1984
Шрифт:
Калідор, па якім ён іх вёў, быў засланы пышным дываном, на сценах былі крэмавыя шпалеры і белая шалёўка, усё блішчала ад чысціні. І гэта таксама дадавала страху. Ўінстан не памятаў, ці бачыў ён калі ў жыцці калідор са сценамі, не запэцканымі плямамі ад дотыкаў чалавечых цел.
О'Браэн трымаў у руках кавалачак паперы і, здавалася, уважліва яго вывучаў. Яго важкі твар, нахілены так, што былі відны абрысы носа, здаваўся адначасова страшным і інтэлігентным. Секунд дваццаць ён сядзеў нерухома. Пасля падсунуў да сябе мовапіс і прадыктаваў распараджэнне на гібрыдным міністэрскім жаргоне:
— «Пункт адзін коска пяць коска сем цалкам прыняты кропка прапанова
Ён паспешна падняўся з крэсла і выйшаў ім насустрач па дыване, што мякка заглушаў яго крокі. Нешта афіцыйнае, здавалася, адляцела ад яго разам з навамоўнымі словамі, але твар у яго быў змрачнейшы, чым звычайна, быццам ён быў незадаволены, што яго патурбавалі. Да страху, якім быў ахоплены Ўінстан, цяпер дадалося і нейкае звычайнае замяшанне. Яму здалося цалкам магчымым, што ён зрабіў недарэчную памылку. Бо і сапраўды, які ён меў рэальны доказ, што О'Браэн — нейкі палітычны змоўшчык? Адзін толькі абмен позіркамі і нязначная двухсэнсоўная заўвага. Ну і яшчэ яго ўласныя патаемныя меркаванні, заснаваныя на даўнім сне. Ён не мог нават спаслацца на тое, што прыйшоў толькі каб узяць слоўнік, бо тады немагчыма было б растлумачыць прысутнасць Джуліі. Калі О'Браэн праходзіў міма тэлегляда, яму ў галаву прыйшла нейкая ідэя. Ён спыніўся, павярнуўся і націснуў кнопку на сцяне. Штосьці рэзка пстрыкнула. Голас змоўк.
Джулія крыкнула ад здзіўлення. Нягледзячы на свой страх, Ўінстан быў так уражаны, што не змаўчаў.
— Вы можаце яго выключыць! — сказаў ён.
— Так, — адказаў О'Браэн. — Мы можам яго выключыць. Мы маем такую прывілею.
Цяпер ён стаяў перад імі. Яго магутная постаць узвышалася над імі, выраз твару ўсё яшчэ быў непранікальны. Ён чакаў, нават з нейкай непрыязнасцю, пакуль Ўінстан пачне гаварыць. Але што яму было сказаць? Нават і цяпер цалкам можна было дапусціць, што О'Браэн проста вельмі заняты чалавек, які раздражнёна пытаўся, нашто яго патурбавалі. Усе маўчалі. Пасля таго як быў выключаны тэлегляд, у пакоі запанавала мёртвая ціша. Пакутліва цягнуліся секунды. Ўінстан працягваў напружана глядзець у вочы О'Браэну. Раптам змрочны твар памякчэў, на ім прамільгнуў лёгкі цень усмешкі. Сваім характэрным рухам О'Браэн падправіў на носе акуляры.
— Ну што, сказаць мне ці вы самі скажаце? — запытаўся ён.
— Скажу я, — паспешліва прамовіў Ўінстан. — Гэтая штука сапраўды выключаная?
— Так, усё выключана. Мы адны.
— Мы прыйшлі, каб…
Ён спыніўся, упершыню адчуўшы цьмянасць і невыразнасць сваіх памкненняў. Ён папраўдзе і не ведаў, якое дапамогі чакае ад О'Браэна, і таму яму было цяжка сказаць, чаму ён прыйшоў. Ён працягваў, адчуваючы, што словы яго гучаць напышліва і непераканаўча.
— Мы думаем, што існуе нейкая таямнічая падпольная арганізацыя, якая дзейнічае супраць Партыі, і што вы да яе належыце. Мы хочам далучыцца да гэтай арганізацыі і працаваць на яе. Мы — ворагі Партыі. Мы не верым у прынцыпы Ангсоцу. Мы — думзлачынцы. І яшчэ мы чужаложнікі. Я кажу гэта вам, бо мы хочам аддацца на вашу літасць. Калі вы хочаце, каб мы абвінавацілі сябе іншым чынам, дык мы гатовыя.
Ўінстан спыніўся і паглядзеў цераз плячо, адчуўшы, што дзверы расчыніліся. І праўда, у пакой не пастукаўшы ўвайшоў жаўтатвары слуга. Ўінстан убачыў, што ён нясе паднос з графінам і чаркамі на ім.
