Сакрэт Тунгускага метэарыта, Прыгоды шасцікласніка Максіма
Шрифт:
Чаму маўчыць Піліп Макаравіч? «Ну, хутчэй. Кажыце хутчэй», — карцела крыкнуць.
А ён чамусьці пытаецца:
— Ці чыталі вы, што з выкарыстаных піўных дражджэй вырабляюць харчовыя і лекавыя прэпараты?
— Не, — сказаў я.
— Не, — сказаў Васіль.
— Шкада, што не чыталі. Тады многае зразумелі б. Булён, прыгатаваны з выкарыстаных піўных дражджэй, смакам нагадвае мяса з грыбамі.
— У пакетах быў той прэпарат, які вырабілі з выкарыстаных піўных дражджэй? — усклікнуў Васіль.
— Харчовы прэпарат, але іншы, — сказаў Піліп
— Гэты прэпарат можна смела есці? — пацікавіўся я.
— Я з'еў і жывы, — усміхнуўся Піліп Макаравіч. — Гэты харчовы прэпарат вельмі каларыйны. Адной порцыі на тры дні хапае. Тры дні можна і не есці, і не піць. Калі пажадаеце, то сёння пачастую.
Пачастуе — тры дні не буду есці. Цэлых тры дні! А ці спадабаецца гэта маме? Здараецца, яна дзесяць раз на дзень паўтарае: «Ідзі есці. Ідзі есці. Калі набегаешся?» А бывае, стаіць каля пліты і бурчыць: «Надакучыла. Кожны дзень вары, вары, выдумляй нешта новае…» Так, невядома, ці спадабаецца.
Я ўявіў вадкасць, якая шыпіць, булькае. Стала не па сабе.
— Мне не хочацца. Як-небудзь пражыву, — кажу Піліпу Макаравічу.
А Васіль:
— Мяне пачастуйце.
Быццам з галоднага краю. Выскачыў як Піліп з канапель. І не баіцца. Эксперыментатар… Піліп Макаравіч усміхнуўся:
— Добра, хлопча. Прыйдзем на паляну, і пачастую.
Гома сапіенс
Як стала вядома, мы з Васілём беглі зусім не ў той бок, дзе была палатка. Добра, што Піліп Макаравіч убачыў. Інакш залезлі б у такія нетры, што невядома, як адтуль выбраліся б.
Цяпер былі спакойныя. З лесаводам-вучоным у лесе, канешне, не заблудзімся. Я вачэй з яго не спускаў, кожнае слоўца лавіў, каб міма вушэй не прапусціць. Такога, як Піліп Макаравіч, я яшчэ не страчаў.
Ідзём, значыць, а ён на пень паказвае.
— Жывы пень. Адзначце, хлопцы.
— Хіба ёсць жывыя пні? — не паверыў Васіль. — Калі дрэва зрэжуць, то і пень перастае расці. Ен гніе, разбураецца.
— Адзін гніе, а другі расце, — сказаў Піліп Макаравіч. — Карані жывых пнёў перапляліся, зрасліся з каранямі іншых дрэў. Адтуль яны бяруць раствораныя пажыўныя рэчывы. Таму і жывуць, развіваюцца.
Сапраўдны вучоны. Сапраўдны лесавод. Для мяне, напрыклад, усе пні аднолькавыя. Пень ды пень. Ен жа бачыць, які расце, які хутка згіне, разбурыцца. І нам адкрыў вочы.
— Піліп Макаравіч, вы вынайшлі прэпарат, які шыпіць і булькае, — пачаў я.
Піліп Макаравіч перапыніў мяне:
— Я вынайшаў харчовы прэпарат.
— Ну, харчовы прэпарат. А яшчэ што-небудзь новенькае прыдумалі?
— Прыдумаў. Калі так сказаць, вывеў.
— Новую пароду жывёлы вывелі? — пытаецца Васіль.
Піліп Макаравіч засмяяўся:
— Новы сорт насення.
— Насення дрэў? — здагадаўся Васіль.
— Але, новы сорт насення сасны, бярозы, елкі і нават лазы.
