Чалавек з брыльянтавым сэрцам

Дайнеко Леонид М.

Патух шар-экран, трыццаць плазмоiдаў расплылiся ў розныя бакi, каб самаадключыцца на цэлых сорак восем гадзiн, а чытальнiкi думак i настаўнiкi адзiна магчымай мудрасцi пачалi ўкараняць у мозг спячых зямлян iнфармацыю аб планеце Вар. Зямляне бачылi бязмежную касмiчную прастору, мiрыяды зорак i астэроiдаў, туманнасцi, чорныя дзiркi, яркiя хвасты камет, абломкi касмiчных караблёў, мiжзоркавыя навуковыя станцыi. Космас быў, як добра звараны апетытны булён, срэбная лыжка Месяца блiшчала ў iм. Космас вабiў да сябе галiнастым белым дрэвам Млечнага Шляху. Потым перад вачамi ў сонных зямлян забушавалi, распачалi сваю адвечную стралянiну сонечныя пратуберанцы. Яны ўзвiвалiся, як вогненныя лiяны, як шчупальцы жудасных залатавокiх i медназубых драконаў. Усё палала, хадзiла клубком, плавiлася, лiлося... З гэтай неймавернай мартэнаўскай печы з аглушальным грукатам выстрэльвалiся цэлыя акiяны плазмы. Чорнае бязмежжа глытала iх, але яны ляцелi зноў i зноў, як фантастычныя феерверкi, як слёзы багоў. Гэта было i самазабойства i

самаўзнаўленне. Прырода шукала iсцiну. Плазма была той нябеснай спермай, што ўпарта i мэтанакiравана расцякалася, разбягалася па ўсiм Сусвеце, каб напаткаць тое, у судакрананнi з чым успыхне iскра жыцця. I вось пакацiлiся па сухой пясчанай раўнiне блiскучыя зiхоткiя шары. Iх - сотнi, тысячы, дзесяткi тысяч...

Пры такiм вiдовiшчы падлетак, пэўна спалохаўшыся, рэзка махнуў правай рукой i ледзь не ўдарыў плазмоiда, што вiсеў над ягоным тварам. Плазмоiд пудлiва сiгануў пад самую столь.

А праз сорак восем гадзiн сну (яны праляцелi, як шэсць - восем зямных) Радаслава, Веру i Клёна запрасiлi на сняданак.

– Цiкава, што ядуць i як ядуць на гэтай планеце?
– прамовiў Клён i борзда пакiраваўся ўслед за зялёным плазмоiдам, бо страўнiк ягоны, як ён сам прызнаўся, ужо даўно "iграў марш".

Але нiчога звышарыгiнальнага не прапанавалi. На нiзкiх каменных столiках ляжала ў глiняных сподках нейкая салата i ярка-сiнiя кiславатыя плады.

– А я думаў, што нас падключаць да разетак i будзем мы харчавацца электрычнасцю, - змрачнавата пажартаваў Клён, бо тутэйшая кулiнарыя глыбока яго расчаравала.

– Як гэта падключаць?
– не зразумела Вера.

– Ноздрамi, - адрэзаў Клён. Маючы вельмi няпросты характар, ён зноў пачаў злаваць на Веру Хрысцiнюк, успомнiўшы яе салодкiя ўсмешачкi i буркатлiвы галасок, калi яна размаўляла з ягоным бацькам.

– Малады чалавек, хiба так сапраўдныя джэнтльмены размаўляюць з дамай? I не забывайся, што мы твае хросныя мацi i бацька, - паспрабаваў перавесцi ўсё на жарт Радаслаў, ды не надта атрымалася.

Так супала, што на планеце Вар адзначаўся Дзень Забiтага Брата. З самай ранiцы сотнi тысяч плазмоiдаў павольна i ўрачыста ляцелi ў бок Ракi Адноўленых Твараў, прычым ляцелi прадстаўнiкi ўсiх сямi кланаў. Старая Цывiлiзацыя арганiзавала шматфарбнае грандыёзнае прадстаўленне, на якое, вядома ж, былi запрошаны i зямляне.

