Бастан кешкен, кµз кµрген
Шрифт:
немі ой стінде болу керек: тіпті сйлейтін сзді зін ойлап сйлеу
керек: «Адамай сйлеген ауырмай ледіге» бармау керек.
«Ойшылды – адамдыты негізі. Ойсызды – надандыты
негізі». Ойсыз болу деген – ол хайуандара ана тн нрсе.
Маймыл мен адамны сырттай састыы бар болана, кейбір
«алымдар» біз маймылдан жараланбыз деп жргендері де бар
сияты, біра олай емес: ойсыздытан, парасатсыздытан
маймылдан жаралмаса да, маймыла айналып бара жатандар
сияты: оларды адамша сйлегенінен не пайда, іс-рекеті, адама
тн асиеті кем болып, кейде намыссыздыа да жетіп, хайуан
істемейтін іске де кетушілер кездесіп алып жрген жо па?! «ран
крімде» астамшылыа жол жо. Аналар, мені олымнан брі
265
келеді екен деп, астамшылыа бармаыз! Ой елегіне салып, аыл-
парасаттылыа жегізіп барып, болашаты иелерін – балаларды
трбиесіне аса жауаптылыпен араыз. Ар, намыс, дептілік,
сыпайылы, ізеттілік, татулы трбиесіне баланы жргектегі кезінен
алыптастырыыз. Бала жастайынан осылара дадыланбаса,
есейіп кетіп, кше баласы дрежесіне ауысса, оны айтару иынны
иыны. Осыны есіізден шыармаыз. «Жан», «тн» деген екі сз
бар «Жан марлыы – оздырады, тн марлыы – тоздырады»
депті. Жан – рух, тн – дене, тлабайы. Ой – жанны азынасы,
ойлау арылы рухы седі, жетіледі екен. Солай бола тра «Жаным
арымны садаасы» дейміз. Арды жаннан да арты баалаан аза
екенбіз. Осы біз айда барамыз? Ар дегенді аяа басуа да келіп
алан жопыз ба! гіме анаа айтылып отаран со, келешек ана –
аза ыздарыны трбиесі, ана, сізді олыызда. Алдымен, ыза
жауапты ана болып саналады. Сол аза ыздарыны кшелік болып
бара жатанына алайша тзесіздер, неге нсіз жатырсыздар?!
Намыс айда?! Ешкім аштан ліп жатан жо. Неге олар тн
марлыына бой алдырады?! «Тн – жанны алтын сарайы» - депті.
Неге олар алтын сарайын ластайды, жанды неге жаралайды?! аза
деген лт осылайша дами ала ма?! Атымыза неге кір келтіреміз,
сйегімізді неге сырыратады?! Бріміз де ойлайышы!! Мен осы
жазып отыранымды аылды болып, данышпансынудан емес.
лкенні міндеті – айту, уаыздау, тсіндіру. Біра осыны ушы да,
керексінбеуші де бар болар. Тіпті аылыды басыа жа деп, кейіс
сз айтып алушы табылуы ммкін. йткені кей сздерім
жарадарды жарасыны аузын тырнап та кетер. Ол кейіген сзі
болса, маан жпайды да, тек аныы сол – айтушыны зіні
баасы келіп шыады. Сонымен атар, мн бермей не ндемей
алушы да болар. «ндемеген йдей бледекн тылады» дейші
болса, оны да мен момын тозаы дер едім.
17/III 2003
20.00 ч.
ДІЛЕТТЕН ДІЛЕТСІЗДІККЕ АУУ АЛАЙ
БАСТАЛАДЫ?
«ділдік
уре болмай – а ой:
Ол млдем жо, тек
лдебір шектеулер ана бар».
«ділет» деген сз лаа андай жаымды естіледі. Осы сзді
тп тамыры біріккен сзге жатады мен деймін. діл + ет - ділдік
жаса. Осы ділдік жасайтын орына келушілер, алдымен, халыты
алаулы л – ыздары болуы керек сияты. Бларды жрегі таза,
иянат дегенге жол бермейтін жандар болулары керек сияты. Енді
266
осыны трешісі кім дейміз ой. рине, ол, е алдымен, прокурор –
за иесі.
Газет бетінде туір деген прокурормен тілші сухбатында:
«Прокурор болу шін андай асиет керек?» - деп сра ойыпты.
Жауабы: «Табандылы пен тазалы керек» - депті. Осыны таза
болуы деген те иын крінеді: зінен жоары отыран басшысы
тмендегісінен бірдее дметеді екен. Оны ол айдан алады?
азата зінен жоары трана ажетіді срап, кнде бара
бергенше: «Жаман адам бара береді, жасы адам пара береді»
деген сз бар. Кімні жмысы орындалатыны, рине, белгілі болып
тр. « берсе, аласы;ексе, орасы» деген таы бар. Сол ділет
басшысы бірдее срамайды – ау, соны есебін тауып, зіміз,
ткіземіз, яни ауыздандырамыз. Осылайша аттыны жібітуге
кірісеміз.
детте, дау мселесі кемінде екі адам арасында болады да,
соан ділет иесінен трелік іздейміз. Осыан байланысты азата
мынадай сз бар: «ыра – ыра айтпайсыз ба?» - дегенде, ділет
иесі: «Жзін крген со, айта алмайды екенсі» - депті.
Бл – кріністі бір ана трі. Бдан баса осы азата туысты,
жек – жатты, тамыр – танысты т.б. жайлар жетерлік. Бкіл аза
халына йгілі ататы ш би – Тле би, азыбек, йтеке билерді де
кезінде з пиялары болан екен. Оны білгііз келсе, азыбек бек
Тауасарлыны “Тп тиянымнан зіме шейін” Кітабын оыыз.
Енді ауызданан треші дніге келе, бергенді трлі жолмен ала
бастайды. рине, бл туір рекет емес. «ры ры емес, сталан
ры» деген таы бар сз бар. «Жылан кп жрсе, аяын крсетіп
алады» деген де сз бар. Жыланны аяын крген адам болды ма,
болмады ма, бл сзде бекер айтылмаан. Екі адамны білгенін
кндерді кнінде шінші адам біліп ояды. Енді пия дегеніміз
осылайша жариялыа айналады. Бл туралы «з ойымен
сйлескен адам» деген таырыпта бір гіме жазанмын, толыын
одан оырсыз. рлы сталса, пара жарияланып кетсе, ол талыа
тседі, аыры аныы шешіледі. Сонымен, бл рекет сыбайластыа
айналан болса, бір сылтауы табылып, ызмет орны ауыстырылады,