Мэфіста. Раман аб адной кар'еры
Шрифт:
Прафесар спытаўся пра гэта так, быццам ім кіравала чыста тэарэтычная цікаўнасць. Гендрык паспяшаўся запэўніць:
— Грошы мяне абсалютна не цікавяць. Праўда, зусім не цікавяць, — паўтарыў ён вельмі праўдападобным тонам, бо заўважыў, што Прафесар скруціў скептычную грымасу. — Я зусім не раздураны. Мне трэба няшмат — свежая кашуля ды флакон адэкалону на тумбачцы.
Прафесар яшчэ раз засмяяўся.
— Дэталі абмяркуеце з Кацам. Я яму ўсё скажу. — І аўдыенцыя закончылася, Гендрыка адпусцілі кіўком рукі.
— Калі ласка, кланяйцеся ад мяне вашаму цесцю, — сказаў
Гер Кац быў за генеральнага сакратара ў Прафесара. Ён вёў справы і фінансы маэстра, засвоіў такі самы рыпучы голас, гэтак сама ж прыцмокваў языком. Перагаворы паміж ім і акторам Гёфгенам адбыліся таго ж дня. Гендрык цалкам прыняў умовы дагавору, пра якія дырэктар Шміц не адважыўся б нават заікнуцца. Умовы былі самыя жахлівыя: семсот марак месячна за мінусам падаткy. Прычым ніякіх роляў не гарантавалася. І ён гэта стрываў? Так, калі ж так трэба, раз ён хоча ў Берлін, а ў Берліне ён нікому не вядомы. Зноў усё спачатку! Гэта нялёгка, але трэба, кyды ж ты дзенешся. Ідзі на ахвяры, калі хочаш славы.
Гендрык паслаў Доры Марцін вялізны букет чайных ружаў. Да прыгожых кветак ён прыклаў паперку, на якой буйнымі каравымі літарамі напісаў толькі адно слова: "Дзякую". А дырэктарам Шміцу і Кроге паслаў ліст. Коратка і суха ставіў іх да ведаму, што, будучы дужа многім абавязаным ім абодвум, на жаль, не можа ўзнавіць кантракт з Мастацкім тэатрам, бо Прафесар запрасіў яго на бліскучых умовах. Кладyчы ліст у канверт, ён на некалькі імгненняў уявіў сабе ўражаныя твары ў гамбургскім тэатры. Пры думцы пра заліты слязьмі твар фраў фон Гэрцфэльд ён захіхікаў. І вельмі развяселены паехаў у тэатр.
Ён далажыў пра сябе ў грымёрнай Доры Марцін, але пакаёўка намякнула яму, што актрыса якраз прымае Прафесара.
— Так, я зрабіў вам гэтую дзіўную паслугу, — сказаў Прафесар, задуменна гледзячы на худыя плечы Доры Марцін, схаваныя пад хусткай. — Я ўзяў гэтага хлопца. Як бо там яго завуць?
— Гёфген, — засмяялася Марцін. — Гендрык Гёфген. Вы яшчэ запомніце гэта імя, дарагі.
Прафесар ганарыста перасмыкнуў плячмі, пацмокаў языком і выціснуў некалькі рыпучых гукаў.
— Ён мне не падабаецца, — сказаў ён у заключэнне. — Камедыянт.
— А вы супроць камедыянтаў? — Марцін паказала ва ўсмешцы зубы.
— Я супроць кепскіх камедыянтаў. — Прафесар, здавалася, гневаўся. — Супроць правінцыных камедыянтаў, — сказаў ён злосна.
Марцін раптам пасур'ёзнела, позірк яе пацямнеў.
— Ён мне цікавы, — сказала яна ціха. — Такі бессаромны. — Яна пяшчотна ўсміхнулася. — Ён абсалютна нягодны чалавек. — Яна пацягнулася амаль палка і адкінула назад дзіцячую разумную галоўку. — Ён яшчэ няраз насюрпрызіць нам, — сказала яна, летуценна ўтаропіўшыся ў столь.
Праз некалькі секунд яна рэзка ўстала і замахала на Прафесара рукамі, праганяючы яго за дзверы.
— Хопіць! — сказала яна смеючыся. — Ідзіце! Ідзіце прэч! Мне пара надзяваць парык!