Дзеля чаго задумвалася некалi гэта свяшчэннадзейства? Цяжка знайсцi вычарпальны адказ. Адно вiдавочна - плазмоiды, доўгi час жывучы на адной планеце з людзьмi, значна раней людзей навучылiся вельмi высока цанiць канкрэтнае жыццё кожнага канкрэтнага iндывiдуума. У той час, калi першабытныя людзi трымалiся толькi статкам, разумелi сябе ў суровым жорсткiм свеце маленькай нiкчэмнай часцiнкай усясiльнага статка, плазмоiды (кожны ў паасобку) вычленiлi сябе, сваю непаўторнасць з шэрай аднароднай масы. I як адразу ж змянiлася, як павесялела жыццё! З'явiлася сем кланаў i адпаведна сем колераў. Вельмi востра пачала адчувацца трагiчнасць знiкнення, самараспаду. Асаблiва гэта тычылася тых, што памiралi не сваёй натуральнай смерцю, а былi знiшчаны ў час бясконцых войнаў, калi чорнае неба распорвалi незлiчоныя электрычныя разрады, калi з грамападобным грукатам узрывалiся жэралы вулканаў i неслася па схiлах кiпучая лава, ператвараючы металы i камянi ў ваду. Плазмоiд забiваў плазмоiда. Панаваў культ вайны, бясспрэчнай была думка, за якую праз стагоддзi ўхапiлiся японскiя самураi: "Як бы дорага нi каштаваў меч, ён заўсёды акупiць сябе". I вось адбыўся пералом, зрух, прарыў. Старая Цывiлiзацыя зразумела, што, у рэшце рэшт, яна можа знiшчыць самую сябе. Адразу расцвiў культ Авеля, нявiнна забiтага брата. Плазмоiды, як прыроджаныя капiiсты, поўнасцю запазычылi яго ў людзей, у чалавецтва. Вось чаму на 223 годзе Вялiкай Эры Плюралiзму зямляне Радаслаў Буслейка, Вера Хрысцiнюк i Клён Дубровiч, стоячы на металiчным беразе Ракi Адноўленых Твараў, што цячэ па таямнiчай планеце Вар, з вялiкай цiкавасцю сачылi за тым, як святкуецца Дзень Забiтага Брата. Каласальная фiгура Авеля, уся ў белым, узвышалася на паўночным беразе ракi. Плазмоiды i зямляне знаходзiлiся на паўднёвым беразе. Па абодва бакi вакол Авеля маўклiва стаялi сотнi, калi не тысячы, такiх жа белых, маўклiвых, але значна меншых постацей. Зямляне адразу адзначылi, што Старая Цывiлiзацыя выкарыстоўвае ў гэтай сваёй мiстэрыi толькi чалавечыя фiгуры, пазбягаючы, невядома з якой мэтай, шарападрбных формаў. Тут, канечне ж, была не сляпая выпадковасць, а заканамернасць. Радаславу падумалася, што плазмоiды, значна старэйшыя за чалавецтва, iнстынктыўна цягнуцца да людзей, як дарослы цягнецца, горнецца да малога дзiцяцi, бо бачыць у iм натуральную прыгажосць i непасрэднасць, бачыць будучыню i свежы розум, якому яшчэ мудрэць i мудрэць. Вера Хрысцiнюк, як i кожная зямная жанчына, заўсёды баялася папаўнець, "страцiць талiю", i таму лiчыла шар не звышiдэальнай формай iснавання плазмы (а гэта менавiта так), а проста сiмвалам пульхнасцi. Клён жа Дубровiч яшчэ толькi ўваходзiў у спартыўны ўзрост, i круглыя плазмоiды i плазмоiдзiкi мiжволi асацыiравалiся ў яго з футбольнымi i баскетбольнымi мячыкамi. Вось якi раскiд думак меўся ў зямлян, калi яны назiралi, як святкуецца на планеце Вар Дзень Забiтага Брата. Аказалася, што ў яго ёсць яшчэ адна назва - Дзень

