Мэфіста. Раман аб адной кар'еры
Шрифт:
На самай справе мільянерка ніколі не прападала па фраў Бэле Гёфген, пакуль тая жыла ў Кёльне, пакуль яе сын яшчэ не зрабіў вялікай кар'еры. Знаёмства дзвюх дам было мімалётнае, калі ўвогуле было; фраў Бэлу ніколі не запрашалі на вілу фабрыканта! Але цяпер, калі яе сын дастаўся да блізкіх сяброў прэм'ер-міністра, вясёлая, экзальтаваная багачка мёртвай хваткай учапілася ў руку ягонай маці.
Фраў Бэла літасціва ўсміхнулася. Яна была апранута проста, але не без пэўнага пачцівага какецтва; на яе чорнай, гладка прылеглай шаўковай бальнай сукні ззяла белая архідэя. Сівыя, сціпла падвітыя валасы пікантна кантраставалі з даволі малажавым, з прыстойнай любасцю дагледжаным тварам. Круглымі зялёна-блакітнымі вачыма яна з затоенай задумлівай прыязнасцю
— Не магу паскардзіцца, пажываем даволі добра, — з гордай стрыманасцю сказала фраў Гёфген. — Ёзі заручылася з юным графам Донэрсбэргам, Гендрык крыху ператомлены, ён столькі працуе.
— Магу сабе ўявіць. — На твары ў фабрыканціхі была сама замілаванасць.
— Дазвольце мне прадставіць вам нашага сябра Цэзара фон Мука, — сказала фраў Бэла.
Паэт схіліўся да разбрыльянчанай рукі, і балбатня зноў ажывілася.
— Ах, як цікава, я страшна радая, я адразу вас пазнала па фатаграфіях. Ваша драма "Танэнбэрг" зачаравала мяне ў Кёльне, удалая пастаноўка, вельмі добрая, канечне, без таго бляску, як у нас, у Берліне, — рэч звычайная, але сапраўды досыць прыстойная і, няма чаго й казаць — вартая пахвалы. А вы, гер дзяржўны саветнік, вы тым часам адбылі такое выдатнае падарожжа, цэлы свет толькі і гаворыць што пра вашы дарожныя нататкі, — днямі ж дастану.
— Шмат прыгожага і шмат агіднага пабачыў я на чужыне, — сціпла адказаў паэт. — Але я вандрую па свеце не проста як сузіральнік, не толькі дзеля асалоды, а больш з місіяй — уплываць, вучыць. Здаецца, мне ўдалося там, за мяжой, прыдбаць новай Германіі новых сяброў.
Сваімі сталёва-блакітнымі вачыма, пранікальная і палымяная чысціня якіх была расхвалена ў процьме артыкулаў, ён адразу ацаніў неверагодныя каштоўнасці на мільянерцы з Рэйнланда. "Няблага было б пажыць на яе віле, калі паеду ў Кёльн з дакладам альбо на прэм'еру", — падумаў ён, гаворачы далей уголас:
— Нашаму бясхітраснаму розуму немагчыма ўявіць, колькі ж бо ілжы, колькі зласлівага неразумення нашага рэйха пануе сёння там, у свеце.
Яго твар быў такі застылы, што кожны рэпарцёр назваў бы яго "дрэварытам": наморшчаны лоб, сталёвыя вочы пад светлымі брывамі і сцятыя вусны, якія гаварылі з лёгкай саксонскай вымаўкай. Фабрыканціха моцна падупала ўражанню як ад яго выгляду, так і ад высакароднай вымоўнасці.
— Ах, — летуценна паглядзела яна на яго. — Калі вы будзеце ў Кёльне, канечне наведайце нас!
Дзяржаўны саветнік Цэзар фон Мук, прэзідэнт акадэміі пісьменнікаў і аўтар паўсюдна гранай драмы "Танэнбэрг", з рыцарскай асаністасцю пакланіўся:
— Палічу за вялікі гонар, васпані. — Нават руку на сэрца паклаў.
Прамысловічыха знайшла яго чароўным.
— Якое шчасце будзе цэлы вечар слухаць вас, экселенц!— усклікнула яна. — Колькі ж бо ўсяго ўсякага вы пабачылі! Вы ж нават, здаецца, пабылі дырэктарам дзяржаўных тэатраў?
Пытанне здалося нетактоўным як далікатнай фраў Бэле, так і аўтару "Танэнбэрга" — трагедыі. І ён досыць рэзка сказаў:
— Так, вядома.
Багачка з Кёльна нічога не заўважыла. Яна вяла сваё, з нейкай недарэчнай дураслівасцю:
— Ужо крышку ці не раўнуеце вы, гер саветнік, да нашага Гендрыка, вашага наступніка? — і лёгенька пагразіла пальчыкам.
Фраў Бэла не ведала, куды вочы падзець. Але Цэзар фон Мук даказаў, што свецкасць чалавека, калі яна даволі рассудлівая, можа сысці за арыстакратычнасць. Па яго "дрэварыце" прабегла ўсмешка, толькі на першы покід вока крыху гаркаватая, а насамрэч мяккая, лагодная, а тобта нават і мудрая.
