Гронкі гневу
Шрифт:
— Цудоўная свініна, — сказаў ён.
— У нас былі дзве свінкі, — паясніў бацька, — і мы вырашылі іх з'есці. За іх нічога не давалі. Вось крыху асвоімся з дарогай, маці спячэ хлеба, тады адно задавальненне — едзеш сабе, пазіраеш па баках, а ў грузавіку ў цябе яшчэ і дзве бачуркі свініны. Колькі часу вы ўжо ў дарозе?
Уілсан прачысціў языком зубы і глынуў.
— Нам не пашчасціла, — адказаў ён. — Трэці ўжо тыдзень, як мы паехалі з дому.
— Божа літасцівы! А мы мяркуем за дзесяць дзён дабрацца да Каліфорніі, а то і хутчэй.
У гутарку ўмяшаўся Эл:
— Не, та, наўрад ці. З такім грузам мы, можа, і ніколі
Вакол вогнішча запанавала цішыня. Галовы ва ўсіх апусціліся, і агонь асвятляў ім толькі валасы і лоб. Над невысокім купалам святла скупа паблісквалі летнія зоркі, дзённая спёка памалу спадала. На сваім матрацы, убаку ад вогнішча, ціха захныкала бабка, нібы шчанюк заскавытаў. Твары ўсіх павярнуліся ў той бок.
Маці сказала:
— Разашарна, будзь разумненькай, ідзі паляжы з бабкай. Яе цяпер нельга пакідаць адну. Яна ўжо ўсё зразумела.
Ружа Сарона паднялася на ногі, пайшла да матраца і лягла побач са старой, і да вогнішча данесліся няясныя гукі іх галасоў. Ружа Сарона і бабка перашэптваліся, лежачы на матрацы.
Ной сказаў:
— Дзіўна неяк — дзеда няма, а быццам нічога не здарылася. Смутку мне не прыбавілася.
— Гэта ўсё адно, — сказаў Кейсі. — Зямля ваша і дзед — адно непадзельнае.
Эл сказаў:
— Вельмі крыўдна за яго. Памятаеце, ён гаварыў, што там будзе рабіць, як ён вінаградныя гронкі аб галаву будзе расціскаць, каб усю бараду сокам заліло, і ўсякае такое.
Кейсі сказаў:
— Гэта ён так, дурыўся. Думаю, ён усё разумеў. Дзед ваш памёр не сёння. Ён памёр, як толькі вы яго з месца знялі.
— Ты гэта напэўна ведаеш? — усклікнуў бацька.
— Ну, не зусім так. Дыхаць ён дыхаў, але жыцця ў ім ужо не было. Дзед і зямля ваша — адно цэлае, і ён гэта разумеў.
Дзядзька Джон запытаўся:
— А ты ведаў, што ён памірае?
— Так, — адказаў Кейсі. — Ведаў.
Джон утаропіўся на прапаведніка, і ў вачах у яго рос жах.
— І нікому не сказаў?
— А якая карысць?
— Мы… мы зрабілі б што-небудзь.
— Што?
— Ну што-небудзь, але…
— Не, — сказаў Кейсі, — зрабіць вы не змаглі б нічога. Ваш шлях быў вызначаны, а дзеду з вамі было не па дарозе. Ён і не мучыўся. Хіба, можа, толькі раніцай, у першыя хвіліны. Ён астаўся з зямлёй. Не мог яе кінуць.
Дзядзька Джон глыбока ўздыхнуў.
Уілсан сказаў:
— А нам прыйшлося майго брата кінуць. — Усе павярнуліся да яго. — У нас з ім былі ўчасткі-саракоўкі побач. Ён старэйшы за мяне. Машыны ніхто з нас ніколі не вадзіў. І вось мы прадалі ўсё, што ў нас было. Уіл купіў сабе машыну, і да яго прыставілі нейкага падлетка — вучыць кіраваць. За дзень перад ад'ездам Уіл з цёткай Міні паехалі папрактыкавацца. Раптам перад Уілам калдобіна, ён як гаркне: «Тпру!» — і як дасць задні ход. Урэзаўся ў агароджу. Зноў крыкнуў: «Тпру, каб на цябе!» — тупнуў нагой па педалі газу і перакуліўся ў канаву. І застаўся ён ні з чым: ні на продаж нічога, ні машыны. Але ж, дзякуй богу, сам вінаваты. І так узлаваўся, з сябе аж выходзіць, з намі ехаць не захацеў — сядзіць, лаецца апошнімі словамі.
