Выкраданне Чарадзея (на белорусском языке)
Шрифт:
– Але ж застаецца навука, яе вялiкае адкрыццё.
– Ты, князёўна, з багатых. Ты нiколi не галадала. Цябе нiколi не бiлi, не палiлi, з цябе не здзекавалiся... табе нiчога не пагражае. Цябе нiхто не кране - нi тут, нi ў турме. А вось усе гэтыя людзi, тыя, што спяць цi не спяць, хвалююцца, п'юць, ядуць, плачуць на вулiцах, - iх паб'юць. I ўсё гэта не мае значэння для майго пана. I для цябе - iх мука да вас не даляцiць.
Карлiк, асветлены чырвоным святлом вугалёў, быў страшны. Вось такiя былi першыя прапаведнiкi сярэдневяковай справядлiвасцi, такiя iшлi
– Ты памыляешся, блазан.
– Не, не памыляюся. Нават цяпер у тваiх добрых вачах i ў тваiх добрых словах няма праўды. Ты не ведаеш, цi ёсць у мяне iмя, слава i гонар. Блазан, дурань...
– Як цябе завуць?
– Акiплеша - гэта таксама мянушка. Я не памятаю свайго iмя. Але я не раб! Я зраблю тое, чаго не хоча рабiць Раман.
– Што ты можаш зрабiць?
– Я выйду падземным ходам, я знайду ў лесе лiцвiнаў, я скажу iм, каб спяшалiся.
– Ты не паспееш, Акiплеша, - сказала Ганна.
– Тады я разбуру ўсё гэта... усё!
– Але гэта жыццё твайго пана, справа яго жыцця.
– Ён заваражыў цябе, князёўна! Каму трэба яго справа, мая справа, твая справа, калi сыдуць крывёю хлопцы i немаўляты, жонкi i мужы - усе дзецi Хрыстовы? Аднак я не магу разбураць...
Блазан ускараскаўся на крэсла, сеў, звесiўшы ногi, апусцiў галаву на рукi, нiбы заснуў. Ганна маўчала, глядзела на шырокую гарбатую блазнаву спiну. Не паднiмаючы галавы, глуха ён спытаўся:
– Хто ты, князёўна? Ты не тая, за каго выдаеш сябе.
– Хiба гэта так важна, Акiплеша?
– Хутка развiднее. Я ведаю людзей. Дурнi назiральныя. Мой пан нам здрадзiць, i я не магу спынiць гэтага.
– Скажы, Акiплеша, твой пан напраўду такi вялiкi чарадзей? Большы за царкоўных каралёў i зямных князёў.
– Слава ў яго будзе вялiкая, - сказаў блазан.
– I каралi прыйдуць да яго на паклон. Iнакш я не звязаў бы з iм свайго жыцця.
– А што ты мог зрабiць?
– Я мог уцячы. Я мог пайсцi да другога гаспадара.
– Ты так на самай справе думаў?
– I не раз. Але каму патрэбен кульгавы вырадак? Каму я дакажу, што ў мяне такое самае сэрца, такая самая галава, як i ў знакамiтага?
– Раман гэта ведае?
– Раман гэта ведае. Бог надзялiў яго розумам.
– А цябе?
– Раман ведае мне цану.
– I ўсё?
– А што яшчэ? Што яшчэ патрэбна рабу i вырадку?
– Ты ненавiдзiш яго? Ты... ты не раўнуеш мяне да яго?
Блазан адкiнуўся ад стала, зарагатаў, скрывiўшы грымасай i без таго знявечаны твар.
– Цябе? Да яго? У мяне адно вока, гэтага хапае, каб зразумець, што князёўна Магда спакойна спiць у цераме. Ты нават не магла абуць яе боцiкаў, ты не вельмi асцярожная. I голас цябе выдае. I мова. Але не бойся. Раман не здагадаецца. Ён бачыць толькi сваё каханне, ён сам iм любуецца. Ты птушка ў небе, слодыч невыказная - таму ты i патрэбна яму. Мала яму ўлады на зямлi, ён хоча i птахаў нябесных прыручыць... Ён прыме цябе за Магду, таму што хочацца яму прыняць цябе за Магду, цётачка! Ён разумны,
– Дык ты замест прываротнага зелля зрабiў соннае?