— Мне прыемна было несці гэты цяжар, так, я рабіў гэта ахвотна, ад шчырага сэрца, і з радасцю перадаў майму сябру Гёфгену, які, як ніхто іншы, па справядлівасці пакліканы несці яго далей.
Голас яго дрыжаў; ён быў усхваляваны і паланёны шырынёй сваёй натуры і гожасцю помыслаў.
На фраў Бэлу, гер-дырэктараву
— Якое цудоўнае свята!
А свята і праўда ж было цудоўнае, што ні кажы. Як усё ззяла, пахла, шалясцела і цурчала! Аж і не сказаць, ад чаго было больш таго ззяння: ад брыльянтаў ці ад ордэнаў. Яўна неашчаджанае святло люстраў слізгатала і пералівалася па дэкальтаваных белых плячах, аголеных спінах і распамажаных тварах дам; па ўкормленых карках, накрухмаленых манішках і абшытых галунамі мундзірах тоўстых гергераў; па потных тварах лёкаяў, што снавалі з асвяжальнымі напоямі. Пахошчамі дыхалі кветкі, якімі быў густоўна аранжаваны ўвесь гэты рай; парыжскімі парфумамі духмянілі прамыслоўцы і напамажаныя станіста-юныя элеганты-эсэсаўцы ў сціпла-строгіх уніформах; пахла прынцамі і прынцэсамі, шэфамі гестапа, рэдактарамі газет, кіназоркамі, універсітэцкімі прафесарамі, якія ўзначальвалі кафедры расавых і ваенна-абарончых навук; дзе-а-дзе патыхала і яўрэйскімі банкірамі, чыё багацце і міжнародныя сувязі былі такія магутныя, што нельга было не дапусціць іх нават на гэта эксклюзіўнае мерапрыемства. Аблокі штучных пахошчаў быццам меліся перабіць іншы пах — тухлаваты, саладжавы пах крыві, якога — хоць і любілі яго, якім мала што прасмердла ўся краіна,— пры такой далікатнасці нагоды і ў прысутнасці замежных дыпламатаў крыху саромеліся.
— Неверагодна, — сказаў адзін высокі рэйхсверавец другому, — чаго толькі не дазваляе сабе трыбухач!
— Пакуль мы патураем гэтаму, — сказаў другі, і абодва накінулі на твары маскі зычлівай настраёвасці — іх фатаграфавалі.
— На Лоце, кажуць, сукенка ў тры тысячы марак, — сказала кінаактрыса Гогенцолернаваму прынцу, танцуючы з ім.
Лота была жонка тытулаванага і магутнага прэм'ер-міністра, які святкаваў сваё саракатрохгоддзе, як казачны прынц. Лота была правінцыйная акторка і лічылася добрай, сціплай, шчыранямецкай жанчынай. У дзень вяселля казачны прынц загадаў пакараць смерцю двух пралетарыяў.
Прынц Гогенцолерн сказаў:
— Такой раскошы мая сям'я ніколі сабе не дазваляла... Калі ж, нарэшце, высокая пара зробіць гонар паявіцца? Наша чаканне таксама мае межы!
— Лотхен ўмее падаць сябе,— дзелавіта сказала колішняя сяброўка маці краіны.
Несумненна, свята ўдалося: усе госці, як ганарова запрошаныя, так і тыя, што заплацілі па пяцьдзесят марак, каб пабыць на бале, адчувалі гэта. Танцавалі, балбаталі, фліртавалі; захапляліся сабою і іншымі, але найбольш уладай, якая спрамагаецца ладзіць такія дарагія пышнасці. У ложах, кулуарах, у буфетах з горамі ежы і пітва кіпелі гутаркі. Пра туалеты дам, пра багацце таго ці іншага магната, пра прызы ў розыгрышы дабрачыннай латарэі: самы каштоўны прыз, казалі, была свастыка з брыльянтамі, рэч занадта мілая і дарагая, каб насіць яе замест брошкі альбо як давесак на дарагое калье. Дасведчаныя бажыліся, што будуць і адмысловыя забаўныя суцяшальныя прызы, напрыклад, танкі і гарматы з любекскага марцыпану, ну, як жывыя. Некаторыя дамы какетліва заяўлялі, што такія салодкія прылады смерці ім больш па душы, чым сама свастыка. Смяяліся радасна і сардэчна. Прыглушана абгаворвалі палітычныя матывы мерапрыемства. Кінулася ў вочы, што дыктатар адмовіўся прыехаць, што многіх відных партыйцаў не запрасілі і што, наадварот, нездарма, відаць, запрасілі так многа персаналіяў з княскіх сем'яў. З гэтай прычыны папаўзлі ўсялякія нашаптам перадаваныя цёмныя і поўныя падтэксту пагудкі. Хадзілі апошнія навіны і пра здароўе дыктатара; іх абмяркоўвалі ціхама і заўзята як у коле замежных журналістаў і дыпламатаў, так і сярод вайскоўцаў і прамыслоўцаў.