— Што ж ён будзе рабіць?
— Каб я ведаў. Чалавек зусім крануўся ад злосці. А нам чакаць няможна. У нас толькі восемдзесят даляраў на ўсю дарогу. Не сядзець жа нам і чакаць, пакуль і тыя разыдуцца. Але дарога ўжо амаль усе іх з'ела. Не праехалі і сотні міль,
Эл дзелавіта запытаўся:
— Што з машынай?
— Ды проста ісці не хоча. Завядзецца, чхне разок — і заглухне. Праз момант зноў завядзецца, і перш чым паспееш тармазы адпусціць, зноў як мёртвая.
— Матор працуе хвіліну і глухне?
— Ага, так. Прыбаўлю газу, усё роўна не ідзе. Чым далей, тым усё горш, а вось цяпер зусім ужо не запускаецца.
Выгляд у Эла зрабіўся горды, па-даросламу салідны.
— Відаць, у яе бензаправод забіўся, — прамовіў ён. — Я прадзьму яго.
І бацька таксама заганарыўся:
— Эл у гэтых справах разбіраецца.
— Вось за дапамогу я скажу вам дзякуй. Вялікі дзякуй. Не ўмееш паправіць, проста дзіцём сябе адчуваеш. Калі дабяромся да Каліфорніі, куплю добрую машыну. Яна, можа, псавацца не будзе.
Бацька сказаў:
— Калі дабяромся… Не так і лёгка дабрацца туды.
— Затое Каліфорнія! — сказаў Уілсан. — Я бачыў лісткі — там патрэбны людзі на збор фруктаў, і заробкі добрыя. Толькі падумаць! Фрукты збіраеш у цяні дрэў, прыхваткамі ў рот пакладзеш што-небудзь. Ды там, чорт вазьмі, столькі гэтага дабра — хоць аб'ядайся, ніхто табе слова не скажа. А плаціць будуць добра, купім невялікі ўчастак і яшчэ падрабляць будзем на старане. Я ў заклад, чорт вазьмі, іду, што і двух гадоў не міне, як мы прыдбаем свой участак.
Бацька сказаў:
— Мы бачылі гэтыя лісткі. У мяне адзін нават з сабой ёсць. — Ён выняў кашалёк і дастаў з яго складзены папалам аранжавы рэкламны лісток. Чорныя літары гаварылі: «У Каліфорніі Патрабуюцца Зборшчыкі Гароху. Добрая Плата Круглы Год. Патрэбна 800 Чалавек».
Уілсан з цікавасцю паглядзеў на лісток.
— Ага, ага! Я бачыў такі самы. Акурат як той. А як вы думаеце… васемсот чалавек ужо, можа, набралася?
Бацька сказаў:
— Гэта ж толькі ў адной невялікай частцы Каліфорніі. А Каліфорнія ў нас другі па велічыні штат. Дапусцім, у адным месцы васемсот чалавек і набралася. А там шмат такіх месцаў. Мне ўсё роўна дзе фрукты збіраць. Вы ж самі сказалі, працаваць будзем у цяні дрэў. На такую работу і малыя з ахвотай пойдуць.
Раптам Эл падняўся і падышоў да легкавой машыны.
— Сёння ўжо не адрамантуеш, — сказаў Уілсан.
— Вядома. Заўтра з раніцы вазьмуся.
Том ва ўпор паглядзеў на свайго малодшага брата.
— Я таксама пра гэта падумаў, — сказаў ён.
— Пра што вы там, хлопцы? — запытаўся Ной.
Том з Элам маўчалі, чакаючы, што скажа другі.
— Кажы ты, — нарэшце прамовіў Эл.
— Ну, можа, з гэтага нічога не выйдзе, можа, Эл зусім пра іншае думае. А справа вось якая. У нас перагрузка, а містэр і місіс Уілсан едуць без цяжкага грузу. Калі хто-небудзь з нашых перасядзе да іх, а іхнія лягчэйшыя рэчы мы перакладзём на грузавік, тады ў нас і рысоры будуць цэлыя, і пад'ёмы нам не страшныя. Машынай мы з Элам абодва ўмеем кіраваць, значыць, хто-небудзь з нас павядзе легкавую. На дарозе будзем разам трымацца, і ад гэтага нам усім лепш будзе.