Рускія народныя казкі
Шрифт:
А праз месяц засваталі Івана і ўзяліся Да вяселля рыхтавацца.
Вось як пачалі пірагі пячы, пайшла адна дзяўчынка па ваду, нахілілася над рэчкаю — вады зачэрпнуць, ды так і абмерла. Пазірае на яе знізу — вочы ў вочы — дзяўчына-краса.
Пабегла дзяўчынка дадому, расказала кожнаму, каго ні сустрэла, пра такое дзіва. Пайшлі ўсе на рэчку, але нікога не знайшлі. I рэчка прапала — ці то ў зямлю пайшла, ці то высахла.
А як вярнуліся дадому, бачаць — стаіць на парозе дзяўчына-краса.
— Я,— кажа,— памагаць вам прыйшла. Пірагі на вяселле пячы буду.
ЗамясіЛа
— Угадай, гаспадынька, што з гэтымі галубкамі будзе?
— А што будзе? З'ядзім іх — і ўсё тут.
— Не, не ўгадала.
Адчыніла дзяўчына печ, і вылецелі адтуль голуб з галубкай. Селі на акенцы і забуркавалі.
Кажа галубка галубку:
— Што ж ты, забыў, як была я авечкаю, а ты пастухом?
— Забыў, забыў.
— Што ж ты, забыў, як была я каплічкаю, а ты папом?
— Забыў, забыў.
— Што ж ты, забыў, як была я рэчкай, а ты акуньком?
— Забыў, Забыў.
— Кароткая ж у цябе памяць, галубок! Забыў ты мяне, як Іванка Васілісу Прамудрую.
Пачуў гэтыя словы Іванка і ўсё ўспомніў. Узяў ён Васілісу Прамудрую за рукі белыя і кажа бацьку з маці:
— Вось мая жонка верная. А другой мне не трэба.
— Ну, калі ёсць у цябе жонка, дык жывіце ў ладзе і згодзе!
Новай нявесце падарункаў надарылі і дадому адпусцілі.
А Іванка з Васілісай Прамудрай пачалі жыць-пажываць, дабра нажываць. Шмат вады з таго часу сплыло, а яны ўсё жывуць ды хлеб жуюць.
Жыў ды быў селянін. Памерлі ў яго жонка, засталося тры дачкі. Хацеў стары ўзяць наймічку на гаспадарцы памагаць. Але меншая дачка Мар'ечка сказала:
— Не трэба, бацюхна, наймічку браць, я сама буду гаспадарыць.
Добра. Пачала Мар'ечка гаспадарыць. I ўсё-ўсё яна ўмее, усё-ўсё ў яе ладзіцца. Любіў бацька Мар'ечку: радаваўся, што такая
разумная ды працавітая дачка расце. Сама Мар'ечка прыгажуня пісаная. А сёстры яе зайздрослівыя ды прагавітыя, самі непрыгожыя, а модніцы-модніцы — цэлы дзень сядзяць ды пудрацца, ды румяняцца, ды ў абноўкі прыбіраюцца, сукенкі ім — не сукенкі, боцікі — не боцікі, хустка — не хустка.
Сабраўся бацька на кірмаш і пытаецца ў дачок:
— Што вам, дочкі, купіць, чым пацешыць?
Старэйшая і сярэдняя дочкі і кажуць:
— Купі па хусце, ды такой, каб кветкі чым большыя, золатам вышываныя.
А Мар'ечка стаіць ды маўчыць. Пытаецца ў яе бацька:
— А што табе, дачушка, купіць?
— Купі мне, бацюхна, пёрка Фініста — яснага сокала. Прыязджае бацька, прывозіць дочкам хусты, а пёрка не знайшоў.
Сабраўся бацька другі раз на кірмаш.
— Ну,— кажа,— дочкі, заказвайце падарункі. Зарадаваліся старэйшая і сярэдняя дочкі:
— Купі нам боцікі з сярэбранымі падкоўкамі.
А Мар'ечка зноў заказвае:
— Купі мне, бацюхна, пёрка Фініста — яснага сокала. Хадзіў бацька цэлы дзень, боцікі купіў, а пёрка не знайшоў. Прыехаў без пёрка.
