Самоучитель татарского на каждый день
Шрифт:
Сезне танысам да, исемегезне белмим. (Хотя я вас узнал, но имени вашего не знаю).
Акча булса да, пальто алмагансы. (Несмотря на то, что у тебя есть деньги, ты не купила пальто).
Условное наклонение очень активно употребляется в татарских приметах о погоде, об урожае и т. д. Вооружитесь татарско-русским словарем, начинайте читать и запоминать:
Болытлар сирк булса, аяз м салкын булыр.
Ике
Йолдыз атылса, ил булыр.
Кн кыздырса, ягыр булыр.
Томан тшс, артыннан явым була.
Чык тиз кипс, ягыр булыр.
Апрель ае ылы булса, май салкын, илле булыр.
Елкы (лошадь) елы ылы булыр.
Куян елы килс, суык була.
Кн озын килс, яз со килер.
гр Иделд су бик кп кимеп, Идел катса, й коры килер.
Имнд чиклвек кп булса, кыш салкын кил.
Каен суы кп акса, й ягырлы була.
Кузгалак кп булса, кыш салкын була.
Вы заметили, наверное, здесь самые употребительные слова были: болыт — облако, туча; салкын, суык — холод, холодный; ылы — тепло, теплый; ил — ветер; ягыр — дождь; яз — весна; й — лето; кз — осень; кыш — зима.
А теперь переведем и запомним приметы, связанные с животными, птицами, насекомыми. Кстати, эту тематическую группу мы знаем мало. Ниже приведенные названия птиц вам помогут. Сразу убьем двух зайцев: усвоим условное наклонение и названия животных. Для этого нам помогут приметы, бытовавшие в народе в течение многих веков.
аккош — лебедь
акчарлак — чайка
торна — журавль
бака — лягушка
кыр казы — дикий гусь
карга — ворона
кке — кукушка
тч — петух
тургай — жаворонок
чыпчык — воробей
карлыгач — ласточка
сыерчык — скворец
бре — волк
аю —
елан — змея
эт — собака, пес (ана эт — собака, ата эт — пес)
мче, песи — кот, кошка (ана мче — кошка, ата мче — кот)
Акчарлак килс, елгаларда боз тиз кузгалыр.
Апрель аенда торна кычкырса, ел яхшы кил.
Бака корыга чыкса, ягыр булыр.
Балыклар су стенд уйнасалар, ягыр була.
Мче (песи) тырмашса, буран булыр.
Каз аягын ктреп торса, салкын була.
Карлыгач ирт килс, кннр тиз матурланыр.
Кыр казлары ирт китс, кыш ирт кил.
Тавыклар озак йокламаса, ягыр була.
Тургай тбннн очса, кз кыска булыр.
Эт лн ашаса, бик озак ягыр булыр.
Тургай сайрый башласа, сабанга чык.
тчлр злексез кычкырсалар, ашлык уар.
Задание 1. Переведите приметы, связанные с урожаем и окружающей природой.
Еллар чыклы булса, бал кп булыр.
Кар калын булса, ашлык уар.
Томан кп тшс, илк уар.
й кне гел томан булса, гмб кп булыр.
Беренче мартта буран булса, карабодай уар.
Беренче январьда (гыйнварда) кн ылы булса — арыш
уар, ил булса — тары уар, томан булса — солы уар.
Агач яфракны со койса, ел авыр кил.
Кура илге эре булса, килсе елга ашлык башаклы булыр.
Юк ччге коела башласа, арыш ччрг вакыт.
гр карга ябыгып килс, ашлык уар.
Кн саен алма ашаса, табиб кирк тгел.
Кыш кне кар кп булса, й ягырлы булыр.
Ат юлга ятса, буран була.
Аккош ирт килс, яз начар була.
Болытлар сирк булса, аяз м салкын булыр.
Йолдыз атылса, ил булыр.
Томан тшс, явым булыр.