Залаты бог

Караткевіч Уладзімір Сямёнавіч

— І што, табе ад гэтага было менш цёпла?

— Мы былi разам, — сказаў ён. — Памятаеш, ты сказала, што часам багi ствараюць дасканалых людзей, каб яны мелi права патрабаваць ад багоў усё, што iм належыць. Ад багоў i ад другiх, такiх самых дасканалых.

— Н-не помню.

— Індыйская, здаецца, легенда.

— Не, не помню.

— А я помню. Я помню ўсё, і ў гэтым уся розніца паміж намі. Таму што ты тады ўвайшла нават у мае сны, нат туды, дзе яшчэ і свядомасці няма. Ты не помніш, але ў той час, калі я не асмельваўся ўзняць на цябе,

чужую, нават вачэй — ты сама раскрыла мне іх.

— Па-мойму, гэта быў не самы горшы мой учынак, — усміхнулася яна.

— Напэўна… Для цябе… Я ведаю, табе было пуста. Але я, пакутуючы, як ніхто, бо мы сапраўды, відаць, створаны былі адзін для аднаго, усё ж быў у непаразуменні, за што я цябе кахаю.

— Нашто пытаць? Кахаеш, то нашто пытанні?

— Маеш рацыю. У цябе была цяга да мяне, але я не перашкодзіў табе быць з іншым, была дасціпнасць — каб падманваць са мною увесь свет, была думка і быў розум, які не даў табе ані хвіліны разумення таго, як я пакутую, як я хачу ўвесь час быць з табою… І была прыгажосць… І толькі не было галоўнага: цярпення, дабрыні, шчаслівай увагі.

— А ты спрабаваў?..

— Паглядзець на рэчы тваімі вачыма?

— Ты дзіўна заўсёды здагадваешся аб усім.

— Спрабаваў. І не здолеў апраўдаць… Рэчы не маюць душы. Калі даводзіцца выбіраць між чалавекам, які памірае ад кахання да цябе, і рэчамі — не варта многа думаць.

— Мне не падабалася твая слабасць перада мной… Ты ж ведаеш, мы толькі гаворым, што любім закаханых у нас. На самой справе мы любім тых, каго можам кахаць.

— Ты не ведаеш, што слабасць мужчыны — адзнака самага моцнага кахання. Ты ж бачыла, як я ламаў жыццё, як са мною біліся за праўду сябры. Ты бачыла, што я не шчанюк, не хлюпік.

— І ўсё ж…

— I ўсё ж я не мог быць бязлiтасна грубым, размаўляць з табою, як уладар. Гэта лухта, гэта рабскае гаворыць у душах некаторых жанчын. Я не скот, я роўны з табою чалавек, якi больш за ўсё хацеў, каб табе было светла i лёгка. Я ведаў: сапраўдныя жанчыны лепшыя за мужчын. Яны — квецень. I яшчэ я ведаў: iм цяжка, усё яшчэ цяжка. Я хацеў, наколькi гэта ад мяне залежала, зрабiць так, каб няхай сабе адной было лёгка i радасна жыць: Што ж, вiдаць, у адносiнах да гэтай адной я памылiўся.

Яна ўсміхнулася, і зубы яе ў святле месяца былі блакітныя, а вочы патаемныя.

— Ты лічыш, што ў адносінах да гэтай адной патрэбен быў кій?

— Не… абыякавасць.

— Ты надзіва рыцарственны.

— Не. У мяне не хапае для гэтага шчырай адкрытасці. Маё насланнё робіцца ўсё больш моцным. Мне часам немагчыма дыхаць, такое яно.

— Гэта табе і шкодзіла.

Ён кінуў каменьчык у ваду. Мускулы ля ягонага рота закамянелі.

