Бастан кешкен, кµз кµрген
Шрифт:
баласы оуда болатын. Бір кні кешке сол бала болаша келінді
келгенде, кейінгі йел йге кіргізбеді. Ауылдаы кластас
жолдастары намыса тырысып, йымдасып, бір жолдасыны йіне
алып барып, кеш ткізді. Содан оып жатан аласына (Шымкент)
тайып трды. Ауылда асырап алан кесі бар болатын. Алла
адамны басына салмасын, артайанда алан шалды тоалын
йленушіні кпе бауырынан жаратады деген сз бар еді. Сол сз
аиата айналды.
ке – шешесіні басына
осы екінші йелі еді. Біз крші трамыз, терезеден барлыы крініп
те трады. Бір кезде у-шу дыбыс шыа бастады. Кн тс айтып
бара жатан кез. айту кнні ыстыы те зор. араса, екеу – екеу
стасан , жлыласып жатан жай бар. Бдан кіші – гірім уаиалар
брын да болып тратын еді.
Барып араласса, ара кйесін саан жаатыны сзсіз. Мен з
жаняма бармауды сындым. йде бір емес, екі келінім де бар
болатын. Кршімні йелі зіні туан айнаасыны жаасынан
стап алан, рмашы, айнаасы оан рызбайды. Жаасынан
стаан айнаасыны йелі жаадан стаушы келінді балтамен
шаппашы. Оны осы йдегі айнысы кес-кестеп жібермей тр. Неше
трлі сздер былапытталып айтылып жатыр здері – а стаусыз
ажырасты. айнап тран самаурынды й егесі, йелі (тоал) йге
алып кетіп, есікті ішінен іліп алды да, з кйеуін йге итермелеп
кіргізіп алды. айнаасы, абысыны, айнысы далада алды. Енді
шлдеп ліп бара жатыран аасы бізді йдегі келінін (мені йелм)
айайлап шаырып, самаурын жне су срауда. Тілдері ауыздарына
сыймай шлдеп барады емес пе? йтеуір, бір уаытта кемпірім
шыып берді – ау. Сондаы мселе – мал сойылу керек, таы баса
дастаран жаы бар. Мны ол шйке бас шыын санаанды. Осы
аыры алай болды? Біз ешкімге тіс жарып айтанымыз жо. Ойа
келген со, жазып отыраным осы. Атын да айтып отыраным жо
ой. Наыз бетсіздер, ятсыздар екен. Ешкім араа тспей-а,
136
атынасып кеткендерін де крдік. Сол айнаасы дние салан.
Жааы ккбет шалына тамын сатызын, баса облыса кшкен. Осы
байынан лды да болан. Ол ер жетіп, йлендіріпті де. Сол той
стінде де жанжал шыарушы таы зі болыпты деп есіттім.
Ондайды ктуге болады. Тойына елден, аайыдардан барандары да
болмаандай. Мндайлардан пайда боландар, крген трбиесі анау,
аза деген халы атына кір келтіргеннен басасы болмас. Екі ызы
трмыса шыып, балалы болан жерінен зіне айтарып алан. Ол
зінше бір хиая. Мны жазандаы масатым, азаым, бл лгі
ттарлы, ызыарлы іс емес. Айтуа да болмайды. Денелері
тршіксін дегенім еді. “Жасыдан йрен, жаманнан жирен” деп
жатады ой азаым. “Крші дрыс болмаса, кшіп
тыласы...”дегенде, мен бл кршімнен брын кшіп кеткен
Ол кезде ол тамын сатан да жо еді.
Астамшылытан аулы бол !
“лы болса,
кішік бол!"
Осы адам баласында р ккіректік деген детте жас кезінен
пайда бола беретін былыс емес-ау деп санаймын. Десе де, ол р
жаняны трбиесіне, мінез-лына арай жре келе осылатын
былыс-ау. Барлы адамдарды ауаттылыы (трмысы), ызмет
орны бір дегейде болмайтыны белгіл. Осыан орай кейбіреулер
зін басадан жоары санаушылар кездеседі де. Ондайды мен тым
аылдыларды атарына осалман.
Болып толысыан кезінде де, ол баыт басынан ауан кезде де
бір сыдыры болатын жандар да болады. Дегенмен, ондайлар
саусапен санарлы. ызмет бабында отыран орынды та адамды
оиландырмай оймайтыны бар. Оны рескілдеу трі де,
арапайымдылауы да болады. "Семіздікті ой ана ктереді" депті
ой аза. Алан трбиесі мол, мдениетті жан зін басалардан
бліп алмауды ойластырып, ыли да кішіпейіл, арапайым болуа
тырысады. Адамны слулыы осы арапайымдылыында,
кішіпейілділігінде болса керек. Тіпті асып-таспай-а, зіні басамен
арым-атынасында дрекілігі бар, біреуді менсінбей, кісімсітіп
сйлейтіндер де кездесіп алады. Ондайларды басалар рысып-
керіспей-а натпайды. Осы жерде ойыма Бекбаулылы Мден
деген(дниеден ткен кісі) аайымны сзі есіме келіп
траны:"Шортанды суда транда жек кремін", деуші еді.
з кемшілігін зі байайтын да, байамайтын да адам болады.
Бл жадайды плендей деп даттауа жатпайды. Біра "Халы кзі
ыраы " дегендей, ондайды халы біледі.
Бкіл мірін кімгершілік жмыста ткізген адам кісіге бйыруа,
міндеттеуге дадыланып та алса керек. Сол сиаты кіле алуа ана
дадыланандар да болады.
Солар сол орындарынан зейнетке шыса, немесе босап алса,
сол дадысына босатындары болып алады екен. сіресе мына жол
137
кзетінде трушылар осыан атты алыптасса керек. Мені бір ой
баан наашым йытап жатып-а, тсекте жатып ойды «Шайт»
деп айырып жатушы еді.Сол дауысынан зі оянып кетіп,бір
аударылып,екінші жамбасымен жататынын крдім. «Ауру алса да,
дет алмайды» деген осыан айтылса керек.
Солай десек те, кнделікті мірде, йытап жатпай-а,ояу
кезімізде сол детімізден арылуа тырысуымыз керек-ау деймін.
Мынау абайламай айтып алып,кісіні кіліне тию осыдан
келіп пайда болады. «Айтылан сз – атылан о» дейді. Ізбе-із
айтып аланмен, тиген жеріне да салады.
Енді бір айтайын деп отыраным – білген кісі білмегеніді сиет