— Марцін — адзін з нашых, — сказаў безуважна О'Браэн. — Сюды чаркі, Марцін. Пастаў іх на круглы столік. Крэслаў хапае? Тады мы можам сесці і гаварыць.
Чалавечак сеў, уладкаваўся ямчэй у крэсле, але ўсё ж неяк па-прыслужніцку, як упрывілеяваны лёкай. Ўінстан разглядаў яго краем вока. Ён зразумеў, што ўсё жыццё гэтага чалавека было тэатрам і ён баяўся хоць на імгненне выйсці са сваёй ролі.
О'Браэн узяў графін за рыльца і наліў у чаркі цёмна-чырвонай вадкасці. Гэты яго рух абудзіў у Ўінстане цьмяны ўспамін аб нечым, што ён бачыў даўным-даўно на нейкім муры ці рэкламным шчыце: вялізная бутэлька з неонавых трубак, якая нібыта паднімалася і нахілялася і вылівала змесціва ў шклянку. Калі глядзець зверху, вадкасць здавалася амаль чорнай, але ў графіне яна свяцілася, як рубін. Пахла яна кісла-салодка. Ён убачыў, як Джулія ўзяла сваю чарку і са шчырай цікаўнасцю панюхала.
— Гэта завецца віном, — сказаў О'Браэн з лёгкай усмешкай. — Вы павінны ведаць пра яго з кніжак. На жаль, знешняй Партыі яго дастаецца няшмат. — Яго твар зноў зрабіўся паважны, і ён падняў чарку. — Я думаю, цяпер самая пара за нешта выпіць. За нашага Правадыра — Эмануіла Гольдштэйна!
Ўінстан нецярпліва схапіў чарку. Пра віно ён чытаў і даўно пра яго марыў. Як і прэс-пап'е, і напалову прыгаданыя панам Чэрынгтанам вершыкі, віно належала да зніклай рамантычнай мінуўшчыны, да даўніны, як ён патаемна яе называў. Чамусьці ён заўсёды думаў, што віно вельмі салодкае, як парэчкавае варэнне, і адразу п'яніць. Цяпер жа, глынуўшы, ён зусім расчараваўся. Пасля ўсіх тых гадоў, калі ён піў толькі джын, ён ужо быў няздатны адчуць смак віна. Ён апусціў на стол пустую чарку.
— Дык, значыць, чалавек, які завецца Гольдштэйн, сапраўды існуе? — спытаўся ён.
— Так. Ён існуе, і ён жывы. Дзе — не ведаю.
— А падполле? Арганізацыя? Яна сапраўдная? Ці гэта проста выдумка Паліцыі Думак?
— Не. Яна сапраўдная. Мы называем яе Братэрства. Вы ніколі не даведаецеся пра Братэрства нічога, апроч таго, што яно існуе і што вы да яго належыце. Я яшчэ буду пра гэта гаварыць, — ён зірнуў на гадзіннік. — Нават для сябраў Унутранай Партыі непажадана выключаць тэлегляд болей чым на паўгадзіны. Вам не варта было прыходзіць удваіх, ва ўсякім разе адсюль вы пойдзеце паасобку. Вы, таварыш, — сказаў ён, кіўнуўшы Джуліі, — пойдзеце першая. У нас застаецца каля дваццаці хвілін. Вы разумееце, што спачатку я мушу задаць вам некалькі пытанняў. Увогуле: што вы гатовыя зрабіць?
— Усё, на што мы толькі здольныя, — адказаў Ўінстан.
О'Браэн трошкі павярнуўся ў крэсле, цяпер ён сядзеў тварам да Ўінстана. Ён амаль зусім не зважаў на Джулію, лічачы само сабой зразумелым, што Ўінстан будзе гаварыць за абаіх. На імгненне ён апусціў павекі. Пасля пачаў ставіць пытанні ціха, безуважна, быццам гэта для яго найзвычайнейшая справа, як нейкі катэхізіс, на большасць пытанняў якога ён ужо ведаў адказы.
— Ці гатовыя вы ахвяраваць жыццём?
— Так.
— Ці гатовыя вы забіваць?
— Так.
— Учыняць акты сабатажу, якія могуць пацягнуць за сабою смерць тысяч бязвінных?
— Так.
— Здрадзіць сваёй краіне на карысць замежных дзяржаў?
— Так.
— Ці гатовыя вы абдурваць, падрабляць дакументы, шантажаваць, баламуціць розум дзецям, распаўсюджваць наркотыкі, заахвочваць прастытуцыю, разносіць венерычныя хваробы, карацей кажучы, рабіць усё, што дэмаралізуе і аслабляе ўладу Партыі?
— Так.
— Калі б спатрэбілася, напрыклад, заліць твар дзіцяці сернай кіслатой, ці былі б вы гатовыя гэта зрабіць?