Отколотое зеркало / Китек к?зге
Шрифт:
Сахип ?ф?нде башбирм?с киявен т?п башына утырту бел?н кан?гать булса да, кызыны? аерылышуны шулчаклы авыр кичер?ен к?з алдына да китер? алмый иде. Габделбар фатир турында с?з каткач, ху?аны? талканы коры булды, бар гаепне а?а сылап калдырды.
– Нинди фатир турында с?з булырга м?мкин? Сине? дивана шымчылыгы? аркасында кызымны? гаил?се таркалды. Эшт? д?, башкасын эзл?п тапканчы, вакытлыча гына калдырып торам. Мие? черег?н к?зле б?к?н.
Кызын тынычландыру, ата-ана м?х?бб?тене? бар н?рс?д?н ?стенлеген, аны? арка тер?ге нык булуны а?лату нияте бел?н кызыны? б?лм?сен? сугылса, б?тен ?йберне? асты ?ск? китерелг?н тамашага тап булды. Л?йл?не? ??рвакыт т?ртипт? тотылган, ??рн?рс?не? ?з урыны булган б?лм?се карт буйдак фатирына охшап калган иде. Кызы, ашыга-ашыга, ничек эл?кте шулай Айзиз?не? уенчыкларын, ?зене? киемн?рен к?пч?кле
– Л?йл?, моны ничек а?ларга? Кая барырга ?ыенасы??
Хатын, ш?гылен калдырып, акрын гына к?т?релеп, ?стен? ?елг?н й?кне ?стенн?н алып ташлагандай, аркасын турайтып:
– Си?а н?рс? булганны а?латып торыргамыни? Балага мондый м?х?бб?т буламыни? Мине яраткан иремн?н аерды?, гаил?мне изеп-таптап ташлады?. ?йд? тантана ит, син – ?и??че. Кызымны да шундый язмыш к?тм?сен дип, сезд?н аерым яш?рг?, ?зем мен? х?зер ген? а?лаганча т?рбиял?рг? булдым. Апам янына к?ч?м. Б?лки, со?рак Морад та гафу ит?р. Сезне? янда калсам, ул минем якка ?йл?неп т? карамаячак. Ул бит безне? фа?игане? кем караламасы буенча эшл?нг?нен бик яхшы бел?. Морад – бик акыллы, сизгер кеше, – диде.
Л?йл?, й?гереп чыккан ?нисене? а?-ва?ына, ч?б?л?н?ен?, ?тисене? балтасын суга т?шерг?н кешед?й югалып, ?нсез калуына игътибар итмич?, бер кулына кызын, икенчесен? т?г?рм?чле чемоданын тотып, алдан чакыртып куйган таксига чыгып утырды. К?пт?н т?гел г?рл?п, тир?-юньг? шатлык б?ркеп торган кызыл кирпечт?н салынган ?й машина артыннан мо?аеп, йокымсырап карап калды. ?лем тынычлыгын ?анландырырга ?ыенгандай, к?зге я?гыр сиб?ли башлады. Яраткан апасыны? ?зен ташлап кит?ен а?лапмы, туган йортына килг?н фа?игане к??еле бел?н сизепме, кара капканы эчт?н тырный-тырный, Томан шы?шырга кереште.
Сахип Миндрахманович ?зен бик тиз кулга алып, ??в?л Томанга кычкыргач, тантаналы ?ыелышны япканда кулланылган тавыш бел?н:
– Син артык борчылма, карчык. Кызыбыз нервларын тынычландыруга, мунча кереп, бассейнда коенасы кил?г? ?йл?неп кайтыр. Габбасовлар т?рбиясен алган кеше ич ул, – диде.
2010
Итле п?р?м?ч
– К?зге я?гырлар башланганчы с?ф?р чыгып, авыл ?авасы сулап, дус-ишне? х?лен белеп, ?зебезне к?рс?теп, бер ?илл?неп кайтыйк ?ле, – дип, Н?кыйп дусты Талипны? те?к?сен? тиде, ?елеген? т?ште. Ад?м баласы ?зен? кир?кк?нд? мо?лы да, шаян да була ала ик?н. – М?гъл?м ?ырда ?йтелг?нч?, «ялгызымны ?иб?рм?ссе? бу катлаулы тормыш юлыннан», – дип, ул ялвару катыш сынаулы карашын Талип ягына т?б?де.
Икенде ш??л?сед?й озын буйлы, кыска итеп кистерг?н ч?чен? ак б?с кунган икътисад ф?нн?ре кандидаты Талипны н?фес корты «каршы килеп маташма, ризалаш, фани д?ньясында бер тапкыр яшибез, форсатны ычкындырма» дип котыртып торса да, ?зе д? ышанмаган д?лилл?рен китереп, карышкандай итте.
