Бурятские народные сказки. Бытовые
Шрифт:
Алтан малгайин абаад арлишана. Юушье убэй болоод ябжа ябана. Нэгэ добуун дээрэ хубхай дала олоод убэрт хэнэ. Нэгэ хнэйдэ хонохоёо орно. ~ Хонуулыт, — гэжэ.
— Хоныштаа!
— Мяхандатнай мяха хэхэдэ баабэй? — гэнэ. Мяханиин бусалжайна тогоои соо.
— Баабэй л даа! — гэнэ.
— Мяхантнай мяхаймни эдехэ бэй? — гэнэ.
— Мяхан мяхаа эдихымаал? Мяхан мяхаа эдеэ хадан, хара
донитэймди, тэрэ хара хонёо гжэмдн. — гэнэ.
эмээхэнээр хубхай далаяа шлэн соон хээтьхэиэ. Абаха-
даа:
— ,
— Яан гарба! — гэнэ.
Хара хонииен абаад арилшана. Хара хонёо хтлд ябжа
ябна. Нэгэ хнэйдэ ошоно:
— Хонеоротной хонёо хаахыб?
— Хаагыштаа, — гэнэ.
— Хонидтнай хониим эдехэбэй? — гэнэ.
— Хонёд хонёо эдишхыймаал? Эдеэ хадан арбан хара хониим абаарай, — : гэнэ.^
Хонёо хаагаатьхана. ни бодоод гараад, хонёо алаад иооо-шуурын бэр хударын хуу будаад ожирнэ. гл бодоод:
— Арнайн хони эдишхл хонидтнай, — гэбэ. Арбан хониин абаад арилшана.
Теэд нэгэ хнэйдэ орбо. хээн эзы олоод боори, дээрээ. хээн эзыгээ дэндэ тшлшхээд, ороод:
— Хгшэмни хэрима, уа эржайна, — гэнэ. — Уа гыт1 Хоёр басаганиин абаад гарба уа.
— Байаар хгшэймни алхабэй бииза, эдэшнн? — гэнэ.
— Х алаашабэйма, мэни басагад, — гэнэ. — Алаа хадан, хоёр басагаймни абаашаад арил! — гэбэ.
— Арнайн хугшэн уа уугыш! — гээд, тлхинэ. Унашана.
— Ээ, Арнайн хугшэн унашаба! — гэнэ.
— Ээ, хгшэйм алаатьхабат! — гээд, хоёр басагаын абаад
арилшана.
Хоёр басагайн абаашаад, хгшэ хээд байна. Тиигээд, далан улаан хэр харжайна нэгэ хун. Далан улаан хэр харжай-хадан, "мэнии гээд буляалдахамнн> гэнэ хоёр хгшэнд. Нэгэ хгш модони узуурта уулгана, нгадэ хгше модонн оройдо гаргана.
"Хэнэйб?" — гэхэдэ, "бурханаа уралсаи" — гэхэб. "Минин" гээд далан улаан хэры туухаб. Тиихэдэмни "мэни" гээд {тэрэ хн) баа лдэхэ. Тиихэдэн "Дээдын бурханаа урал-саи" гэхэб. Модони оройдо ууан хгшэнд (хэлэбэ): "-сэрхэш Арнайн!" гээд. Доодын бурханаа уралсахада, баа "Арнайн" — гээд сэрхэш гэнэ.
Тиигээд хугшэниин "Арнайн, Арнайн"! гэшхдаа, снр-хэдэн. Буруудаа туу-тууаар, туу-тууаар "доодын бурханаа уралсаи" — гэбэ. Доодын бурхан сэдэ хэнэйб?" — гээд сир-хэдэн:
— Арнайн, Арнайн! — гэбэ.
Далан улаан хэры абаад ябашана. Тяигээд, хрэнгэ ба-
W. Буряг" кие народные сказки
241
ряад, арши гаргаад, уужайна далан улаан хэртэй болшоои хн. оггоод дуулна:
Длаг моритой, алтан шаргатай яоаапам,
Нэрэеэ мартаад, хуу гэм!
Хубхай далаараан нэгэ хонитой болооом,
хээн эзыерээн амьда хоёр эзытэй болооом.
Далан улаан хэрые буляалдаад абаапам! — гээд.
44. ЗОЛ ШОР ХОЕР
Урайхада нэгэ ехэ баян хн байна. Тэрэ баян хндэ нэгэ бээтэй хн хдэлнэ юэн ёлсоо. Юэн ёлсоо хдэлд байхадаа, ходо рэдэ ороод байна. си хбээ тэжээхэеэ болишоод байна. Ган гэхэ нохой бэй, газар гэшхэхэ адуу бэй хн байна. Нэгэтэ тэрэ бээтэй хн баян хнэй таряаинь хадажа байхадаа, пни арайн сагаанда баян хнэй газар
Тиихэдэ тэрэ бээтэй хн тэрэ хоёр хбе угаа ехээр гай-хана. эни мр дээр гээрээн холомсодиин тгээд, эни бооон боодолгодон хабшуулажа ябана.
