Блізкае і далёкае

Мележ Іван

Аня перабіла яго.

— Нашто дзякаваць столькі? Хіба-ж я магла інакш? Якая трэба яшчэ падзяка — толькі-б дайшлі…

— Так, дайсці-б. Далека вельмі!

— Слухай, Анна Іванаўна, — загаварыў лейтэнант, — думаю, не памыляюся, што кажу гэта. У лесе за паставамі я захаваў вінтоўкі. Людзі палеглі… A вінтоўкі я падабраў i закапаў. Патрэбны будуць, можа, каму-небудзь з нашых, — аддай ix…

Ен выняў з кішэні лісток паперы.

— Тут усё напісана, як знайсці тое месца.

Ен даў паперку, зашпіліў

кішэню i адразу прамовіў да сваіх:

— Пайшлі.

Яны хутка зніклі ў росных кустах. Ані, калі яна, трымаючы ў руцэ паперку, засталася адна, зрабілася раптам журботна, нібы рассталася з сябрамі.

Гадзіны дзве Аня адпачыла ў лесе, што абуджаўся ад начной цішыні, а потым, як угрэла сонца, падалася назад. Яна адчувала сябе змарнелай. Бяссонная ноч i трыццацікілометравы начны шлях даваліся ў знакі. Балелі ногі, i яна некалькі разоў садзілася адпачываць.

Дадому Аня дабралася толькі пад вечар.

IIІ

Ішлі дзень за днём, аднастайныя, здавалася, незвычайна доўгія i пустыя. Аня ўсё таксама-ж хадзіла на поле, на агарод, старалася дапамагчы Арыне, i ўсё таксама-ж за ёй услед хадзіла адчуванне адзінокасці, адарванасці, i спусцеласці, i непакой аб тым, што трэба штосьці рабіць, штосьці рабіць для тых, што на фронце, для той вялікай справы, якая чакала яе.

Дзе хлопцы, дзе Андрэй? Вось каго-б знайсці, вось хто-б даў ёй працу…

Але ішлі дні, — хутка тыдзень будзе, — а яна не магла знайсці нікога i вымушана была сядзець, адна, адна…

I вось зноў знайшлася справа.

— Анечка, — усхвалявана зашаптала Арына, — у жыце тры чырвонаармейцы. Раненыя ляжаць… У сяло не паказваюцца — баяцца, што гітлераўцы расстраляюць ix…

— Дзе ў жыце?

— На нашым полі, каля трох бяроз.

— Ты нікому не казала пра гэта? — запыталася Аня.

— Нікому.

— Добра… I не кажы нікому.

«Памагчы ім», — падумала Аня. Гэтая думка адразу захапіла дзяўчыну, якая не так занепакоілася, як узрадавалася, адчуўшы, што зноў з’явіўся раптам клопат. Яна пачне з гэтага… А там… а там будзе відаць, што рабіць…

— Мы ix перанясем да цябе ў хлеў, добра?

Як толькі сцямнела, Аня накінула хустку i ціха выйшла з хаты. Услед за ёй стукнула клямкаю, выйшла Арына. «Пайду з табой, — прашаптала яна і, нібы апраўдваючыся, дадала: —Яны-ж параненыя, трэба весці».

Мінулі хлеў, між густых зарасляў кіяшніку i маку, што буяў на агародзе, выбраліся на прыгуменне. Каля цёмнай сцяны гумна Аня прыпынілася, прыслухалася.

За гумном — поле. Туды хадзіць ноччу забаронена. Стараста гаварыў, што на гэта ў гітлераўцаў ёсць строгі загад.

Ці не заўважылі ix? Не, не заўважылі, здаецца.

Ах, якая цішыня вакол. Няўжо-ж толькі што змерклася! Калісьці (дзіўна, гэта-ж было менш месяца таму назад, а,

здаецца, даўно-даўно) утакі час сяло як-бы абуджалася пасля дзённай цішыні. Вярнуўшыся з поля, хутка павячэраўшы, збіраліся дзяўчаты i хлопцы каля прызбаў. Усплёсквалі ў начным змроку звонкія маладыя галасы, час-ад-часу гамонку перабіваў вясёлы дружны рогат або раптоўны візг дзяўчыны…

— Пойдзем? — шэптам прамовіла Аня. Арына ціха адказала:

— Пойдзем.

Аня запыталася ў яе не таму, што вагалася, — ісці або не ісці, — Арына ведала, што аб гэтым у сястры не магло быць нават думкі. Аня пыталася, ці не перадумала яна, Арына: Арына — не адна, у яе ёсць сям’я…

«Добра, што месяц яшчэ не ўзышоў, — супакоіла сябе Аня. — Трэба хутчэй спяшацца, каб не застаў месяц».

Зблізу, ледзь не з-пад ног, раптам, як стрэл, вырваўся пагрозны свіст. Арына трывожна прысела.

Лапочучы крыламі, у цемры штосьці праляцела.

— Гэта перапёлка, — сказала Аня. — Ах, каб ты!..

Яны ішлі разораю. Шапаткія каласы чапляліся за Аніны рукі, за адзенне, нібы прасіліся ўзяць з сабою. Але Аня не заўважала гэтага, яна ўся была занята адным клопатам.

Цяпер недалёка. Цяпер хутка, каля трох бяроз.

— Стой, хто гэта?

Перад імі ў змроку ўстала цёмная постаць з вінтоўкай у руцэ.

— Сяргей? Гэта мы.

Чалавек адразу стаў лагоднейшым.

— А, сястра! А я думаў, што не прыйдзеш.

— Я-ж казала — прыйду…

— Мала што казала. Рознае бывае… — у жыце паднялася яшчэ постаць, чалавек прамовіў да яе: — Пойдзем… Павел, Сцяпана панясу зараз я. Бяры гэтую…

Ён падаў Паўлу вінтоўку, узваліў з яго дапамогаю на плячо чалавека, які стагнаў i трызніў.

— Другі дзень так. Амаль непрытомны… Аслаб зусім, — сказаў Сяргей. Павел дадаў нявесела:

— Плямы нейкія пайшлі па назе i па целу…

Яны падаліся ў вёску. Наперадзе — Аня, за ёй Сяргей са Сцяпанам, потым Арына i апошнім Павел.

Цяпер Ані чамусьці стала спакайней i весялей. Можа таму, што поруч ішлі байцы. А можа таму, што цяпер яна непакоілася толькі пра ix.

Да прыгумення i цераз агарод перабіраліся па адным, прыгнуўшыся, асцярожна. Спыняліся раз-по-раз, слухалі. Цішыня. Каля хлява Аня i Павел, пакінуўшы іншых, прыпалі да чорнай сцяны, яшчэ раз азірнуліся.

Цьмяна чарнелі поблізу абрысы дрэваў, высокіх, востраверхіх, i нізкіх, раскідзістых, якія ціха, але неспакойна шумелі.

I вось яны ўсе ў хляве, на палацях, агорнутыя цемраю i духмяным, казытлівым пахам сена. Двое ляжаць, а Сяргей сядзіць поруч з Аняй. Арына пайшла ў хату, непакоячыся, ці не прачнулася Лорка.

— Сястра, — прашаптаў Сяргей, — як ты думаеш, — хутка Сцяпан паправіцца?

— Заўтра пагляджу рану, скажу.

— Эх, каб вылечыць хутчэй! Нельга цяпер нам сядзець…