Прафесар ужо ў дзвярах паспеў спытацца:
— А чаму нельга паглязець, як вы надзяваеце парык? —
— Не, не, нізавошта! — Марцін затрэслася ад гневу. — Пра гэта і гаворкі быць не можа. Раптам хустка з плячэй спаўзе! — і яна шчыльней захуталася ў стракатую хустку.
Голас Прафесара гучаў здушана.
— Шкада! — выдыхнуў ён.
Калі славуты чарадзей, якому амаль усе жанчыны яго атачэння абрыдлі надта вялікай саступлівасцю, пакідаў грымёрную, у яго было пачуццё, што, як толькі ён пакіне Дору Марцін, яна за яго плячыма ператворыцца ў русалку, альбо у гнома, альбо яшчэ ў якую істоту, ужо такyю незвычайнyю, што ніхто нават не ведае, як яна называецца. Рафінаваная і дзіўная цнатлівасць вялікай актрысы наставіла Прафесара на задумлівы лад, і ён не адразу пазнаў наструненага хлопца, які, усміхаючыся, зняў перад ім стракаты капялюш з пяром. Толькі пасля зразумеў, што гэта Гёфген вітаў яго з такім дагодлівым какецтвам.
Новая, ашаламляльная сітуацыя рэзка амаладжае Гендрыка Гёфгена. Правінцыйная слава, даволі-такі ўтульная, засталася ззаду. Ён зноў пачатковец, трэба зноў заявіць пра сябе. Каб дастацца да вярхоў, трэба натужыць усю сілу. Гендрык з прыемнасцю заўважае, што сіла ў яго ёсць, яна гатовая да ўжытку. Ён падабраўся, скінуў амаль увесь лішні тлушч, яго рухі — рухі воіна і танцора. Хто ўмее так усміхацца, хто ўмее так прамяніць вачыма, той даб'ецца поспеху. У яго голасе ўжо гучыць радасць перамог, якіх пакуль што няма, але яны не забавяцца.
З удумлівай цікавасцю, у якой сапраўдны інтарэс змешаны з халоднай цікаўнасцю, Барбара назірае за новым разбегам свайго мужа. Дзесь пагардліва, дзесь з захапленнем цікyе яна за Гендрыкам: ён увесь час у дарозе, увесь час у дзеянні, паблізу вялікіх здзяйсненняў, так і развяваецца крыссе скуранога паліто, так і мільгаюць сандалеты. Барбара вярнулася да Гендрыка, як гэта і раіў яе сябар Себасцьян. І не каецца. Ператвораны, увесь напяты, як струна, Гендрык, у гэтых цесных мэбляваных пакойчыках падабаецца ёй куды больш за правінцыйнага куміра, што ўжо быў аплыў салам, што быў ладзіў прыёмчыкі ў "Г. М." і спрабаваў строіць з сябе буржуазнага сужэнца ва ўтульнай кватэры консуліхі Мёнкебэрг. Барбара не так ужо й дрэнна пачуваецца ў двух цёмных пакоях, якія яна дзеліць са сваім Гендрыкам. Ёй падабаецца сустракацца з ім вечарамі, пасля спектакля, у якой-небудзь цёмнай маленькай кавяраньцы, дзе электрычны раяль скардліва нyдзіцца ў змроку, дзе пірожныя быццам рашчынены з гліны і кардону і дзе няма знаёмых.
Барбара з усё большай цікавасцю слухае, як Гендрык з дрыжыкамі ў голасе мітусліва гаворыць пра далейшы лёт сваёй кар'еры. У такія хвіліны яна добра ведае: ён не прыкідваецца. Яго бледны твар у мораку лядашчай кандытарскай, поўнай сумніўных пахаў, быццам фасфарэсцыруе, як гніляк уначы. Прагны рот з пачуццёвымі, прыгожа выгнутымі губамі ўсміхаецца. Моцны падбародак з ямкай пасярэдзіне ўладалюбна адтапыраны наперад. Блішчыць манокль. Шырокія з рыжымі валасамі рукі, якія праз нейкія чароўныя сілы здаюцца прыгожымі, усхвалявана паігрываюць з абрусам, запалкамі, з усім што папала.