супраць ночы?
Ні слова ні сказаўшы, іду на кухню, дастаю зь лядоўні бутэльку малака і прагна, са стогнам, глытаю гаючую халадзёнку.
– Хто там за табою гнаўся? – цяпер ужо пытаецца бацька.
– У футбол гулялі…
Маці ідзе разаграваць кашу (ізноў, відаць, панцак… як я яго ненавіджу!), а я падаюся да свайго пісьмовага стала. Над сталом вісіць табліца чэмпіянату СССР па футболе. На перакрыжаваньні менскага «Дынама» і растоўскага СКА малюю тлустую адзінку.
– Што, выйгралі? – пытаецца бацька, прыклаўшы вуха да радыёлы. – Пасьля таго, як перагарэў тэлевізар, бацька цэлымі вечарамі сядзіць ля прыймача ды слухае варожыя радыёстанцыі.
– Йес! – ляканічна адказваю бацьку, сьліню хімічны аловак і малюю яшчэ больш тлусты нуль.
– Хто забіў – Малафееў ці Мустыгін?
– Сахараў, – адказваю, наструніўшы нюх, і задаволена крэкаю. – З кухні цягне духавітым пахам грэчкі, а грэчку я люблю.
Доўга спрабую заснуць – сплю я ў сьвятліцы, на старой канапе, – але сон не ідзе і сэрца па-ранейшаму ўлякнута б’ецца ў грудзіне.
Усё ж такі малайчына Мішка! Я б да такога нават не дадумаўся – убіцца ў школу праз паддашкавы люк. А да люка трэба яшчэ па іржавай лесьвіцы лезьці. А па ёй, відаць, як школу збудавалі, ніхто і ня лазіў… Нечакана ў душы, пад самым сэрцам, пачынае ціхенька стагнаць трывожна-салодкая думка: а страшнавата сядзець ноччу ў пустым будынку…
Мінулай зімы ў нашай школе ладзілі вечар сустрэчы з выпускнікамі. І вось адзін выпускнік, ладна кірнуўшы ў сваім былым клясе, пабег па лесьвіцы ды так шпарка, што праскочыў першы паверх і па інэрцыі рынуў далей – у цёмны закутак, дзе прыбіральшчыцы захоўваюць сваё начыньне. Грымнуў там швабрамі ды вёдрамі, паваліўся і ўстаць ужо не здолеў. Так і заснуў, пад галаву мокрыя анучы падклаўшы. Сярод ночы прачнуўся, пайшоў у прыбіральню і так напужаў вахцёрку, што тая потым пачала заікацца…
– Што робяць, сволачы, – перарывае думкі сьцішаны бацькавы голас. – Свалачамі бацька называе чэхаў, пра якіх дзень да ночы распавядаюць замежныя радыёстанцыі.
Я прыслухоўваюся, але нічога ня чую, апроч дакучлівага зумканьня глушылак.
– Ма! – клічу я маці, якая ўжо сьцішылася ў спальні.
– Ну што табе?!
– А праўда, што напачатку вайны ніхто за савецкую ўладу ваяваць не хацеў?
Я пытаюся маці, але ў адказ чую незадаволеную бацькаву кашляніну. Адхінуўшыся ад прыймача, бацька глядзіць у мой бок.