Гронкі гневу
Шрифт:
Эл падняў капот «гудзона» і змераў узровень масла ў маторы. Потым дастаў з-пад сядзення ў кабіне бляшанку ёмістасцю адзін галон, падліў у картэр таннага чорнага масла і зноў праверыў яго ўзровень.
Падышоў Том.
— Хочаш, цяпер трохі я павяду? — запытаўся ён у Эла.
— Я не стаміўся, — адказаў той.
— Але ж ты ноччу зусім не спаў. Я хоць крышачку прыкархнуў раніцай. Залазь наверх. Я пакірую.
— Ну давай, — неахвотна згадзіўся Эл. — Толькі за маслам сачы. Не гані. Я ўсё баюся кароткага замыкання. Паглядай на стрэлку амперметра. Калі яна скокне на нуль, значыць, замыканне. І, Том, не гані. Машына вельмі перагружаная.
Том засмяяўся:
— Я
Верхнія пасажыры занялі свае месцы. Маці зноў уселася каля бабкі, Том сеў за руль, націснуў стартэр.
— Ледзь ліпее, — прамармытаў ён, адпусціў счапленне і выехаў на шашу.
Матор гуў роўна, сонца свяціла ў ветравое шкло, хілячыся на захад. Бабка моцна спала, і нават маці задрамала, апусціўшы галаву. Том насунуў кепку на вочы, каб не сляпіла сонца.
Ад Падэна да Мікера — трынаццаць міль; ад Мікера да Хары — чатырнаццаць, а потым Аклахома-Сіці — вялікі горад. Том павёў машыну напрасткі праз горад. Маці прачнулася і стала глядзець на вуліцы, па якіх яны праязджалі. І тыя, што сядзелі наверсе, таксама глядзелі на ўсе вочы на крамы, на высокія жылыя дамы, на будынкі розных кантор і ўстаноў. А потым дамы і службовыя будынкі пачалі сустракацца радзей, рабілася ўсё менш крамаў. Пацягнуліся аўтамабільныя звалкі, сасісачныя, загарадныя дансінгі.
Руці і Ўінфілд пазіралі на ўсё гэта і дзівіліся, моцна ўражаныя, — які вялікі горад, як тут усё незвычайна, колькі на вуліцах прыгожа апранутых людзей! Стаіўшы дыханне, яны не перакінуліся ніводным словам. Потым нагаворацца, а цяпер маўчалі. Нафтавыя вышкі і ў горадзе, і на ўскраіне — чорныя нафтавыя вышкі, і пах нафты і бензіну. Дзеці нават ні разу не ўскрыкнулі ад здзіўлення: усё тут было такое вялізнае і такое незвычайнае, што іх узяў страх.
На адной вуліцы Ружа Сарона ўбачыла чалавека ў светлым касцюме. На ім былі белыя чаравікі і пляскаты саламяны капялюш. Яна тыкнула Коні ў бок і вачамі паказала на гэтага дзіўнага чалавека, і абое сталі перасмейвацца між сабой, спачатку ціха, а потым мацней. Яны заціскалі сабе рот далонню. Ім так было забаўна, што яны пачалі шукаць вачамі, з каго б яшчэ пасмяяцца. Руці з Уінфілдам убачылі, як яны душацца ад смеху, і таксама паспрабавалі пахіхікаць, але нічога не выйшла — проста не маглі. А Ружа Сарона і Коні сядзелі чырвоныя і ледзь пераводзілі дух, стараючыся стрымацца. Пад канец варта было ім толькі глянуць адно на аднаго, як яны зноў пырскалі ў кулак.
Прыгарад раскінуўся шырока. Том вёў грузавік паволі, асцярожна праз густы вулічны рух і нарэшце выехаў на вялікі заходні шлях — шашу № 66, да палатна якой апускалася сонца. Ветравое шкло зацерушылася пылам. Том насунуў кепку яшчэ ніжэй на вочы, і цяпер яму даводзілася задзіраць галаву назад, каб бачыць дарогу. Бабка так і не прачыналася, хоць сонца біла ёй проста ў заплюшчаныя павекі; жылы на скронях былі блакітныя, а тонкія прожылкі на шчоках чырвоныя, як віно, застарэлыя карычневыя плямы на твары яшчэ больш пацямнелі.
Том сказаў:
— Па гэтай дарозе так да канца і паедзем.
Маці доўга маўчала і нарэшце сказала:
— Можа, пашукаем зручнага месца для прыпынку, пакуль сонца яшчэ не зайшло. Трэба свініны зварыць і хлеба спячы. На гэта пойдзе час.
— Ата, — пагадзіўся Том. — Адным махам такую адлегласць не адолееш. Разварушыцца таксама не шкодзіць.
