Райскія яблычкі
Шрифт:
Мне захацелася падлічыць пісьменніцкія галовы, каб ацаніць колькі спатрэбілася б машынак, каб хапіла на ўсіх, каб нікога не пакрыўдзіць. Магла б атрымацца грандыёзная сцэна: кожнаму выдалі “Ударніцу”, яны з імпэтам пачалі друкаваць вершы і замалёўкі. Дакладчыку трапілася гаргара, ён лупцуе па літарах прамову пра следчых, якія не злазяць з карка, калечаць машынкі, нечакана ратуючы іх ад здачы ў ламачча, пакідаюць яшчэ прытомнымі, хай у інвалідных вазках, на мыліцах, прыкаванымі да ложкаў. Тым часам у маіх мроях прэзідыум дробна выстуквае свае рэзалюцыі ды пастановы.
Раптам бух “Камунарку” на каленкі: карыстайся, не змарнуй даверу! І я, нечакана для самога сябе, клац-клац адным пальцам. Узнімаю голаў і бачу, што зала нагадвае нібы гіганцкае машбюро самай галоўнай газеты вялікай
Божа мой, што робіцца: мы выбіваем са сваіх “Ударніц” усю душу, нібы прапылены кілім. Што азначае наша нясцерпнае стракаценне? Прызабытую сімфонію сацыялістычнага будаўніцтва? Выкрыванне ворагаў унутры літаратурнага працэсу? Якія пішуць не тое, не так, пішуць з камнем за пазухай? Скурай спіны я стаў адчуваць, што з хвіліны на хвіліну можа прыехаць НКВД, высмыкнуць надрукаваныя аркушы з партытурай, арыштаваць машынкі. Выкрыта падпольная арганізацыя механічных друкарак!
Мне ўжо вядома, што ў іх там цэлы аддзел пішучых машынак! Так-так, сховішча арыштаваных друкарак, навуковыя супрацоўнікі-следчыя. Дасье на кожную: колькі й чаго, якіх антысавецкіх твораў паспелі надрукаваць схаваныя ворагі, двурушнікі ў пралятарскай літаратуры! У дасье ўлічана ўсё да дробязі: імя ўладальніка, біяграфічныя дадзеныя, звесткі пра сваякоў, пра маральна-палітычны стан, ідэалагічнае аблічча ды іншыя агентурныя паведамленні. А таксама — дадзеныя пра сакрэтных супрацоўнікаў і следчых, якія вывелі на чыстую ваду, выкрылі яго разам з ягонай “Бальшавічкай” на пару.
У нас выдзіраюць з рук машынкі, як дзяцей у матак карнікі ў ваенных кінафільмах, брудна лаюцца, што гаргары цяжкія, цягнуць у “варанок” з закратаваным акенцам. Хаця, на добры розум, прасцей было прымусіць гэта рабіць нас саміх. Дубовыя галовы! Не паспеў я падумаць, мяне выцягваюць за каршэнь, і я з несусветнай палёгкай апынаюся зноў на сходзе, абуджаны званочкам старшыні прэзідыума!
Спачатку ачмурэла гляджу вялізнымі, нібы акуляры, вачыма перад сабой, нагінаюся, падымаю з падлогі раман. Сяджу я, між іншым, на галёрцы ў самым куту, можна зручна прытуліцца да сценкі і не надта сачыць за трыбунай. Я хутка рухаюся, ужо на “экватары”. Праўда, у наяўнасці яшчэ другі том. Варта зараз хаця б дагартаць першы, тым больш аўтар рашуча адпрэчыў традыйцых Мар’ю з цэбрам ля калодзежа ды круцеля-старшыні калгаса, якому не дае разгарнуцца напоўніцу прынцыповы парторг альбо, па-сучаснаму, намеснік па ідэалагічнай частцы. Але мяне ніхто не гоніць.
Па інерцыі працягваю апатычна думаць пра падпольную арганізацыю пісьмовых машынак, пра Саюз вызвалення ад непісьменнасці шляхам друкавання любых папер, дакументаў, любоўных лістоў і шпаргалак, а таксама, само сабой, і агентурных паведамленняў, бо органы НКВД ніколі не памыляюцца! Гэтыя словы ў маіх думках выпісаны залатымі літарамі на фасадзе “дома з вежай”, які традыцыйна называюць яшчэ, праўда заўжды шэптам, “жоўтым домам”. Так, яны не памыляюцца ніколі! Небяспечная вольнадумная арганізацыя пісьмовых машынак, якія час-часам збіраюцца ў адным месцы разам са сваімі гаспадарамі, каб закідаць горад тысячамі ўлётак. Што ў тых улётках? Безумоўна крамола, накшталт “…твой народ дачакаецца залацістага яснага дня!”