Я здзівіўся:
— Вунь колькі соснаў, бяроз і елак расце. Навошта новыя выводзіць?
— Не ўсюды дрэвы
Я паціснуў плячыма.
— Бяроза, елка і сасна ў пустыні не вырастуць. Піліп Макаравіч на гэта:
— Маё насенне асаблівае. Кінуў адно зерне ў зямлю — праз паўгадзіны сто парасткаў дрэўца вырастае.
Васіль зноў не паверыў:
— А яшчэ праз паўгадзіны з кволых парасткаў добрыя дрэўцы паднімуцца?
— Яшчэ праз паўгадзіны з кволых парасткаў добрыя дрэўцы паднімуцца, — паўтарыў Піліп Макаравіч.
— Вы вывелі новае насенне для таго, каб перамагчы пустыню? — скумекаў я.
— Вучоныя даўно змагаюцца з пустынямі,— прагаварыў Піліп Макаравіч. — Грэчаскі вучоны Георг Калістратас у пласцікавы мех кладзе торф, попел, іншыя ўгнаенні. Яны ператвараюцца ў масу, якая паступова аддае караням вільгаць. Так ён вырошчвае ў пустыні персікі, грушы, вішні, чарэшні. Але я палічыў, што ягоная методыка не зусім практычная. Таму і вывеў новы сорт насення. Пасеяў адно — праз паўгадзіны цэлы лясок шапаціць лісцямі пад ветрыкам.
Цёпла прагучалі гэтыя словы. Відаць, не адзін раз Піліп Макаравіч уяўляў танкастволы лясок у пустыні. І я чамусьці ўявіў.
Пяскі, бязмежныя, амаль што недаступныя. А пасярод пяскоў шапаціць лісцямі лясок пад ветрыкам, проста на вачах цягнецца ўгору. Едзе па пустыні на вярблюдзе качэўнік. Бачыць: лясок. Хутчэй, хутчэй вярблюда падганяе. Пад'язджае бліжэй, злазіць, рукою да дрэўца дакранаецца, гладзіць яго. Лясок…
Прысеў пад дрэўцамі прасмалены сонцам сын пустыні, пасля лёг, заснуў. Добра спіцца ў цяньку, у прахалодзе!..
— Піліп Макаравіч, — перапыніў мае думкі Васіль, — слухаў я вас і на вус матаў. Вы казалі, што хочаце ў пустыні лес пасеяць. Дык чаму не сееце? Ці ўжо пасеялі? Пра гэта я не чуў.
Не верыць. Да кожнага слоўца прыдзіраецца. Яму трэба ўсё самому і пакратаць, і на зуб паспрабаваць. Карцела сказаць, каб асабліва не высоўваўся, але Піліп Макаравіч апярэдзіў мяне:
— Васіль, ты ведаеш, што такое «гома сапіенс»?
— Не, не ведаю.
— Гома сапіенс — лацінскае слова. Чалавек разумны — так перакладаецца на нашу мову.
— Цяпер буду ведаць. Гома сапіенс — гэта чалавек, — буркнуў пад нос Васіль.
— А ці ведаеш, што за апошняе стагоддзе гома сапіенс, бязлітасна эксплуатуючы, знішчыў дваццаць мільёнаў квадратных кіламетраў зямлі, якая абраблялася і давала ўраджай? Гэта складае пятнаццаць працэнтаў усёй паверхні сушы, альбо дваццаць восем працэнтаў усіх абрабляемых зямель. Ведаеш пра гэта?
— Не ведаю. Нам у школе не казалі.
Я таксама, як і Васіль, пра гэта не ведаў. Сапраўды, нам у школе не казалі. Пятнаццаць працэнтаў усёй паверхні сушы, дзе і жыта каласіла, і памідоры спелі, і кукуруза сцяною стаяла — цяпер мёртвая зямля, на якой сям-там чэзлыя кусцікі, купінкі травы? Не верыцца. Няўжо гэтае багацце чалавек знішчыў сваімі рукамі? Мой дзядуля, памятаю, казаў: «Паадбіваць бы тыя рукі, якія рушаць, разбураюць…»