Ад Аклахома-Сіці да Бэтані — чатырнаццаць міль.
Том сказаў:
— І праўда, пакуль не зайшло сонца, трэба зрабіць прывал. Эл абяцаў паставіць тую штуку наверсе. А то яны там зусім спякуцца.
Маці
— Трэба вячэру прыгатаваць. — І дадала: — Том, бацька казаў, што табе нельга пераступаць мяжу штата.
Ён доўга не адказваў ёй.
— Праўда? Ну і што ж, ма? — нарэшце сказаў ён.
— Я баюся за цябе. Выходзіць, ты ўцякаеш. Цябе могуць злавіць.
Том засланіў далонню вочы ад сонца, якое апускалася ўсё ніжэй.
— Ты не хвалюйся, — сказаў ён. — Я ўсё абдумаў. Адпушчаных па падпісцы шмат, а ў турму садзяцца яшчэ больш. Калі там, на Захадзе, я за што-небудзь пападуся, тады запатрабуюць з Вашынгтона мой здымак і адбіткі пальцаў. Зноў запратораць у турму. А калі за мной ніякіх правінак не будзе, дык ім на мяне напляваць.
— І ўсё ж я баюся. Бывае, што-небудзь такое зробіш і нават не ведаеш, што гэта караецца законам. Можа, у Каліфорніі многае такое лічыцца злачынствам, а мы нават не ведаем. Ну вось ты хочаш што-небудзь зрабіць, думаеш, усё законна, а ў Каліфорніі за гэта караюць.
— Тады ўсё роўна, што з падпіскай, што без, — сказаў Том. — Праўда, такім, як я, больш перападае, чым каму. Але кінь непакоіцца. У нас і без таго клопату па вушы, навошта прыдумляць лішні.
— А як магу я быць спакойнай? Перайшоў мяжу — вось табе і злачынства.
— Усё ж лепш, чым бадзяцца вакол Саліса і з голаду здыхаць, — сказаў Том. — Давай пашукаем месца для прывалу.
Праехалі Бэтані з канца ў канец. За горадам, у тым месцы, дзе пад насыпам праходзіла маставая труба, стаяла старая легкавая машына, а каля яе была раскінута палатка, над якой з коміна, прасунутага праз брызент, віўся дымок. Том паказаў на палатку.
— Вунь нехта спыніўся. Бадай што, нядрэннае месца.
Ён збавіў газ і затармазіў на абочыне. Капот старэнькай легкавушкі быў падняты, чалавек сярэдняга веку разглядаў матор. На ім былі таннае саламянае самбрэра, сіняя кашуля, чорная, у крапінку, камізэлька і зашмальцаваныя, злубянелыя джынсы. Глыбокія і доўгія маршчыны на худых шчоках рабілі больш кідкімі яго вострыя скулы і падбародак. Ён падняў галаву і паглядзеў на грузавік Джоўдаў, і ў яго позірку адлюстраваліся заклапочанасць і раздражненне.
Том высунуўся з акенца:
— Тут спыняцца нанач не забаронена?
Дагэтуль чалавек бачыў толькі грузавік. Цяпер яго позірк перабег на Тома.
— Не ведаю, — адказаў ён. — Мы спыніліся тут толькі таму, што далей ехаць не можам.
— А вада тут паблізу ёсць?
Чалавек паказаў на хібарку заправачнай, што віднелася мо за чвэрць мілі наперадзе.
— Вада вунь дзе — вядро наліць дадуць.
Том быў у нерашучасці.
— А нічога, калі мы таксама тут спынімся?
Хударлявы чалавек крыху замяшаўся.
— Я тут не гаспадар, — адказаў ён. — Мы толькі таму тут сталі, што вось гэтая старая скрыня далей ехаць не захацела.
Том не здаваўся:
— Усё ж такі вы ўжо тут, а мы толькі прыехалі. Ваша права вырашаць — перашкодзяць вам суседзі ці не.
Заклік да гасціннасці падзейнічаў імгненна.
— Ну як жа, вядома, з'язджайце з дарогі. Вельмі будзем радыя. — І паклікаў: — Сэйры, тут людзі спыніцца каля нас хочуць. Выйдзі паздароўкайся. Сэйры ў мяне хварэе, — паведаміў ён Тому.
Полкі палаткі расхінуліся, і з яе выйшла худая, ссохлая жанчына. Твар у яе быў зморшчаны, як завялы ліст, і на ім гарэлі вочы — чорныя вочы, у глыбіні якіх затаіўся страх. Маленькую жанчыну калаціла. Яна трымалася за адкінутую полку палаткі, і рука яе нагадвала руку шкілета, абцягнутую сухой скурай.