Выкрыванне ворагаў унутры літаратурнага працэсу заразлівая тэма. Вось яны штось мышкуюць, выдумляюць дыверсійныя чыны, сабатажныя здарэнні, недарэчныя выпадкі, хаця б дробныя прыкрасці. У машынках пачынаюць западаць цвёрдыя знакі, “шча”, тмутараканскія падвойныя “і”, “ха” пачынаюць танчыць нібы нападпітку. Слова “правадыры” яны адбіваюць правакацыйна з маленькай літары. Замест “ха” друкуе “гэ” і наадварот, блытае “а” ды “о”. Эпідэмія няўхільна распаўсюджваецца сярод машынак, нават калі яны не мелі паміж сабой ніякіх кантактаў — пацалункаў і гэтак далей, не елі з
Ат, задурыў вам галовы! Трэба й белетрыстыку пагартаць, “захад сонца” тым больш ужо замільгацеў за дрэвамі, дакладней за барханамі. Аўтар бадай не зусім ведаў чым заняць рукі вісусу-прэзідэнту, таму зноўку накіраваў яго ў Арабіку падтрымаць баёвы дух свайго войска, якое адмаўлялася піць колу з бромам. На лётнішчы сшыхавалі марскіх пехацінцаў, якія праслухалі прэзідэнцкі спіч, лянотна жуючы “рыглі-спірмінт”. Холідэй быў палымяны і не забываўся пра сястру таленту — сцісласць:
— Салдаты! Мы — самыя моцныя, самыя свабодныя, самыя справядлівыя ў свеце! Мы нясем дэмакратыю на сваіх сцягах усім іншым народам, якія яшчэ згінаюцца пад ярмом, гібеюць, не ведаючы аб нашых дасягненнях, аб дабротах і плюсах нашага ладу жыцця! Няхай не чапляюцца за свае закарэлыя перажыткі, прымітыўныя забабоны. Мы ўсё адно пераможам! Усе будуць жаваць жуйку, піць колу (толькі без брому! — з жаўнерскіх шэрагаў) і радавацца сакаўным хот-догам з маім улюбёным, спадзяюся, што й вашым таксама, — кетчупам з чылі-перчыкам! А зараз — у сталоўку, усіх чакаюць сапраўдныя біг-макі, самага вялікага памеру, дэмбельскія! (Дэмбель! Дэмбель! — ухвальна-радасна з жаўнерскіх шэрагаў). Вас таксама ніяк не могуць дачакацца фіш-макі і (факі! — з жаўнерскіх шэрагаў). Не, нават чыкен-макі — найапошняе дасягненне нашых кулінараў і рэстаратараў, якія падбалі, каб доблесныя марскія пехацінцы таксама ў пясках адчувалі сябе нібы дома альбо ў бліжэйшай ад дому закусачнай з сапраўднай амерыканскай ежай, што ніколі не прымушае чакаць, бо яна таксама — вынаходніцтва нас, шчасліўчыкаў, якія назвалі яе проста і любоўна “фаст-фуд”! (Фак-фуд!! — з жаўнерскіх шэрагаў). Запрашаю ўсіх да стала, вас частуе сам прэзідэнт! Смачна есці!
Прызнаюся, я прачытаў гэты кавалак нават са здаволенасцю, усё ж у аўтара даволі навостранае пяро, мне амаль што самому на хвілю захацелася пабыць сярод апанаваных спёкай марскіх пеханінцаў, якіх у сталоўцы пад паветкай чакалі прысмакі нібы ад Санта-Клаўса, бо на радзіме якраз рыхтаваліся адзначыць менавіта Каляды, і прыблізна палова жаўнераў дома ў святочны час бачылі сапраўдны белы прыемна-прахалодны, а некаторыя — пякотна-лёдаваты снег. Зрэшты, настрой у мяне адразу рэзка змяніўся, мне расхацелася ў пяскі, есці ход-догі “біг-сайз” і чытаць салдацкую газету “Старз энд страйпс”. Мне раптам успомніліся здраднікі памерлай сацыялістычнай радзімы, якія пакутавалі ў “зялёнай зоне” ад амерыканскага “бурбону”, марачы пра “сталічную”, іх небаракаў амаль увесь час ванітавала.
Тым часам, жуючы “біг-сайз”, жаўнеры абмяркоўваюць свайго хлебадаўцу: “П’е ўсё, што гарыць, факае ўсё, што варушыцца… Сапраўдны мача, у сэнсе бабнік”. “Гавораць, ён да брытанскай каралевы спрабаваў заляцацца і да жалезнай лэдзі падбіваць кліны. Ха-ха-ха!” Знянацку аўтар пакідае салдацкую сталоўку і паказвае чытачу Джоні Холідэя сярод снайперак, якія навучаюць яго цаляць у партрэтную мішэнь. Аўтар з непрыемнасцю для сябе пазнае рысы твару свайго ўлюбёнага Жалезнага Фелікса, але не можа стрымаць зласлівасці: буржуі, аказваецца, дагэтуль жудасна ненавідзяць і жывёльна баяцца славутага ворага, які амаль сто гадоў з магілы палохае іх наганам.
У наступных абзацах тлумачылася згубнасць амерыканскага спосабу харчавання, аўтра развенчваў тэлевізійны міф аб узорнай атлетычнасці элітных марскіх пехацінцаў. Яны тлусцелі на біг-маках гэтак, як раздзімаюцца ў печы булкі для “Макдональдса”. Кіраўніцтва марской пяхоты мусіла дазволіць жаўнерам з залішняй вагой не ўдзельнічаць у праграме схуднення, бо служба ў Арабіцы цяжкая без таго. Самі выбірайце: занадта пагладчэлыя не змогуць разлічваць на падвышэнне, таму капрал застанецца назаўжды капралам, а яфрэйтар — яфрэйтарам, бязлітасна падагуліў аўтар. Таўстун можа атрымаць або, прынамсі, разлічваць на дадатковую лычку ці зорачку толькі ў адным выпадку — за выключны гераізм у баях з партызанамі. Такая вось несправядлівая дыскрымінацыя! — бедаваў раманіст, а ўсё “фаст-фуд” вінаваты, амерыканскі лад жыцця, разрэкламаваны да прыкрасці.