Бастан кешкен, кµз кµрген

Сагындык Алтынбекула

Сексен! Жастара аылы болса, айтып кет.

Аыл –ашадан да адірлі.алдыран бйымы – аша.

Атадан балаа аша аланша, аыл аланы арты. Аша

жмсаана таусылады, аыл – жмсай білгенге, таусылмайтын

азына.

тетін уаытты жылдамдыы екі трлі: бірі зымырап теді де,

екіншісі баяу жреді.Зымырааны –баытты, ызыты, кілді

рметтелінген кез де, баяуы – кіріптарлы, кілсіз, орлыта болу,

біржушілік кез.

328

Сондытан арттарды жастара айтатын

алысында «Баытты бол,

Алла жарыласын» сзі айтыланы абзал. Біреулер «Кп жаса» деп

жатады; жас беру бір Алланы ісі.

ла екі трлі болады:бірі есіту шін жаралса, екіншісі – а білу

шін жаралан. Арнайы айтары болса, екіншісіне айт,беті

айтпайды.

Оны да апасы бар,ймасы бар. Апасыны екінші жаы тесік,

аызып алады, ймасы стап алады.

Саатты да трлері кп: уаыт сааты, диеттік сааты жне т.б.

уаыт сааты кн тулікті ай кезін білдірсе, диеттік сааты ас

азаныны оректік затыны ажеттігін хабарлайды. Хабарды сезді

бе, кідіртпей сраанын бер. Режимін сата, бзса, біржисі.

Сзге тотау – топтасу жолы, бірлікті негізін руа бетбрыс.

Партиягершілік – пікір таласы, аыры, стемдікке таласу.

Мафия – йымдасан жеморлы жолы, ділдігі кем топ, з ішінен-а

бірін бірі осып та жібереді.

Бірлігі жотытан ел тозады, аыры, крінгенге туелсіздікке душар

болуа апарады.

Жерден айрылу – елдіктен айрылу. Жер халы млкі болу керек те,

оны пайдалану жолы-йымдасан шаруашылы боланы жн.

Жер-ана: жерден айрылу – анадан айырылу. Жер – асыраушы.

Жерді сату – ананы сатуа кшу.

Креген арттары болсын, арттары ынтыматасуды аузынан

тастамасын!

Араздасу йелдерден басталса,

Жауласу еркектерден шыады.

Жеке меншікке бліну жан-я раудан, йленуден басталады.

Жаняны иесі – йде траты отырушысы, кзетшісі - йел де,

басшысы – асыраушысы – ері.

Аналар татулыы бар жерде бірлік мыты да, аразды араласса,

ыдырау басталаны.

Ыдыраушылы – бірлікті бзылуы, кшті лсіреуі. Осыдан барып,

«Блінгенді брі жеу» шыады.

329

Кз – тойымсыз мше; крінгенде мтылма, анаатшыл бол;

жей бергеннен жетілмейсі: желкенен шыады.

арны асты сатайтын ойма емес, орыта алмаса, бзылады,

ауырасы: «Ауру - астан» деген сол.

Жау сырттан келсе, ыла іштен шыатын нрсе.

Екеуі біріксе, алмай оймайды.

Жіберген ателігінді мойындамаандыы – бкіл бойыды

жексырындылы жайлаандыы.

айта ру оамы тсында жйелі дамыан шаруашылытарды

бліп таратудан, ханталапайа айналды.

Ханталапай – алымдар тапан ойын емес, залымдар тапан ойын:

Млік иесі –

Залым да,

баалы ааз «Купон» иесі – алан халы.

Сз барысында сзге тотамааннан жеілу де – жеіс жолы:

ол сзді парын біліп тран жо емес пе!

арапайым болу – слулыты бір белгісі,

жасандылыа салыну - лпетіді ашыру жолы.

Ой блісу – ізгілікті іс, дептілікке жетектейді, кніл ашу жолы.

Ішімдегіні тап деу – ішмерездік, топасты, достасуа кедергілік.

Удеде тру достыты ныайтса, алдау – алшатату жолы.

Ойынны пайдалысы да, пайдасы кемі де бар.

Пайдалысы ой рісіді кеейтеді, шынытырады.

Пайдасызы табысыды шашады, кейпіді ашырады.

Кнделікті жмысы жоспарлы болсын,

ол ыптылыа дадыландырады.

ыпты болу – тымдылы жолы.

ыпсызды – тылу жолы.

Аарымпазды – жасы асиет,

аармаушылы – салаты.

Сондытан да «Олатан да сала жаман» делінген.

Адамны артышылыы киімінен-а байалады:

мселе киіміні ндылыында емес, ыпты киінуінде, тазалыында.

330

Ізеттілік, инабаттылы – мдениеттілік те; ккіректік - з адірін зі

ашыру жолы.

йышыл болса, арты ет басады,

сергек болса, арты еті ашады.

Тндік сезімнен пайда болан махаббат осал болумен атар траты

да бола бермейді, ал рухани сезіммен болан махаббат рі орныты,

рі траты келеді.

мірде кездескен исынсыздытара бола з мірін жоюа кшу

аылдылыа сыйыса бермесе керек. Оан борынша

шыдамдылыпен жол тауып, парасаттылыа жедіргенге не жетсін!

Ондайлар табылып жатса, наыз айраткер деп соны айтуа болады.

(адыр мырза лиді «Жазмышын» оыаннан туан ой)

Данышпанды – парасаттылыты шыы.

айраткерлік – барлы иындыты жеіп, парасаттылыты стем ету.

Сенімді серік етесі, масатыа жетерсі.

Сары уайыма салынарсы азып-тозып кетерсі.

Арты санаан стазы , ке-шешенен кем емес,

Оанда да айрылып слем, беріп труды мытпа

Кз айна кз ажарына бойынпен араса,

Брін де байауа болады:

Сйінішті де, орынышты да,

Жеккрушілікті де, жасы круді де,

айыны да, тарыу-зарыуды да,

Брін-брін ааруа болады.

Оны білуге тек ана аарымпазды, зейінділік ажет.

ызды слулыын дептілігінен ізде.

Ажарынан іздесе, адасасы.

Жігітті жалпостыынан сатан,

Табанды болмаса, опы жегізеді.

Асылынан а табалдырытан

Аттаанша айрылып алушы болма

Некені беріктігі екеуіні сыйластыыда,

Жаластырушы сбилі бауларыда.

Сбилі боландыы-кепілдік кілті.

Сбиді ызыы-мірді ызыы, глі, жаласы.