Чазенія
Шрифт:
Будрыс выбраў месца, дзе, як яму здалося, будзе па шыю, скочыў у ваду і... сербануў ад нечаканасці. Тут было метры два з паловаю, калі не болей. А здавалася – ну, метр семдзесят. Так падманвала чысціня вады. Тады ён выбраўся на больш плыткае месца і доўга стаяў, адчуваючы, як крыштальны холад крадзецца ў грудзі і жывот. Стаяў і глядзеў, як усё больш наліваюцца золатам горы, як залатая лава ўсё хутчэй спаўзае з вяршынь у падзь.
...Дырэктар быў у канцылярыі.
– Рана.
– Ды і вы – рана, – сказаў Будрыс.
– Я не рана. Я яшчэ – позна...
Твар
– Хадзем.
Яны зайшлі ў лабараторыю. I тут Севярын трохі ачмурэў. Справа была не ў тым, што паўсюль ляжалі гербарыі, што на паліцах шафаў бялелі чарапы буйных звяроў і шкілеты дробных, што паўсюль віселі шкуры, што колбы, рэторты і іншае грувасцілася на сталах у нейкім невядомым яму парадку. Было іншае.
...Лабарантка ўзважвала на звычайных магазінных вагах дзікага ката. Кот быў стрункі, дужа даўганогі, з пушыстым і кароткім хвастом. На невялікай галоўцы – дзве невялікія крывавыя плямы. Зялёныя вочы глядзяць ашклянела, пашча люта разяўлена.
Футра ў ката было вельмі прыгожае. Дымчата-рыжае, трохі ў бруднаватую вохру, і ўсё ў цёмна-шэрыя і бурыя ільсняныя вялікія плямы. На хвасце – амаль чорныя колцы.
Кот ніяк не хацеў змяшчацца ў шалі вагаў, не хацеў ляжаць: то нага звешвалася, то галава, то саслізгваў тоўсты азадак. Урэшце яго сяк-так змясцілі: ляжаў клубочкам, толькі лапы звісалі.
– За што гэта вы яго?
Зморшчынак ля дырэктаравых вачэй пабольшала:
– Трэба ж вывучаць. Чым гадуецца ў гэтую пару, які хабітус?
Кот насцярожана глядзеў на Будрыса.
– Гэ-эх, коця, як жа гэта ты так даў маху?
– Шкадуеце? Гэта добра, – сказаў дырэктар. – Заставайцеся ў нас. Работу дам. Дужа патрэбны людзі, якія шкадуюць жывое.
Лабарантка клала раўнавагі, быццам не звера ўзвешвала, а адпускала кіло сухога кісялю. З абсалютна абыякавым выглядам.
– Вы, Ніна, перш чым брацца за працу, выцягніце ў яго кляшчоў з вушэй. Набраў поўныя вушы, валацуга, – сказаў Дзянісаў.
– Добра, – сказала Ніна. – Я пінцэтам.
– Патрэбны людзі, якія шкадуюць, – сказаў Севярын. – Ну, а вы?
Дырэктар паглядзеў на яго з цікавасцю.
– Дзеля шкадавання часам даводзіцца і забіваць. Каб ведаць пра звяроў усё: што ядуць, што любяць, каго і калі ад іх трэба берагчы. Мы – гаспадары. Можа, мы і не маем на гэта права, але так склалася. Гэтага не зменіш. I мы павінны навучыцца гаспадарыць разумна. Пакуль што адбіраць у некаторых жыццё, каб ведаць, каб пасля ўжо ні ў каго не адбіраць, а нават дапамагаць кожнай істоце... Каб жылі астатнія. Вось як.
– Ну, гэтаму ўжо нічога не дапаможа.
– Для суцяшэння, каб не дужа шкадавалі, скажу, што гэтая ласкавая кыца ловіць і душыць нават маладых касулят, зайцоў, рыбу.
– Не можа быць!
