Гронкі гневу
Шрифт:
— Не выспаўся, — прастагнаў ён. — Учора ў гадзін адзінаццаць леглі.
— Давайце, хутчэй падымайцеся, усе ўставайце, ідзіце мыцца.
Жыхары вагона мала-памалу ажывалі, вылазілі з-пад коўдраў і, пацепваючыся ад холаду, нацягвалі адзежу. Маці наразала скрылікамі саланіну на другую патэльню.
— Ідзіце мыйцеся, — падганяла яна.
У другой палове вагона ўспыхнула святло, пачуўся трэск сучча.
— Місіс Джоўд! — данёсся голас місіс Уэйнрайт. — Мы ўжо збіраемся. Хутка будзем гатовыя.
Эл прабурчаў:
— І нашто ў гэткую рань падымацца?
— Там усяго дваццаць
— У цемры ж бавоўну не збіраюць, ма.
— Раней світання мы туды і не дабяромся.
— Там, пэўна, мокра.
— Дожджык быў дробны. Хутчэй піце каву. Эл, паснедаеш, рыхтуй машыну, — сказала маці і крыкнула: — Місіс Уэйнрайт, вы гатовыя?
— Канчаем снедаць. Праз хвілінку выходзім.
Лагер прачнуўся, ажывіўся. Каля палатак гарэлі вогнішчы. Над вагонамі клубіўся дым з труб.
Эл залпам выпіў каву і набраў поўны рот гушчы. Ён збег па сходках, адплёўваючыся на хаду.
— Місіс Уэйнрайт, мы ўжо гатовыя! — крыкнула маці. Яна павярнулася да Ружы Сарона: — Ты тут заставайся.
Ружа Сарона сцяла зубы.
— Я паеду таксама, — сказала яна. — Мне трэба ехаць, ма.
— У цябе ж мяшка няма. Ды і цягаць яго табе нельга.
— У твой буду класці.
— Паслухай мяне.
— Паеду.
Маці ўздыхнула:
— Што ж, буду за табой наглядаць. Добра было б доктару цябе паказаць.
Ружа Сарона ўсхвалявана захадзіла па вагоне. Надзела свой лёгкі жакет, зняла яго.
— Коўдру вазьмі, — параіла маці. — Захочаш адпачыць, не азябнеш. — За задняй сценкай вагона пачуўся гул матора. — Мы першыя паедзем, — зарадавалася маці. — Ну, бярыце свае мяшкі. Руці, не забудзься на кашулі, я іх зашыла, будзеце збіраць у іх.
У змроку Ўэйнрайты і Джоўды забраліся на грузавік. Пачаў марудна займацца бледны золак.
— Паварочвай налева, — сказала маці Элу. — А там будзе аб'ява.
Яны паволі ехалі па цёмнай дарозе. За імі ішлі іншыя машыны, а там, у лагеры, заводзіліся новыя маторы, людзі сем'ямі садзіліся ў кузавы, і машыны выязджалі на шашу і паварочвалі налева.
Да паштовай скрынкі з правага боку дарогі быў прымацаваны кавалак кардону з надпісам сінім алоўкам: «Патрабуюцца зборшчыкі бавоўны». Эл збочыў у вароты і пад'ехаў да гаспадарчага двара. На ім было ўжо шмат машын. Круглы электрычны ліхтар з краю белай адрыны асвятляў групу людзей — мужчын і жанчын, якія чакалі каля вагаў сваёй чаргі, трымаючы пад пахай скручаныя мяшкі. Некаторыя жанчыны накінулі мяшкі на плечы, прыкрываючы канцамі грудзі.
— Аказваецца, не так ужо мы і рана прыехалі, — сказаў Эл. Ён падвёў грузавік да агароджы і спыніў яго там. Абедзве сям'і злезлі на зямлю і далучыліся да людзей, што стаялі каля вагаў, а машыны ўсё зварочвалі з дарогі і спыняліся каля адрыны, і людзей усё прыбывала і прыбывала. Седзячы пад ліхтаром, гаспадар запісваў зборшчыкаў.
— Хоўлі? — перапытаў ён. — Х-о-ў-л-і? Колькі?
— Чацвёра. Уіл…
— Уіл.
— Бентан…
— Бентан.
