Нераток
Шрифт:
.Вада сустрэла чароўнай прахалодай, другі бераг парадаваў зручнай пакатасцю. Плыць па цячэнні, усведамляючы, што пераследнікі адстаюць, - не самая складаная задача. І няма ніякай хітрасці ў тым, каб перакінуцца пару разоў з аднаго берага на другі і зноў абставідь іх. А там перабегчы мост, ускочыць у машыну, зачыніцца і крутнудь ключ раней, чым драпежнікі вылезуць з вады. Яны ўбачадь, як я сеў у аўтамабіль і паехаў; яны могудь бачыць гэта тысячу разоў, аднак ніколі не зразумеюць: што адбылося? Куды падзелася здабыча?
Я ўсё паспею, я ўдёк ад вас, тыграняты.
Я прачнуўся і адразу адчуў халодны пот на грудзіне і пад спляценнем, а яшчэ - што задякла левая рука. У вуха мірна пасопвала жонка, а каля ног нешта сваё вуркатала котка.
“Пад’ём-пад’ём!” - пілікаў увушшу
Ніяк не магу прывыкнуць, што не працую. Пры чым гэтыя сны? Цікава, а тыгры і насамрэч не вельмі добра плаваюць? Якія яны бываюць: бенгальскія, усурыйскія, афрыканскія? Не, у Афрыцы яны, здаецца, не жывуць. А што, калі б у канале былі кракадзілы? Як можна было б выратавацца? Зразумела, што самае простае - нікуды не ўлазіць: цалейшым будзеш. Ды як тое зрабіць. І, дарэчы, чаму жыццё - гэта адно, а сон - зусім іншае? Душа тая ж, інтэлект той жа, і вопыт.
Праўду кажудь: адзін дурань можа зададь пытанне, на якое не здолеюць адказаць сто мудрацоў.
ФОРМУЛА
ГЕРАНТАЛАПЧНАЯ ФАНТАЗІЯ
Усё жыццё мы чакаем смерці і большую частку жыцця баімся яе. А што, калі яна ўвогуле не прыйдзе? Ці хопіць душэўнага патэнцыялу, каб, зведаўшы ссмыя. розныя. прая.вы, працягваць жыццё, не маючы ўяўлення, калі яно скончыцца? Ці вытрымае душа, ці не здарыцца з ёй тое, што бывае з паветраным шарыкам^, калі яго ўвесь час напаўняць паветрам?Наколькі страшна жыць у свеце, калі не застаецца ні бліжніх, ні родных, ні сяброў? Ці можна вытрымаць, калі звычайныя чалавечыя пачуцці настолькі прытупіліся, што быццам бы і існаваць перасталі? Ці ёсць мэта, якой можна прысвяціць бясконцаежыццё? А хто ж ведае...
Аўтар
Зіхатлівы зімовы дзень студзеня дзве тысячы трыццаць пятага года, да якога калісьці не спадзяваўся і дажыць. Гэта па летазлічэнні майго юнацтва. Зрэшты, цяперашні год - умоўнасць: рыхтуецца Указ аб увядзенні Усеагульнага календаря.
Нават цяпер дзве яго апошнія лічбы, што нагадваюць час, калі меў моц, здаюцца нерэальнымі, а ўзрост, які з арыфметычнай абыякавасцю перадаюць дзве першыя, уяўляецца бясхмарным, хоць радыянальная частка памяці сцвярджае, што гэта далёка не так. З дзвюх пачатковых лічбаў першую чалавецтва не пераадолее, а сваю павагу паслядоўніку нуля, сціплай адзінцы, засведчыць у лепшым выпадку дзесятая частка сённяшняга насельніцтва планеты.
Пройдзе студзень, а затым люты, які звыкла здзівідь двума тыднямі саракаградусных маразоў. Хутчэй за ўсё, я буду жывы, калі пачне сыходзіць снег, адкрываючы позірку азызлыя цыгарэтныя пачкі, пакамечан^ія шакаладныя абгорткі і брудныя пластмасавыя піўныя накрыўкі, якія сумленныя дворнікі будудь дзелавіта наколвадь на “пікі”, рознакаляровыя, як наборныя тронкі нажоў майго дзяцінства.
Але я дакладна ведаю, што не перажыву гэты год. Упэўненасць мая падобная да той, з якой фізкультурнік, што падцягнуўся на турніку пятнадцать разоў з неймавернымі перакосамі, упэўнены, што шаснадцатага разу не будзе: сілы хопіць толькі, каб саскочыць, а не ўпасці. Яна падобная да той, калі аўтамабіліст, які ведае астатак паліва і яго расход, дапускае, што можна праехаць яшчэ пяць або нават дваццадь кіламетраў, аднак сто - немажліва. Гэтая ўпэўненасць блізкая да той, з якой салдат, адкінуўшы пусты аўтаматны магазін, мае надзею толькі на апошнюю кулю ў патронніку.
Няма каму жаліцда на расчараванне, якое чакае на фінішы. Куфэрак, падпісаны “Сэнс жыцдя” нарэшце адкрыўся і. аказаўся пустым.