Добра. Сабраўся стары трэці раз на кірмаш, а старэйшая і сярэдняя дочкі кажуць:
— Купі нам
А Мар'ечка зноў просіць:
— Бацюхна, купі пёрка Фініста — яснага сокала. Хадзіў бацька цэлы дзень, а пёрка не знайшоў. Выехаў з горада, а насустрач старэнькі дзядок.
— Дзень добры, дзядуня!
— Добры дзень, чалавеча! Куды цябе пуцявіна-дарога вядзе?
— Да сябе, дзядуня, у вёску. Ды вось бяда ў мяне-меншая дачка наказвала купіць пёрка Фініста — яснага сокала, а я не знайшоў.
— Ёсць у мяне такое пёрка, ды яно не прадажнае, а запаветнае; але для добрага чалавека не шкада, аддам.
Дастаў дзядок пёрка і падае, а яно самае звычайнае. Едзе селянін і думае: «Што ў ім Мар'ечка знайшла добрае?»
Прывез стары падарункі дочкам, старэишая і сярэдняя прыбіраюцца ды з Мар'ечкі пасміхаюцца:
— Якая была ты дурніца, такая і засталася. Уваткні. сваё пёрка ў валасы і красуйся!
Нічога не адказала Мар'ечка, адышлася ўбок, а як усе спаць палеглі, кінула Мар'ечка пёрка на падлогу і прамовіла:
— Дарагі Фініст — ясны сокал, з'явіся да мяне, мой жаніх жаданы!
I з'явіўся перад ёю хлопец-малойца прыгажосці невыказнай. Пад раніцу хлопец-малойца стукнуўся аб падлогу і зрабіўся сокалам. Адчыніла яму Мар'ечка акно, і паляцеў сокал у сіняе неба.
Тры дні Мар'ечка ласкава сустракала ў сябе хлопца-малойца; удзень ён лятае сокалам у сінім паднябессі, а на ноч прылятае да Мар'ечкі і становіцца добрым малойцам.
На чацвёрты дзень сёстры ліхія падгледзелі — нагаварылі бацьку на сястру.
— Дочкі мае любыя,— кажа бацька,— глядзіце лепт за сабою.
«Нічога,— думаюць сёстры,— пабачым, як будзе далей».
Панаўтыкалі яны ў раму вострых нажоў, а самі прытаіліся, сочаць.
Вось ляціць ясны сокал. Даляцеў да акна і не можа трапіць у пакой Мар'ечкі. Біўся-біўся, усе грудзі зрэзаў-спаласаваў, а Мар'ечка спіць і не чуе. I сказаў тады сокал:
— Каму я трэба, той мяне знойдзе. Але гэта будзе нялёгка. Тады мяне знойдзеш, як тры пары чаравікаў жалезных зносіш, тры кіі жалезныя паломіш, тры каптуры жалезныя падзярэш.
Пачула гэта Мар'ечка, усхапілася з ложка, паглядзела ў акно, а сокала няма, адно толькі крывавы след на вокнах застаўся. Заплакала Мар'ечка горкімі слязьмі — змыла слёзкамі крывавы след і зрабілася яшчэ прыгажэйшая.
Пайшла яна да бацькі і сказала:
— Не сварыся на мяне, бацюхна, адпусці ў пуцявіну-дарогу далёкую. Буду жывая — пабачымся, памру — дык, значыцца, лес такі.
Шкада было бацьку адпускаць любімую дачку, але адпусціў.
Заказала Мар'ечка тры пары чаравікаў жалезных, тры кіі жалезныя, тры каптуры жалезныя і рушыла ў пуцявіну-дарогу далёкую, шукаць жаданага Фініста — яснага сокала. Ішла яна чыстым полем, ішла цёмным лесам, высокімі гарамі. Птушачкі вясёлымі песнямі ёй сэрца цешылі, ручайкі белы твар умывалі, лясы цёмныя сваімі шатамі віталі. I ніхто не мог Мар'ечку пакрыўдзіць-зачапіць: ваўкі шэрыя, мядзведзі, лісіцы — усе звяры да яе збягаліся, за яе заступаліся. Знасіла яна пару чаравікаў жалезных, кій жалезны зламала і каптур жалезны парвала.