— Петра Мадэставiч меў рацыю. Нашто мне iдал? Мне патрэбна падзвiжнiца. А тут за ўсе маленнi я атрымаў адзiн толькi боль. Насланнё мацнее: Але мне сумна. Сёння на танцах мяне працяў такi несамавiты адчай, што мне стала страшна. Я зразумеў: нiшто не вечнае ў чалавеку. I тое, што са мной нiбы трапеча на апошнiм дыханнi:

Розум не можа вечна быць рабом пачуцця: нават самага вялiкага ў жыццi. Дарэмна я малiў аб здароўi i сiле i свабодзе.

Хлопец сказаў гэта з такой шчырасцю, што бровы жанчыны здрыгануліся. Яна пасунулася бліжэй і, паклаўшы галаву на ягоныя калені, абхапіла яго за шыю гнуткімі і пяшчотнымі рукамі.

— Прабач, родны, — сказала яна.

Далоні, якія ён падсунуў пад яе плечы, злёгку дрыжалі.

— І мне лёгка і страшна, — сказаў ён.

Адвечная прывычка ўладарыць выявілася і тут. Гонар патрабаваў, нясцерпна было бачыць, як паўстае самы адданы і верны, як ён патрабуе, — і жанчына, не стрымаўшыся, сказала:

— Нашто ты патрабаваў так да канца? Я ж не казала табе, што заўсёды буду толькі тваёй. Нашто ты патрабаваў так многа?

— Нашто я жыву? Нашто дванаццаць год я забіваў сябе на рабоце, дабіваўся славы? І нашто ты патрабавала так мала? Чаму цяпер хочаш большага?

— Я кахаю цябе, — сказала яна.

Але мужчыну, здаецца, уразіла нейкая думка. Вялікія яго вочы пашырыліся. Ён уздыхнуў і адчужана выпраміўся.

Тонкі стан і шырокія плечы. Знізу яны здаваліся ёй трохвугольнікам, пастаўленым на востры кут. Скура пад месяцам адлівала золатам і блакітам. Раўнамерна ўздрыгвала скура пад левым саском, і гэта было адзінай адзнакай хвалявання, якое па-ранейшаму перапаўняла яго.

— Цяпер ты хочаш быць толькі са мною. Чаму?

— Чалавек мяняецца, — шапнула яна. — Праз год, месяц, дзень — ён другі. Я кахаю толькі цябе.

— Так мала? Я ведаю, штo табе было да ўсяго, што я адчуваў. Ты лічыла — перад табою сусвет… І вось цяпер у табе прайшло многа, засталося мала… І ты шукаеш мяне. Цяпер я патрэбны табе.

Яна цягнула рукі вышэй і вышэй. Ніжэй і ніжэй схілялася да яе вуснаў галава хлопца. Аж пакуль ён са стогнам не адвярнуўся.

— Мой гонар паранены, — глуха сказаў ён.

— Позна ж ты успомніў пра гэта.

— І я ў сутаргах кідаюся ля цябе. У апошніх, бо не хачу згадзіцца, што каханне памерла. Яно ў кожнага адно.

— Позна, — усміхнулася яна. — Ты быў мой. І ніхто не адбярэ ў тваёй памяці ўсяго, што было. Не адбярэ ні шчасця, ні гэтых… прыніжэнняў… — І пасля паўзы дадала:

— Так што маўчы. Пацалуй мяне.

Прагна, як да струменьчыка вады, што падаў у распаленую, чырвоную ад сонца бухту, яна прыпала да яго вуснаў. Нібы вакол была смяротная спёка і адзін гэты струмень нёс у сабе жыццё.

— Так будзе заўсёды, — сказала яна.

Ён гладзіў яе валасы.

— Заўсёды, — паўтарыла яна.

— Заўсёды? — спытаў ён.

— Але.

— Ты пойдзеш са мной паўсюль?

— Магчыма.

Яна цяпер ведала: нішто не прайшло, няма чаго баяцца. Таму што гэты залаты бог усё яшчэ належаў ёй і толькі ёй. Яна бачыла гэта па сухому, ліхаманкаваму бляску бязмежна адданых вялікіх вачэй.

— Я буду з табою, як толькі ты працягнеш руку.

Гэта была памылка. Яна адразу зразумела гэта.