— Эмілія…
— Эмілія.
— Клэр…
— Клэр. Хто наступны? Карпентэр? Колькі?
— Шасцёра.
Ён
— Мяшкі ёсць? У мяне толькі некалькі штук. З вас будзе даляр. — А машыны адна за адной заязджалі ў двор. Гаспадар наставіў каўнер скураной курткі на аўчыне і закрыў ім горла. Ён заклапочана паглядзеў на пад'язную дарогу. — Мае дваццаць акраў нядоўга прастаяць пры такім наплыве народу, — сказаў ён.
Дзеці караскаліся на вялікі прычэп для перавозкі бавоўны, чапляючыся наскамі чаравікаў за абцягнутыя дробнай сеткай барты.
— Прэч адтуль! — крыкнуў гаспадар. — Злазьце! Яшчэ дрот парвяце. — І дзеці нехаця злазілі з прычэпа, маўклівыя, засаромленыя. Настала шэрае світанне. — Давядзецца збаўляць на расу, — сказаў гаспадар. — Калі ўзыдзе сонца, буду прымаць поўнай вагой. Зрэшты, калі хочаце, тады і пачынайце. Ужо досыць развіднела.
Зборшчыкі паспяшаліся на баваўнянае поле і разабралі рады. Яны прывязалі мяшкі да пояса і паляпвалі рукамі, каб разагрэць скарчанелыя пальцы, ад якіх патрабавалася спрытнасць. На ўсходзе неба над узгоркамі паружавела. Зборшчыкі доўгім ланцугом пайшлі па радах. А машыны ўсё зварочвалі з шашы і заязджалі на двор, пакуль ён зусім не перапоўніўся, і новыя машыны спыняліся ўжо за варотамі, выстройваючыся абапал шашы. У полі гуляў свежы вецер.
— І як гэта вы ўсе даведаліся? — гаварыў гаспадар. — Быццам бяздротавы тэлеграф. Гэтых дваццаці акраў не хопіць і да поўдня. Прозвішча? Х'юм? Колькі?
Зборшчыкі ланцугом перамяшчаліся па полі, і моцны заходні вецер раздзімаў іх адзежу. Пальцы жвава беглі да пушыстых каробачак, хуценька прабіраліся ў доўгія мяшкі, якія ўсё цяжэлі, цягнучыся ззаду па зямлі.
Бацька загаварыў да свайго суседа справа:
— У нашых краях такі вецер амаль заўсёды прыносіць дождж. Але цяпер ужо халаднавата на дождж. Вы даўно тут, на Захадзе? — Ён гаварыў, не адрываючы вачэй ад свайго куста.
Сусед адказаў, таксама не падымаючы галавы:
— Ужо хутка год.
— Як думаеце, будзе дождж?
— Прабачце, не скажу. Людзі тут усё жыццё жывуць і то ўгадаць не могуць. Як толькі збор, так і чакай, што дождж перашкодзіць. Вось як тут кажуць.
Бацька кінуў хуткі позірк на захад. Над узгоркамі пад гонам ветру шпарка плылі вялікія чорныя хмары.
— Як быццам дажджавыя, — сказаў бацька.
Яго сусед пакасіўся ў той бок.
— Хто іх ведае, — сказаў ён. І ўсе, хто быў на полі, азірнуліся і паглядзелі на неба. І яшчэ ніжэй сагнуліся спіны, рукі шпарчэй забегалі па кустах. Людзі збіралі бавоўну нібы навыперадкі, стараліся апярэдзіць час і хутчэй набіць мяшкі, апярэдзіць дождж і адзін аднаго — як мага больш сабраць, як мага больш зарабіць грошай. Прайшоўшы поле з канца ў канец, яны кінуліся разбіраць новыя грады. Цяпер ужо вецер дзьмуў ім у твар, і яны бачылі густыя шэрыя хмары, што беглі па небе насустрач узыходнаму сонцу. А новыя машыны спыняліся на абочынах, і новыя зборшчыкі падыходзілі да гаспадара запісвацца. Людзі з ліхаманкавай хуткасцю перамяшчаліся па полі, неслі мяшкі да адрыны, адзначалі вагу ў гаспадара, запісвалі і сабе ў кніжкі і беглі назад займаць рады.