– А ты што хацела? Нельга ж было, каб яна бегла сюды. Таму я так здзiвiўся з цябе. Зелле ж выпрабаванае. Я з iм два разы з аковаў уцякаў. Нават з замка Крак.
– Як ты трапiў туды?
– Вядома як - за варажбу. За глупства.
– Мне дзiўна, што ты раб, - сказала Ганна.
– Iншы раз мне таксама... Бог кожнаму вызначыў месца. Мабыць, так i трэба... так i трэба.
– Ты небяспечны раб. Ты не дурань, а прытворшчык.
– Не, дурань. Толькi без нас, дурняў, разумнiкi павымiраюць ад свайго розуму ды нудоты... А вось i яны...
Раман спусцiўся па лесвiцы першы.
– Вы чаго тут?
– спытаўся ён.
– Чаму не правёў князёўну ў пакоi?..
– Ён дакрануўся да Ганнiнага пляча.
Кiн i хлопец спусцiлiся следам. Кiн пакланiўся Магдзе. Раман паглядзеў на яго i спытаўся ў князёўны:
– Гэта праўда, што ён з табою?
– Праўда, ён заўсёды са мною, - сказала Ганна цвёрда.
– Я пасылала яго, каб ён аберагаў цябе. I ён будзе цябе берагчы.
– Я рады, - сказаў Раман.
– Усё будзе добра! Усё абыдзецца! Мы зробiм, як нам трэба. Ордэн ужо падступiў да сцен.
– Як?
– Блазан стаў панурым.
– Ужо прыступ?
– Яны за сто крокаў, iдуць да варотаў. Лiтвы ўсё няма...
– А чаго ты прыйшоў сюды?
– спытаўся блазан.
– У нас з табою няма тут агню i мячоў. Наша месца на сценах... З усiмi.
– Глупства кажаш, - вымавiў Ранан, зноў падыходзячы да Ганны i беручы яе за пальцы. Далонь у Ранана была вiльготная i гарачая.
– Гарады будуць гiнуць, i людзi будуць памiраць, але вялiкiя веды застануцца на вякi. Забудзь пра дробязi, ды не па чыне табе гэта думаць, - завяршыў Раман суха, нiбыта ўспомнiўшы, што блазан яму не сябар, а толькi слуга.
Блазан, зiрнуўшы на Ганну, адказаў:
– Я сваё месца ведаю, дзядзечка.
З далечынi да падзямелля данёсся шум - знайшоў сабе дарогу праз платы, сцены, крык людзей, якi злiўся ў грозны роў, i адказам яму былi разрозненыя вокрыкi i стогн унутры горада. Тут жа адгукнулiся званы на плошчы - гужлiва, часта, быццам сцiснутае страхам сэрца, яны гулi, просячы божай лiтасцi.
Усе сцiхлi, прыслухоўваючыся. Раман хутка падышоў да куфра ў кутку пакоя, праверыў замок.
– Дапамажы!
– сказаў ён блазну i налёг на куфар, перасоўваючы яго ў глыб падвала.
– Мы ўцякаем?
– спытаўся хлопец.
– Не, - адказаў Раман.
– Ты будзеш змагацца?
– спытаўся блазан.
– Буду, - адказаў Раман.
– Iдзi паглядзi, як там на сценах. Можа, твой меч там спатрэбiцца?
– Не пайду, - запярэчыў блазан.
– Не ўцяку я, не бойся.
– Я баюся iншага, - вымавiў блазан.
– Чаго ж? Кажы.
– Здрады баюся.
– Дурань i памрэш па-дурному, - сказаў Раман, беручыся за дзяржанне мяча.
– Усё-такi заб'еш мяне?
– Блазан быў здзiўлены.