Сакрэт Тунгускага метэарыта, Прыгоды шасцікласніка Максіма
Шрифт:
— За заробленыя грошы трэба кніжак купіць і паслаць Косцеваму брату. Каб ведаў, што мы не забыліся пра яго. Вось так.
Я ўбачыў, як рукі нашых вучняў устрапянуліся, быццам па камандзе падняліся ўгору, і звонкі пошчак панёсся па калідоры, выліваючыся праз адчыненыя дзверы на двор. Доўга гучалі апладысменты, і ўсе чамусьці віншавалі не мяне, а Косцю. Быццам гэта ён так выдатна выступіў.
А пасля Пеця папрасіў выступіць нашага дырэктара Мікалая Аляксандравіча. Я думаў, што Мікалай Аляксандравіч, як і Пеця, будзе гаварыць пра вучобу, пра
— Я зараз прачытаю верш Янкі Купалы «Арлянятам».
Я ні разу не чуў, каб Мікалай Аляксандравіч вершы чытаў. Сёння, мабыць, незвычайны дзень. Мы затаілі дыханне.
— Вам на памяць Серп і Молат Даравала доля, Каб з вас кожны быў, як волат, Не гнуў плеч ніколі,—моцна гучаў голас Мікалая Аляксандравіча. Мы стаялі не варухнуўшыся.
— Каб здабытую свабоду Зналі, шанавалі І у цяжкую прыгоду Ўсталі грознай хваляй.Гучна, прыгожа чытаў Мікалай Аляксандравіч. Вось ён абвёў усіх нас позіркам і закончыў:
— Каб рунела зерне тое Весела, яскрава Побач з нашай маладою Сакалінай славай.Доўга мы яму апладзіравалі. А потым да мяне падышоў Косця, папракнуў:
— Навошта ты пра брата і кніжкі сказаў? Грошы я сам зарабіў бы.
Я адказаў яму:
— А ў нас які дэвіз? Адзін за ўсіх, і ўсе за аднаго.
На мядзведзя ўсе шышкі валяцца
І вось ужо прайшло тры ўрокі, як пачаўся дзень самакіравання. Трэцім урокам у нас была геаметрыя. Геаметрыю праводзіла Рая. Яны выклікала мяне да дошкі. Тэарэму даказваць. Крыху памыліўся, але чацвёрку паставіла. У другі раз я, напэўна, абурыўся б, стаў бы даказваць, што няправільна адзнаку паставіла, але сёння мне было не да гэтага. Я сядзеў як на гарачых вуголлях. Раз-пораз падскокваў, пазіраў у акно, думаў: вось-вось мой і Косцеў таты з'явяцца, саджанцы прынясуць…
Пасля трэцяга ўрока я не вытрываў, на перапынку падышоў да Косці, ціха запытаў:
— Як ты думаеш, нашы хутка прыйдуць?
— Пасля абеду чакай, — сказаў Косця. — Гэта не ў магазіне: прыйшоў і купіў. Ім трэба знайсці старшыню, брыгадзіра, з бухгалтэрыяй дамовіцца. Так што асабліва не хвалюйся. Цяпер урок у мяне. Пабягу да Валянціны Іванаўны. Казала, каб у настаўніцкую прыйшоў.
Косця пайшоў у настаўніцкую, а я застаўся на калідоры.
«Урок у Косці,— разважаю. — Вунь як ён бегае. Пра ўсё забыўся. Цікава: выкліча ён мяне ці не выкліча? І чаму я не папярэдзіў яго? Можна было
Стаю, гэтак разважаю, і тут мяне як токам працяла. Толькі цяпер я ўспомніў, што дамашняе практыкаванне па роднай мове не напісаў. Зусім забыўся… Спачатку з мамай спрачаліся, каму штаны прасаваць, затым з Косцем пісьмо складалі, пасля на лінейцы выступаў, а яшчэ ў акно глядзеў, майго і Косцевага татаў пільнаваў. Навалілася на мяне турботаў. Хіба ўспомніш пра нейкае практыкаванне? А Косця, відаць, выкліча мяне да дошкі: думае, што я некалькі дзён да ўрокаў рыхтаваўся. Трэба папярэдзіць, каб не выклікаў.
Празвінеў званок, а я стаю на калідоры, чакаю Косцю. Бачу: ідуць. Паперадзе — Валянціна Іванаўна, за ёю — Косця. Косця класны журнал пад пахаю трымае.
Я непрыкметна падышоў да Косці, тузануў за рукаў. Косця строга паглядзеў на мяне, зашаптаў:
— Званка не чуў? І я яму паціху:
— Косця, ты мяне сёння… Косця, не даслухаўшы да канца:
— Добра, добра. У клас ідзі.
Абагнаўшы Валянціну Іванаўну, я падбег да сваёй парты, сеў. «З паўслова мяне Косця зразумеў,— радуюся. — Здагадлівы. Што значыць сябра! Яму не трэба дзесяць разоў паўтараць».
Валянціна Іванаўна села за самую апошнюю парту, на вольнае месца, а Косця — за настаўніцкі стол. Разгарнуў журнал, пытаецца:
— Хто сёння дзяжурны?
— Я! — усхапіўся з-за парты Ігар Бушуеў.
Косця пачырванеў. Мне стала шкада яго. «Здзекуецца Ігар, — падумаў я. — Знарок так моцна выкрыкнуў».
— Ты цішэй не можаш сказаць? — зноў пытаецца Косця ў Ігара.
— Магу. Я, — ужо ледзь чутна прамовіў Ігар.
У Косці пачырванелі не толькі шчокі, але і кончыкі вушэй.
Я адвярнуўся і непрыкметна паказаў Ігару кулак. «Чаго ты так раз'якаўся? — хацелася крыкнуць мне. — Я — апошняя літара ў алфавіце».
Косця апусціў галаву. Напэўна, каб Валянціну Іванаўну не бачыць.
— Хто ў класе адсутнічае? — глуха прамовіў ён.
— Усе, — сказаў Ігар.
Хтосьці засмяяўся. У мяне на лбе выступілі кропелькі поту. Мне здавалася, што гэта не Косця сядзіць за сталом, а я там сяджу.
Здзекуецца Ігар, яшчэ як здзекуецца… Пачынаецца…
— Хто ў класе адсутнічае? — паўтарыў Косця.
— Усе ў класе. Я адразу хацеў сказаць, што ўсе ў класе, ды ў мяне выйшла не так, — вінавата прагаварыў Ігар.
Выходзіць, хвалюецца Ігар. Проста хвалюецца… І Косця, відаць, здагадаўся, што Ігар хвалюецца. Ен узняў вочы.
— Хто прачытае дамашняе практыкаванне?
Я азірнуўся па баках. Усе аднакласнікі як адзін паднялі рукі. Вядома, і я падняў. Падняў і трасу рукою. Няхай усе бачаць, што выдатна падрыхтаваўся, што пяцёрку хачу атрымаць.
— Дамашняе практыкаванне прачытае Салевіч Рая. Выйшла Рая да дошкі, адзін сказ, другі з дамашняга практыкавання прачытала, у адным сказе зваротак назвала, растлумачыла, чаму клічнікам яго аддзяліла. І ў абодвух сказах назвала галоўныя і даданыя члены. Усё-ўсё зрабіла, як у заданні было напісана.