Отколотое зеркало / Китек к?зге
Шрифт:
Т?нкыйтьне кабул итм?г?н Сахип с?з елгасын ?леге д? баягы акча ягына борып ?иб?рерг? ниятли:
– ?тине? х?рби пенсиясен? кызыгып килг?ндер ?ле Х?ерниса апа?.
Халид?, ?зен берьяклы а?лаганга ?рс?л?неп:
– Сахип б?гърем, син нишл?п кешел?р арасындагы м?н?с?б?тне, рухи якынлыкны байлыкка, акчага кызыгуга гына кайтарып калдырасы?? Халык юкка гына ач тамагым, тыныч колагым дип ?йтми торгандыр. ?лк?нн?р арасында эчке уртаклыкны?, х?тта м?х?бб?тне? булуын к?з алдына да китер? алмыйсы?. Сез ?тиегезне ?ылы канаты астына алган м?рх?м?тле апага р?хм?т ?йтеп яш?рг? тиешсез. Ул ?зе сугыш ветераны, инвалид булса да, ?ч малай ?стереп, барыгызны да укыткан, т?рбия бирг?н. Сезне? холкыгызны яхшы белг?нг?,
– ?нисе, ?зен? д? ?ит?р-?итм?с акылын к?чл?п тагарга маташучылар болай да ?итк?н, – дип, Сахип кул сырты бел?н муенын сыдырып алды. – Син д? моралист булып кил?се?. ?лл? картаясы? инде, хатын?
– Син минем фикеремне аяк астына салып таптарга м?мкин. Бер с?з кузгалгач, к??еле?? авыр алса? да, ?йтеп бетерим инде. «Ире? эч?, ялкау» дип, ?лк?н кызыбызны гел котыртып, араларын бозып, гаил?л?рен таркатуга шактый ?леш кертте?. Н?ти??д? кызыбыз ?ебезд?н ?к чыгып китте, элеккеге х?л?л ?ефете калдырган фатирда яши. Икенче яртысын ?аман таба алмый. Кия?не т?рлеч? т?б?нсетерг? тырышып, араларына тыкшынуы?ны куймаса?, Л?йл?не? д? б?хете к?зге пыяласы шикелле уалып т?ш?ч?к.
– Яш?сенн?р. Мин каршы т?гел. Б?тен тырышканым, карьерам, байлыгым кызыбыз ?чен.
Сахипны почмакка китереп кыскан Халид?не? ?ле туктарга ис?бе юк иде.
– Ни ?чен дип инде Л?йл?не фамилиясен сакларга м??б?р итте?. Кил?ч?кл?ре турында уйлаган ир бел?н хатын ??м балалары уртак фамилияд? й?рерг? тиеш. Бик к?пт?нге, зыялы фамилия, имеш, ?н? югары д?р???г? ирешк?н, н?селл?ре йомшак креслода утырганда Табиев, Батыев, Репеев фамилиял?ре к??елд? шом уята иде. Х?зер алардан н?рс? калды? Пшык. Габбасов фамилиясе борынгы диг?н булып кына, эшл?м?с??, тир т?км?с??, бер?? д? китереп бирми. Казына башласа?, ?лл? ни к?пт?нге д? т?гелдер ?ле фамилиягез, Еникеев, Апанаев, Максудов кебек борынгы китапларда очрамый шул, аны? ш??р?те эне?н?н, синн?н, кара алтын табучы туганыгыздан гына башлана торгандыр дип уйлыйм. Исеме? матур, кемн?р куйган дип, кемне? хезм?т хакын арттырганнары, бушлай машина бирг?нн?ре бар? Кия?г? каршы алып барган м?кере?не? ахыры ни бел?н бет?р, со?ыннан терс?кне тешл?п булмый, абзыкаем. Кызларыбызны, бигр?к т? Л?йл?не акча бел?н бозды?. Без аны яшь ?ле дип, гел уч т?бенд? ген? биетеп, гаил? тормышына, кир?к чакта ирг? буйсына, ты?лый, кичер? бел?г? ?йр?тм?г?нбез.
Сахип Халид? ханымны? со?гы ??мл?сен? ?з б?ясен бирерг? ашыкты. Батып баручы, саламга ябышкандай, с?з дилбег?сен ?з кулына алуга омтылуы у?ыш алып килм?де.
– Тыныч кына ашап-эчеп утырганда, б?йд?н ычкынгандай, йодрыгы?ны минем бит тир?сенд? уйнатуы? Л?йл?г? гаил? т?рбиясе бир?г? кер?ме?
Халид? теге вакытта к?тм?г?нд? ярсып кит?е ?чен кызарып алса да, с?б?бе исен? т?шк?ч, ?илк?л?рен к?т?ребр?к куеп, Сахип файдасына булмаган а?латмасын чыгарып салды:
– Ми?а шул к?нне дуслары? Чаллы якларындагы с?йр?лчеге? турында тулы м?гъл?мат бирдел?р. ?аваны йодрык бел?н айкау гына аз булды ?ле. Башкачарак чаралар к?р?се булыр.
Халид?не? со?гы ??мл?сен тышкы ишекне? шыгырдавы ?зм?с?, с?йл?ш?-а?лашу тир?нг?р?к кит?рг? д? м?мкин иде. Мунчаны? ?зер булуы турында х?б?ре бел?н Габделбар килеп керде.