Тиихэдэ тэрэ хн бухаллаан бухалдаа хороод, уужа байна. Тэрэ хоёр бишайхан хбд эни хажууда хооломсоёо т-тээр ерэнэ. эни хорголоод ууан бухалда ерэхэдэн, хорголжо ууан хн тэрэ хоёр бишайхан хбиин баряад* тина. "Энэ юудэбтэ? Хнии гэээн хооломсые тгээд, бухал-дам хабшуулажа ябаха". Тиихэдэнь тэрэ хоёр хбниин хэлэнэ:
— Ьндэ баян хни Золынабди, гэээн унагааан, бойбол-гопынь ходо гультахажа ябаашимди, — гэнэ.
Тиихэдэн тэрэ бээТэй хн: Vft-~"*HaMAa Зол биимии, минии Зол хааным? — гээд тэрэ
диии ^5Й?Н ^Тшэ ^энээн баряад ктээйэ. Тэдэ хб-динн оээтэй хндэ хэлэнэ:
— Шамда Зол бэйма, шамда Шор байхыма.
— Тэрэ Шороон би хайшша алхиимби? — гэжэ рна Тиихэдэн тэрэ хоёриин хэлэнэ:
— Энэ баян хнэй таряйинь ЙШ JS ш тээгээд, городто ороо ааш, т1нЭнДвд- Ш хг-малтахадашни нэгэ хндэ сэнтэйГшулн ^"^*^
Тэрэ шулуугаа абаад, тиимэ ехэ "ЩИ Я! гараха чадашпи, тэндэ шинии Зол харЩх! Та**"ьтанда |Щ рд газаа гараад байхадашни, Шоршни~с^~~Ш И?аад уилажа ууха Тэрэ Шороо барк! Иш1^@Ш Ш тээ хни ябахабой. газарта зоогоЬ халаа. Ш Ш алахаш. ^ хадаа' тиибэл Шороон
Тэрэ хоер хбнээн хри""аб хойшо тэрэ бээтэй хн баян хнэй таряаин ИЯРИ абаад, баян хнтеэн хараалдана. Тэрээнээ хойшо городто тхрнэ. Хнээ хоёр мориНИН Т дРрбэ хбээ ни тхеергэжэ W.^^^ гаад дээ хшд байхадан, тур соон юумэ ВЯ
багайндлиима. "Энэ хэн уилахиимтеэ. — гээд, турдаа ороно Ороходон соол дээрэн зай бишайхан ая гаран багайндлиима улаахан нсэгыма уйлажа ууна.
— Энэ юумшэ, соол дээрэ уугаад уйлаха? — гээд урана Тиихэдэнь тэрэ хбн хэлэнэ:
f— Би шинии Шо'роб — гэнэ, — биш шамаан алхабойб, — гээд аалдан байна. Тэрэ бээтэй хн яахынш бэеээн Шороо алгааха аргань бэй болоод байна. Тэрэ Шороо хэлэнэ:
— Шамана тээгээд ябахадамни амитан зон гайхахал. Энэ бээтэй хн Шороо тээгээд ябана гээд неэлдэхэл, — гэнэ. Тэрэ
Шороо хэлэнэ:
— Шиим боошхо соо уу, биш хабхагаар хушаад, хэндэ1Н харууланбьеэр ябахаб, — гэнэ. Тиихэдэн Шор хртэнь орожо, боошхо соон ороод ууна. Тиигээд тэрэ хн тэргэ дээрээ пуужа городто ороно. Городто хурэхэ болоод ябахадан, р сайгаад захална. Нэгэ эгсэ хадын хормойдо ошоод, хабтагай-хан шулууни хажууда ошоод, боошхоёо бгэлэгдэхээр нхэ малтаад, Шороо боошхотоёо тэрэ нхэн руугаа хээд, ЩЩ шоройгоорон хушаад, хабтагай шулуу дээрэээнь табяад саа-шаа ябана даа. Яба ябааар городто ШэШШШШ Дээрэ ороод байхадан нэгэ ехэ баян хун бэдэржэ ябана/ Тэрэ баян хтэй хэлсэжэ болоно. Тэрэ бээтэй хн. хгшэ Щ тажа захална. Хгшэтэеэн нэгэ ара соо мщшш бэрэ хрэнэбэй. Тиижэ УУхадаа, нэгэ нидг здюю "Ямар иимэ хубилиимтеэ, энэ хэлсээн хШШ хайшша ДУУДахамнайл, — гэлдэнэ — ЭндэПээ са б ГЭЛСэнэ. аргаяа олхобди, хбээ хайшша яя* ШШ шулуун Н