І да таго ж - новае моцнае адчуванне, якое з’явілася нядаўна, але назаўсёды: страх смерці. Гэта не інстынкт самазахавання і не шкадоба аб незавершаным ці недаатрыманым, а неўсвядомлены жах у сваёй адвечнай велічы, панічная боязь невядомага. Не магу зразумець, навошта Усявышні заклаў гэтае пачудцё ў жыццёвую праграму чалавека, бо ўсёабдымнасць жудасці і нават намёк на сімптомы яе набліжэння адразу ж уводзядь у ступар волю і розум. Адзінае, як можна меркаваць: гэты страх першапачаткова
І я памру так: усёмагутная воля асветліць тое, чаго баяўся як невядомага, і раптоўны спалох ад міжвольна ўбачанага перахопіць дыханне, рэзкім штуршком сцісне сэрца і імгненна паралізуе сасуды. Злавесная ўспышка будзе зялёнай. Магчыма, з адденнем чырвонага.
Напэўна, усё вышэйнапісанае правакуе ўявіць мяне як самотнага дрымучага дзеда, у якога трасецца галава, не слухаюцца рукі, сохнудь ногі. А ён спрабуе выдадь банальныя ісціны і згаслыя трызненні за “яшчэ адно апошняе паданне”. Можа, мне ўласцівая нейкая тэатральнасць чалавека, схільнага да гуманітарнага ўспрымання рэчаіснасці, і завышаная самаадэнка.
Не буду прыкідвадца загадкавым усёзнайкам, бо ўпэўнены, што “выказаная думка - мана”, і толькі простыя пастулаты ў сістэме чалавечых крытэрыяў набліжаныя да праўды. Не буду марнавадь адмераную рэшту часу на мудрагелістае шматслоўэ, таму што карысці і задавальнення ад іх не атрымае ніхто.
Магчыма, гэты аповед некаму падасца дробнамаштабным і надуманым, калі параўноўвадь яго са значнасцю падзеі, якая завершыць маё жыццё. Аднак чалавецтва не вынайшла і ніколі не вынайдзе больш лаканічнага і вычарпальнага апісання жыцця, чым рыска паміж датамі нараджэння і смерці. А каб мой расказ не ўяўляўся бурчаннем пакрыўджанага старога, які сыходзіць і якога ніхто ніколі не пашкадуе, буду старадца не бразгаць пустымі дзіравымі каструлямі скепсісу і не ганяць з кута ў кут пыльныя клубкі маркоты.
15-25
Такім чынам, падзеі, якія лёсавызначальнай ніткай прашылі маё існаванне, пачаліся ў далёкім тысяча дзевяцьсот семдзесят пятым годзе ад Ражства Хрыстовага ці ў 6958 ад стварэння Госпадам свету, як цяпер стала папулярным і, магчыма, будзе зацверджана Указам.
У тыя гістарычныя часы, якія трохі пазней іранічна называлі перыядам застою, а зараз з усёй сур’ёзнасцю - эпохай развітога сацыялізму. У тыя старадаўнія часы, калі камп’ютэр быў не планшэтам, а агрэгатам, што ледзь змяшчаўся ў вялізным пакоі і рашаў задачы, пасільныя для сярэдняга інжынера. У тыя дялёкія часіны, калі афіцыйная генетыка захрасла на невядомых для большасці дразафілах і пакуль не з’явілася авечка Долі - першапраходзец кланавання. У тыя цёмныя часіны, калі асноўнай крыніцай энергіі ў будынках быў мазут і правадная электрычнасць, а на вуліцах - бензін і дызельнае паліва. У тыя прымітыўныя часы, калі людзі пісалі адно аднаму лісты на паперы, а размаўлялі па тэлефоне, які стаяў на вуліцы. У тыя неразвітыя часы, калі тэлебачанне мела два каналы і яшчэ толькі рабілася каляровым; самымі ўражальнымі эфектамі фільмаў былі трукі каскадзёраў і камбінаваныя кадры; а халадзільнікі пагрозліва раўлі і спалохана трэсліся ў час сваёй манатоннай работы. Фільмы “Брыльянтавая рука”, “Іронія лёсу’, “Белае сонца пустыні” і “Джэнтльмены ўдачы” пераможна прайшлі па экранах і адразу завалодалі душамі савецкіх грамадзян, да ліку якіх цалкам і непадзельна я належаў.
Амаль усе газеты, дзевяць з дзесяці каторых старанна прысягалі дзяржаўнаму ладу назвай, давалі аднатыповыя перадавыя артыкулы. А на самым версе маналітнай піраміды, што ўяўлялася больш устойлівай, чым усыпальня юніёра Хеопса, знаходзіўся такі ж вечны Генеральны Сакратар, які манатонна і з неідэальнай дыкцыяй вяшчаў ісціны, што здаваліся прапіснымі і ад таго яшчэ больш непахіснымі. Усе былі шчаслівыя аднолькава і няшчасныя па-свойму.
Усе чыталі Агату Крысці, усе гатавалі па святах салату імя сітуайена Аліўе і куплялі на рынку апельсіны па тры пяцьдзесят, а па буднях - “Кільку’ па паўрубля. Усе ведалі, што піва існуе двух гатункаў: “Жыгулёўскае” бутэлечнае і “Жыгулёўскае” разліўное.