– Я вам кажу. I вы лепей не на наш разумны гуманізм навальвайцеся, а на тых, хто труціць азёры, рэкі, лясы, хто не сёння-заўтра атруціць акіяны. Мы – усё для ўнукаў, хаця
Памаўчаў.
– Я вось цяпер шмат каго нізавошта не заб'ю. Да канца ведаю шкоду і карысць. "Гідкую" тыгравую вужаку не заб'ю. Тыгра не забіваў ніколі, нават калі можна было. Шмат каго яшчэ не заб'ю. А вось харзу – непальскую куніцу – і секунду не павагаюся.
– Восем кілаграмаў сто пяцьдзесят грамаў, – сказала Ніна.
– Ну, восем кілаграмаў мне не трэба, – даволі няўдала пажартаваў Будрыс. – А сто пяцьдзесят – магу.
На яго здзіўленне, яны засмяяліся. I ён зразумеў, што тут чалавечыя адносіны проста ачышчаны ад усіх умоўнасцей, што тут радуюцца кожнаму чалавеку і важліва тут не тое, удалы жарт ці не, а проста самы намер чалавека-сябра нязлосна пажартаваць.
– Гэта, як вернецеся, – сказаў Дзянісаў. – Праўда, Ніна?
– А што ж, – усміхнулася тая, і Севярын раптам зразумеў, што яна вельмі харошанькая.
Дзянісаў павёў Будрыса ў свой кабінет-закутак. Тут таксама былі шафы. Пакуль Севярын разглядаў у слоіках бялёсыя, падобныя на пятрушку і на чалавека, карані жэньшэня, Дзянісаў нешта пісаў.
– Вось. Пропуск. "Прапаную егерам аказваць садзейнічанне на ўсёй тэрыторыі запаведніка". Самае галоўнае для вас – гэта. Кардоны ў нас пераважна па хрыбтах. Унь там – першы. Праз дваццаць кіламетраў другі, – ён паказваў у акно. – Там горы сінеюць. Гэта – Чорны хрыбет. Там тры кардоны. I тут, на левым хрыбце, чатыры. Можаце ў егера браць каня. Нават калі гаспадара дома няма. З першага даедзеце да другога. Там зменіце – і на падменным да трэцяга. Ну, і гэтак далей...
– А як там гаспадара не будзе...
– Паставіце ў стайню. Рана ці позна егер з першага кардона прыедзе на другі і возьме сваё. Або егер з другога сам прыгоніць.
– Я лепей пешшу.
– Вярхом не ўмееце?
– Умею. А лепей пеша.
– Што ж, правільна. Убачыце болей. А ходзіце добра. Бачыў, як спускаліся з хрыбта. Не ломіцеся. Бязгучна, як звер. Так можна ўсё ўбачыць. Для такіх людзей лес– жыве. Паляўнічы?
– Ёсць трохі.
– А кажаце – "кот".
– Кот даў маху. I ўсё ж ката шкада...
– Іначай вы не былі б чалавек... Компас ёсць?
– Мяркую, ён тут не патрэбен.
– Чаму?
– Унь арыенціры, – Севярын паказаў на вяршыні гор. – Хрыбет злева, хрыбет справа, хрыбет наперадзе. За спіной няма гор. Мора. Ад левага да правага хрыбта кіламетраў дзесяць. Ад мора да хрыбта наперадзе кіламетраў сорак – пяцьдзесят. Не заблукаеш.
– А за хрыбтамі?
– А мне там пакуль няма чаго рабіць. I тут цікавага хопіць.
Вочы ў Дзянісава блішчалі:
– Слухайце, вы мне ўсё больш падабаецеся. Паляўнічы, умееце бачыць, умееце хадзіць, умееце кеміць і ўзважваць, звяроў шкадуеце, можаце перамагаць нават жах і гідлівасць... хаця б – да змей... Гэта цяжка, паверце мне. Можа, застанецеся? Хата будзе, грошы будуць, жонку знойдзем. А галоўнае, вельмі... вельмі будзе цікава.