Ажыўлення, i менавiта дзеля ажыўлення сваiх родных па клане i сабралiся тут усе плазмоiды. Вярнуць iснаванне, жыццё можна толькi тому, хто памёр не сваёй, а гвалтоўнай смерцю. Той жа, каго забрала старэчая нямогласць, ужо не мог аднавiцца на планеце Вар, бо страцiў iнтарэс да жыцця, а навошта жыць, калi гэта табе нецiкава? Як i на Зямлi, адразу ж знайшоўся гiд. Заўважана, i заўважана даўно, што ўсе больш-менш разумныя iстоты надта любяць быць гiдамi, любяць павучаць, расказваць, паказваць i г.д. Такiм гiдам стаў Талеркiй Сiнi Восемдзесят Трэцi. Адрэкамендаваўшыся Радаславу, Веры i Клёну, гэты сiмпатычны сiнi плазмоiд натхнёна прачытаў кароткую лекцыю аб усiх насельнiках цудоўнай планеты Вар. Аказваецца, саманазва плазмоiдаў, якiя пастаянна жывуць на планеце, талеркii. Яны iстотна адрознiваюцца ад плазмоiдаў з Зямлi, з'яўляючыся асобнай расай. Кожны мае лятучую талерку. Жывуць у вулкане, там i падзараджаюцца. Калi пражыве талеркiй роўна тысячу гадоў, то пераплаўляецца ў новага, прымаючы чарговы парадкавы нумар. Напрыклад, пераплавiўшыся, Талеркiй 102, робiцца Талеркiем 103, i гэтак бясконца. Ростам яны не вышэй за паўтара метра. Хто атрымаецца хаця б на сантыметр вышэйшым, таго адразу ж пераплаўляюць. Кланы ў талеркiяў, як i ў астатнiх плазмоiдаў, вядуцца па сямi колерах сонечнага спектра. Рэгулярна даволi шматлiкiя эскадрыллi талеркiяў лётаюць з Талеркiяны (так яны мiж сабой называюць планету Вар) на Зямлю. Таемна (толькi ноччу, калi людзi спяць) назiраюць за людзьмi. Ён, Талеркiй Сiнi 83, назiраў ажно чатыры разы. Знаходзячыся на Зямлi, начуюць на правадах электралiнiй высокага напружання. Не пераносяць дзённага зямнога святла. Калi ў Эўропе разгараецца дзень, пералятаюць у Амерыку, i наадварот. Вельмi, можна сказаць, надзвычай любяць наведваць цыркi i крытыя стадыёны. Там, маскiруючыся, лепяцца да столi, прымаючы форму плафонаў электрасвяцiльнiкаў. Любяць глядзець бой быкоў, карыду i пеўневыя баi.

Вось якая iнфармацыя, быццам снежная лавiна, абрушылася на зямлян.

– Дзiвосы, - аж прышчоўкнуў языком Клён i не ўстрымаўшыся трошкi з'едлiва спытаў: - Вы, паважаны Талеркiй Сiнi 83, бачылi людзей ажно чатыры разы, i кожны раз толькi ноччу. Зараз вы ўбачылi зямлян у пяты раз i ўдзень. Якiя вашы ўражаннi?

– Цудоўна, - увесь засвяцiўся плазмоiд.
– Цудоўна. Асаблiва прыемна бачыць вось такога прадстаўнiка планеты Зямля.

Ён злёгку пакруцiўся над Верай Хрысцiнюк.

