Сабачае сэрца
Шрифт:
— І, калі ласка, відэльцам, — дадаў Барменталь.
Шарыкаў цяжка ўздыхнуў і пачаў лавіць кавалкі асятрыны ў соўсе.
— Я гарэлачкі вып'ю яшчэ, — сказаў з просьбай у голасе.
— А ці не хопіць вам? — пацікавіўся Барменталь. — Апошнім часам вы прыдружылі да гарэлкі.
— Шкада вам? — пацікавіўся Шарыкаў і зірнуў з-пад ілба.
— Глупства гаворыце… — умяшаўся суровы Піліп Піліпавіч, але Барменталь яго перапыніў:
— Не турбуйцеся, Піліп Піліпавіч, я сам. Вы, Шарыкаў, гаворыце глупства, і абурае,
Барменталь паказаў на заклеены буфет.
— Зінуля, дайце мне, калі ласка, яшчэ рыбы, — папрасіў прафесар.
Шарыкаў тым часам узяўся за графінчык, пакасіўся на Барменталя і наліў у кілішак.
— Тады і іншым трэба прапанаваць, — сказаў Барменталь, — такім чынам: спачатку Піліпу Піліпавічу, потым мне і толькі тады сабе.
Шарыкаў твар варухнула ледзь прыкметная саркастычная ўсмешка, і ён разліў гарэлку ў кілішкі.
— Вось усё ў вас як на парадзе, — загаварыў ён, — сурвэтку туды, гальштук — сюды, ды ўсё «выбачайце», «калі ласка — мерсі», а так, каб па-сапраўднаму, — гэтага няма. Мучыце самі сябе, як пры царскім рэжыме.
— А як гэта «па-сапраўднаму» — дазвольце даведацца?
Шарыкаў наконт гэтага нічога не адказаў Піліпу Піліпавічу, а падняў кілішак і прамовіў:
— Ну, жадаю, каб усе…
— І вам таксама, — крыху іранічна адгукнуўся Барменталь.
Шарыкаў лінуў гарэлку ў рот, паморшчыўся, кавалачак хлеба паднёс да носа, панюхаў, а потым пракаўтнуў, і ў вачах у яго нагарнуліся слёзы.
— Стаж, — коратка і быццам у забыцці прамовіў Піліп Піліпавіч.
Барменталь здзіўлена глянуў на яго.
— Вінаваты…
— Стаж! — паўтарыў Піліп Піліпавіч, горка кіўнуў галавой. — Тут нічога не зробіш — Клім.
Барменталь з вялікай цікаўнасцю востра паглядзеў Піліпу Піліпавічу ў вочы:
— Вы думаеце, Піліп Піліпавіч?
— Нечага гадаць, упэўнены.
— Няўжо… — прамармытаў Барменталь, змоўк, пакасіўся на Шарыкава.
Той падазрона нахмурыўся.
— Sp"ater*… — ціха сказаў Піліп Піліпавіч.
* Пазней (ням.).
— Gut*, — адазваўся асістэнт.
* Добра (ням.).
Зіна прынесла індычку. Барменталь наліў Піліпу Піліпавічу чырвонага віна і прапанаваў Шарыкаву.
— Я не хачу. Я лепш гарэлачкі вып'ю, — твар ягоны заблішчаў, на лбе выступіў пот, ён павесялеў. І Піліп Піліпавіч крыху памякчэў ад віна. Вочы праяснелі, і ён даравальна пазіраў на Шарыкава, чорная галава якога ў сурвэтцы сядзела, як муха ў смятане.
Барменталь жа падмацаваўся, праявіў схільнасць да дзейнасці.
— Ну-с, што мы з вамі будзем рабіць сёння вечарам? — запытаўся ён у Шарыкава.
Той паморгаў
— Лепш за ўсё ў цырк сходзім.
— Кожны дзень у цырк, — дабрадушна заўважыў Піліп Піліпавіч, — гэта ж сумна, па-мойму. Я б на вашым месцы хоць раз у тэатр схадзіў.
— У тэатр я не пайду, — непрыязна адазваўся Шарыкаў і скрывіў рот.
— Іканне за сталом адбівае ў іншых апетыт, — машынальна паведаміў Барменталь. — Прабачце, а чым не падабаецца вам тэатр?
Шарыкаў паглядзеў у пусты кілішак, нібы ў бінокль, падумаў і адтапырыў губы.
— Дурата… Гавораць, гавораць… Контррэвалюцыя адна.
Піліп Піліпавіч адкінуўся да гатычнай спінкі крэсла і зарагатаў гэтак, што ў ягоным роце заблішчала ўся залатая агароджа. Барменталь толькі галавой пакруціў.
— Вы б прачыталі хоць што-небудзь, — прапанаваў ён, — а то ведаеце…
— Ужо і так чытаю, чытаю… — адказаў Шарыкаў і драпежна хутка наліў сабе паўшклянкі гарэлкі.
— Зіна, — трывожна закрычаў Піліп Піліпавіч, — забяры, дзетка, гарэлку. Больш яна не патрэбна. Што ж вы чытаеце?
У ягонай галаве раптам мільгнуў малюнак: нежылы востраў, пальма, чалавек у звярынай шкуры і каўпаку. «Трэба будзе Рабінзона…»
— Гэту… Як яе… перапіску Энгельса з гэтым… як яго — д'яблам — з Каўцкім…
У Барменталя відэлец з кавалкам белага мяса замёр на паўдарозе, а Піліп Піліпавіч разліў віно. Шарыкаў у гэты момант злаўчыўся і каўтануў гарэлку.
Піліп Піліпавіч паклаў локці на стол, прыгледзеўся да Шарыкава і спытаўся:
— Дазвольце даведацца, што вы можаце сказаць наконт прачытанага?
Шарыкаў паціснуў плячыма.
— Ды не згодзен я.
— З кім? З Энгельсам ці з Каўцкім?
— З абодвума, — адказаў Шарыкаў.
— Гэта цудоўна, клянуся госпадам. Усіх, хто скажа, што другая… А што б вы самі прапанаваць маглі?
— Ды што тут прапаноўваць? А то пішуць, пішуць… кангрэс… немцы нейкія… Галава аж пухне. Узяць усё і раздзяліць.
— Гэтак я і думаў, — усклікнуў Піліп Піліпавіч, ляпнуў далонню па абрусе, — менавіта гэтак я і меркаваў.
— І вы ведаеце, як гэта зрабіць? — спытаўся зацікаўлены Барменталь.
— А які тут спосаб, — зрабіўся гаваркі пасля гарэлкі Шарыкаў, — справа няхітрая. А то што ж: адзін у сямі пакоях раскашуе, штаноў у яго 40 пар, а другі на сметніку ежу шукае.
— Наконт сямі пакояў, гэта вы, вядома, на мяне намякаеце? — ганарліва прыплюшчыўся і спытаўся Піліп Піліпавіч.
Шарыкаў сцяўся і прамаўчаў.
— Што ж, я не супраць раздзелу. Доктар, колькім вы чалавекам адмовілі ўчора?
— 39 чалавекам, — адразу ж адказаў Барменталь.
— Гм… 390 рублёў. Значыць, грэх на трох мужчын. Жанчын — Зіну і Дар'ю Пятроўну — лічыць не будзем. З вас, Шарыкаў, 130 рублёў. Калі ласка, заплаціце.
— Нічога сабе, — адказаў Шарыкаў спалохана, — за што?