Тормыш с?хн?сенд? ??ркайсыбызны? ?з урыны булган шикелле, Габделбар исемле Алла колыны? да язмышлар уенында беркем бел?н д? алыштыргысыз ким?ле бар иде. Ка?арманнарыбызны? кил?ч?ге к?пмедер к?л?мд? Габбасовлар коттеджыны? бер читенд? вакытлыча яш?? урыны тапкан Габделбарга да б?йле булып чыкты. «Ни ?чен? Ни с?б?пле? Шундый зур кешемени ул?» кебек сорауларга ?авап эзл?п, х?тер канатында булса да, аны? яшьлеген? ?йл?неп кайтыйк.
Габделбарны? холкын ятимлек гарасаты ??м тир?лек калыплаштыра. Р?сми ?тисе билгесез, загста гына М?бар?к улы дип язылган бала ?нисен д? х?терл?ми. А?а ?ч яшь тулганда, с?ер авырудан ?нисе
– Ду?гыз малай, ник минем бел?н с?йл?шк?нд?, читк? карыйсы?, к?зл?ре?не яшер?се?? – дип соравына:
– Печ?н бушатканда, ч?п керг?ние, – диг?н ?авап ала.
Абыйсы, «к?зг? карап с?йл?ш» дип, бер ?йт?, ике кис?т?, канга батырганчы кыйнап та карый, м?г?р файдасын к?рм?г?ч, ч?п ?ыярга ма?ир к?зл?р ху?асына б?йл?нм?с була.
Габделбарны? и? с?йм?г?не м?кт?п, д?рес ?зерл??не тал?п итк?н укытучы, ??нл?п ?йр?т? белм?г?н д?реслекл?р булып чыга. Ул физикадан й? химияд?н м?сь?л? чиш? урынына бер ?рд?н? утын ярырга риза булып яш?де. С?л?тен кысып кына тамызу ?стен? тырышлыгын да кызганган ик?н табигать. Министр буласы юк, т?р?л?рг? д? хезм?тчел?р кир?к дип, тугыз сыйныфны этеп-т?ртеп т?мамлаткач, абыйсы аны уку бел?н артык борчымас була. Бер сыйныфта икеш?р ел утырган Габделбарны? солдатка каралу яше д? килеп ?ит?.
Алдаша, х?р?мли бел?е, куштанлыгы армияд? хезм?т ит? чорында бик т? ярап куялар. Сержант аны гел ?з янында ярд?мчесе, к?з?т?чесе итеп й?рт?. Солдатлар Габделбарны кыйнап та, сыйлап та карыйлар, ?мма ул сержантка барысы ?стенн?н ?л?кл?вен д?вам ит?. Армия срогын тутырып кайтып, бернич? атна ял ит?г?, абыйсы к?телм?г?нр?к белдер? ясый:
– Энем, ?зем ис?н чакта сине башлы-к?зле ясап калдырырга ниятл?дем ?ле.
?йл?н? хыялы ике ятып бер т?шен? д? керм?г?н Габделбар югалып кала. Уйламаган т?къдимн?н шатланырга да, кайгырырга да белми.
– Мин бераз ял итеп, эшк? урнашып, кешел?р бел?н аралашып, к??елем? ошаганрак кызны очратып, гаил?не со?рак корырмын дип планлаштырган идем.
Абыйсыны? ?авабы кискен ??м катгый була:
– Юкка башы?ны ватма. Сине? ?чен уйларга мин бар. Т?к вот. Минем муенда утыру срогы узды. ?з балаларымны укытып бетер?сем бар. Сине бик ?йб?т, х?лле, т?ртипле гаил?г? урнаштырам. Мин а?а ?й салыштым. Шунда хатыныны? се?лесе безг? аш-су ?зерл?п й?рде. ?й ху?асы бел?н сине? турында с?йл?шенг?н. Акыл бел?н яш?с??, к?зл?рен? туры карамыйча, иренмич? хезм?т итс??, авызы? балда-майда булыр.
Габделбар абыйсыннан «мине ?йл?ндерерг? уйлаган кызыгыз матурмы, эшч?нме, ?ти-?нисе бармы» дип сорарга ?лгерм?де, абыйсы нотыгын д?вам итте:
– ?ти-?нисе авылда яшил?р. – Абыйсыны? телен? ?зен? кир?кк?нд? шайтан т?керг?н диярсе?. – Кызны? й?зе шик?р т?сле ак, к?зе – чакма, куллары – каз муены. Кия?д?ге апасы янында ш???рд? яши.
– Минем кебек, туганнарыны? хезм?тчесеме? – дип, абыйсына т?рттереп алуы теге??рг? тузынырга, н?гър?л?р орырга, эченд? ?ыелган бар к?бекл?рен чыгарып ташларга с?б?п булды. «?ксез бала асраса?, авызы?-борыны? кан булыр» ы да, «К?т р?хм?т – алырсы? н?гъл?т» е д? – берсе д? калмый. Габделбары да солдатта ???тлекк?, ?зен? тиешле ботканы сугышып булса да алырга ?йр?нг?н иде шул.