– Прадстаўнiцу, - паправiла Вера, але голас быў лагодны, цёплы. Зямныя дочкi прамацеры Евы любяць самарэкламу, ды нiколi яшчэ не крыўдзiлiся на рэкламу, вядома ж, рэкламу сваiх надзвычайных жаночых чараў.

Тым часам з Ракi Адноўленых Твараў адзiн за другiм бадзёра ўзвiвалiся плазмоiды, да якiх вярнулася жыццё. Гэта было вельмi прыгожае вiдовiшча. Здавалася, рознакаляровы букет распукаецца ў зялёным небе.

– Умеюць жыць. Умеюць радавацца жыццю, - задумлiва ўздыхнула Вера.

– Вы аб чым, Верачка?
– нахiлiўся да яе Радаслаў Буслейка.

Але яна не адказала, толькi зiрнула на стрэсаператара прасветленым загадкавым позiркам. I гэта яе маўчанне i стоены бляск прыгожых вачэй так не пасавалiся з тым, што акружала зараз iх. Радаславу чамусьцi ўспомнiўся мокры блiскучы ад дажджу вясеннi лес, бярозы, маладыя, мiлыя, светласкурыя, у цёмных вяснушках. Адна бяроза, што стаiць на сонечнай утульнай палянцы, падсочана. Буйнымi кроплямi зрываецца ў глiняны гладыш бярозавiк: кап... кап... Хочацца стаць на каленi, абхапiць рукамi тонкi халодны ствол i пацалаваць бярозу.

Адзiн толькi Клён Дубровiч, як i належыць юнаму i гордаму грамадзянiну планеты Зямля, заставаўся рэалiстам. Ён пiльна глядзеў на плазмоiд i ўсё стараўся ўбачыць у яго рот цi нейкую iншую адтулiну, адкуль вылятаюць словы i гукi. Але плазмоiд быў падобны на абсалютна гладкi бiльярдны шар - як кажуць, нi сучка нi трэшчынкi. Словы iшлi знутры, з самай патаемнай глыбiнi i гучалi выразна, чыста. Яшчэ адным дзiвам было тое, што плазмоiд, як, дарэчы, i ўсе яго супляменнiкi, з'яўляўся палiглотам - мог гаварыць на ангельскай, на беларускай, на шведскай, на якой хочаш мове. Як да яго звярталiся, на такой мове ён i адказваў. "Мне б такiя здольнасцi, - шчыра пазайздросцiў Клён.

– Шкада, што мы, зямляне, яшчэ не ўмеем рабiць такое, - усклiкнуў Радаслаў Буслейка, убачыўшы, як чарговы плазмоiд ажыў i шчаслiва ўзляцеў у зялёнае варскае неба.

– Вось заключым вечны мiр з жыхарамi планеты Зямля i навучым вас, паважна прамовiў Талеркiй Сiнi 83.

Клён хмыкнуў.

– Цябе ж мы ажывiлi, - сказаў яму плазмоiд. Клёну не было, як кажуць, чым крыць i ўсёткi ён задзiрыста выпалiў:

– Што я? Я - жывучы. А паспрабавалi б вы чалавека падняць, якi сто цi трыста гадоў назад жыў. Дудкi!

– Ты памыляешся, - спакойна выслухаўшы яго, загаварыў Талеркiй Сiнi 83.
– Прабач мне, жыхар не нашай планеты, але каэфiцыент iнтэлектуальнасцi Старой Цывiлiзацыi, як вы нас называеце, значна вышэй, чым у вашай, бялковай. Я не хацеў гаварыць, але гэта так. Прабачце i вы, жыхары не нашай планеты, - звярнуўся ён да Веры i Радаслава.

– Не нашай планеты... Не нашай планеты, - раззлаваўшыся, перадражнiў Клён.
– Заладзiў, як паламаны вiдзiк. Сусвет - адзiн. Матэрыя - адна. У нас гэта кожны пяцiгадовы карапузiк ведае. А значыць, i Вар, i Зямля, i Сонца нашы.