– Кайсы тарафларда безне шулай зар-интизар булып к?т?л?р инде? Бер ?рсезене? баласы ми?а имтихан бир? алмагандыр ?ле?
– Юк ла, – диде Н?кыйп, кулын фикерен? ярд?м итк?нд?й болгап, – Н?р?ст? районы хакимияте башлыгы Ф??им Юзлик?ев к?пт?нн?н чакырып интектер?. Аны? к??еле ?зе туып ?ск?н кыпчак далалары шикелле ки? дил?р, кунакчыллыгы турында риваятьл?р й?ри. Аннан килеп, без аны? бел?н Саратов партия м?кт?бенд? берг? укыдык. Минем дусларча ярд?мем а?а к?п тиде.
– Фикере?не ачыкла, – диг?н булды Талип, с?з ялгау ?чен ген?.
– К?п имтиханнарын минем конспектлардан файдаланып тапшырды. Кстати, ул ?зе д? ф?н кешесе, доктор. Тик кайсы ф?нн?рнеке ик?нен т?гаен белмим. Мин а?а «якын дустым, икътисад белгече, университет укытучысы бел?н кил?м, р?х?тл?неп аралашырсыз» дидем.
– Конспектка ышанып кына ерак юлга чыгу д?рес булырмы ик?н? Булган, бетк?н. Аннан бит ??рн?рс?не т?рлеч? б?ял?п була. Бер ирл?р м??лесенд? сине? сабакташы? «Н?кыйп Мухаметов минем д?фт?рл?рд?н к?череп отличникта й?рде, д?рт ел буе ?зен баржа тарткан бурлактай ?стер?п бардым» диебр?к ычкындырган, – дип шаяртып, ??г?м?д?шене? нечк? кылларына кагылып, ирештереп алды. Талип, Н?кыйпне? хыял уены бел?н д?реслек арасындагы чикне ш?йл?п бетер? алмавыннан файдаланып, шундый арзанлы ?рт??л?рд?н л?зз?т таба иде. Юмор хисе тумыштан кил? ??м аны? ??р кешед? д? булу-булмавы к?кл?рд? х?л ител? ик?н. Партшколада алган белемен?, ишетк?нн?рен?, укыганнарына чын к??елд?н ышанып яш?г?н Н?кыйп ?чен ул чор изге, шул биеклекк? шик белдер? Талиптан башка бер??г? д? р?хс?т
Аларны? дуслык ?епл?ре бик нык, ?лег? аны ?з?рлек к?ч уйлап табылмаган. Ш?гыльл?ре т?рле, холык-мен?зл?ре ?зг? булган бу ике ир-егетне? ?с?к бел?н Кес?к яки хохол м?з?кчел?ре Штепсель бел?н Тарапунькадай ахирил?р булып, ни ?йтешс?л?р д? ?пк?л??г?, р?н??г? кад?р барып ?итм??л?рен аларны? танышу, якынаю тарихыннан бих?б?р кешел?р а?ламыйлар да, башларына да барып ?итми, бу х?л алар ?чен ад?м баласыны? килеп чыгышы кебек ?к м??гелек сер булып кала бир?. Фикерл?? р?вешл?ре, табынган идеаллары т?рле булу – бер х?л. Тышкы охшашлыклары да ике аяклы, ике куллы, бер борынлы, бер авызлы ата-ана балалары булуларыннан ары китми.
К?нбагыш сабагы мисле, кояшка тартыла-тартыла, артыгын ?сеп китк?н Талипны? и?ен? д? ?ит?р-?итм?с буйлы, ко?гырт к?зл?ре ки? ма?гае эчен? кереп оялаган, куе ч?чен? ак буяуны? заты да эл?км?г?н Н?кыйпне кечкен? дип булмый. Ч?нки ул гел ?ирг? тартылып, буйга т?гел, ки?лекк? китк?н, ?йтерсе? л?, кемдер, н?рс?дер башыннан басып торып, а?а ?ск? таба ?с?рг? ирек бирм?г?н. Ашыкканда тук ?рд?к кебек як-якка чайкалып й?р?ен? карап, Н?кыйп турында «абзый ??р адымыны? кадерен белеп атлый» диг?нр?к т?эсир калырга м?мкин иде. Тамакларын туйдырган ??н?рл?ре арасында да уртаклык юк диг?н идек. Н?кыйп район д?р???сенд?ге б?лек м?дире, ягъни урта калыптагы чиновник булса, Талип – ф?н ??еле, укытучы, педагог. ?йтелг?нч?, бу аерма дуслыкларына хилафлык китерми. Атна-ун к?н очрашмый торсалар, берсен-берсе ирл?рч? сагына, ихластан юксына башлыйлар. К?решк?нд? ис?, авызларын авызга куеп, ирл?ренн?н зарланудан т?м тапкан хатыннар кебек, с?гатьл?р буе с?йл?шеп утыра алалар. Ошбу милл?т балаларын якынлаштырган м??зугъ озак еллар д?вамында ?авапсыз табышмак булып кала бирде. М?г?р ике кеше белг?н сер сер булудан туктый ик?н. Кемдер н?рс?дер ишет?, к?р?, ?зенн?н ?ст?п, аны пышылдап кына к?ршесене? колагына ирештер?, ? тегесе «бер??г? д? ычкындырма, якын к?реп, си?а гына ?йт?м» дип, йомгакны? очын ?ченче кешег? тоттыра, ни?аять, бу дуслыкны? тамыры М?дин? исемле д?нья биз?ген? барып тоташканы ачыклана. Урам сел?г?йл?рене? гайб?тен? ышанса?, берсене? д?ньяда яш?ве турында икенчесе х?б?рдар булмаган югары уку йорты студентлары Н?кыйп бел?н Талип, бер ?к кызга бер ?к вакытта гашыйк булып, с?ю-с?гад?т нурларында коеналар. Алар фикеренч?, мондый чиб?р, ??ряктан камил кыз ?и?анда бер?? ген?, яшьлек д?рте калку к?кр?ген?, нечк? билен?, т?з аякларына сыеша алмыйча, уймактай ?ыйнак авызында, кайнар коймакны х?терл?тк?н иренн?рд? д?вамын тапкан. ??мм?се берг? яшь-?илкенч?кл?рне? башын ?йл?ндер?, д?ньяларын оныттыра.
Магнит кыры кебек ?зен? тартып торган кызны? тышы куян кебек йомшак булса да, эче елан кебек з???р, хисе аек акылга, ис?п-хисапка корылган булуын с?юд?н к?зл?ре тонган м?хлуклар башларына да китер? алмыйлар. М??н?нн?р бел?н аерым-аерым очрашып й?ри д?, кыз икесене? д? к?п балалы гаил?д?н, стипендияд?н башка керемн?ре юклыкны, кыймм?тле б?л?клек, ресторанлык х?лл?ре булмауны, бар м?мкинлекл?ре бармак шомартып утыру, тезг? ?рел? нияте бел?н кинога арткы р?тк? билет алуга кайтып калуны а?лауга, икесенн?н берьюлы котылырга ниятли. ?зе шундый м?керле фикерг? килеп ?итк?нме, бер?рсе ки??шен кызганмаганмы, кыз гашыйклардан бер мизгелд? арыну ?м?лен таба: егетл?рне? икесен д? бер ?к вакытка, бер ?к урынга очрашуга чакыра. Берсе кулына арзанлы кыр ч?ч?ге, икенчесе лимонад тотып, со?лабрак, ?з б?ясен белеп килг?н кызны к?т?л?р. Бер ?к чиб?рне яратып й?р?л?рен башларына да китермич?, талгын ?ил бел?н и?г?н хушбуй т?ме борыннарын ?чет?г?, м?гъшукалары янына й?гер?л?р.
Тезд?н югары ч?ч?кле к?лм?к киг?н, ?итен ч?чле, аяз к?кт?й з??г?р к?зле, к?переп торган с?т ?стен х?терл?тк?н ап-ак т?нле, бер к?р?д? ирл?рне? кыргый д?ртен уята алырдай кыз б?ген аеруча матур, очрашуга зур ?метл?р бел?н килг?н ике дивананы? к?зл?рен камаштырырлык, акылларын ?уйдырырлык ким?лд? иде. Кыз ерактан к?рен?г?, берсе ч?ч?к б?йл?мен, икенчесе, татлы сулы шеш?сен тотып, с?нм?с-с?релм?с м?х?бб?тл?рен из?ар ит? тел?ге бел?н с?еклел?ре янына ашыгалар. «Нишл?п й?ри ?ле монда бу колга аяк астында буталып, н?рс? калган бу б?т?к?г? минем кыз янында?» дип, егетл?р бер-берсен? усал караш ташлыйлар да, м?рх?м?т к?теп, чиб?рк?йл?рене? к?зл?рен? ымсынып, н??мизл?неп катып калалар. М?дин? ис? иренене? бер читен? т?к?ббер в? битараф елмаю кысып чыгарып, тере сын шикелле басып тора. «А» да юк, «б» да чыкмый авызыннан. Ч?ч?кне д? алмый, суга да ?релми.