Сарман алты та?ба кітабы

Сырманов Алпамыс

«Бл бір белгі болуы керек, и, сзсіз бл бір белгіні білдіреді, біра нені?» деп ол іштей з-зіне сйледі. Кітапханаа баран со шам жаып, оны ааздары шашылан стеліне ойды, орындыына шалая жайасып, блмеге кз жгіртті. Шамны лсіз жарыы блмені толы айын еткен жо, кітапхананы жарты блігі араы тнекке оранды, ал кітапхананы айнала оршаан кітап срелері тнекке арай созылып жатты, онда Тран хандыыны ткпір-ткпірінен келінген кітаптар тізіле трды. Оларды ішінде Ерланды ызытыраны – Баста Бабадрді «Бізге дейінгі лем» атты кітабы.

Ерлан кітапта пия жолдама бар деген пікірде болды. Егер стемділерді за мыры туралы жазуа тыйым салынса, онда ол жайлы ашы жазбайды деген ойда болды, сол себепті ол, оан дейінгі

алымдар бір дйек тауып, оны жасырын жолдама ретінде тастап кеткен деген оймен зіне дейінгі алымдарды ебектерін арады. Ерланды Бабадрді кітабындаы Тманды аймаы жайында жазылан таырыбы ызытырды. Себебі Тманды тіршілікке жарамсыз деп айтыланымен, Бабадрді кітабында те ерте уаытта онда тіршілік болан: ормандар мен клдер, бетін жасыл кілем жапан далалар, ал е бастысы Марда атты мемлекет жнінде жазылан, ал азір… ал азір онда ешкім ая баспайды. Бабадрді кітабында хан сарбаздарыны Тмандыда бір затты іздеп жргені жнінде дйек крсетілген, біра не екенін ешкім білмейді жне кітапта одан блек онда лкен мнара бар екендігі жнінде айтылан, тіпті жолсызбасы да крсетілген. Ерланды ызытыраны да осы, сол себепті Ерлан Бабадрмен кездесіп, оны мнараны алай тапаны жайында сйлеспек болан кезде, ол Бабадрді аяасты айтыс боланын естиді жне е ызыы, оны жазан кітаптары жоалып кетеді. Осы жадайдан кейін Ерлан Бабадрді жолсызбасына сйеніп, бір топ адама кп млшерде алтын беріп; Тмандыа лгі мнараны бар-жоын біліп келу шін аттандырады, міне осымен оларды кеткеніне сегіз ай болды, біра содан бері олардан млде хабар естіген емес. Ерлан олар оны алдап кетті немесе сонда барып мерт болды деген ойда болды.

Ол тн ортасы ауана дейін кітап арады, сосын кзі жмылып, йыа кетіп бара жатып селк етіп оянды да, кітапты жауып, зіні блмесіне барып жатты. Біра екі саат ткеннен кейін, Ерлан оны мазалап жрген тсті айта кріп, таы да шошып оянды; денесінен суы тер аты, денсаулыында ешандай кінарат болмаса да ол зін нашар сезінді. Жанында жатан Слу:

– Таы орынышты тс пе? – деді басын ктере.

– И… – деп кішкене кідірді де, – сені оятып жібердім бе?

– Мен сені бл детіе йреніп те алдым, – деді ол клімсірей, – біра саан не болып жр? Неге ол тс сені мазалай береді? – деді Слу клімсіреген жзі згере.

– Білмеймін, зім де соны білгім келеді, – деп Ерлан айта жатты, – болды, жатып йыта, – деді бсе дауыспен Слуа теріс арай.

Ерлан анша йытауа тырысанымен, санасындаы айайлаан дауыстар мен жарылысты дыбысы, кеудесіне пыша сан клеке туралы ой оан йытауа мрсат берген жо. Кішкене жатан со ол киінді де, аырын блмесінен шыып кетті. Длізбен сырта арай бет алды. Кенеттен латары шыылдап, айайлаан дыбыстар айта естіліп, ол басын стай, абыраа сйеніп, жерге аырын отырды, тсіндегі дыбыстар оны басыны ішінде жаырыпен естілді. Барлыы басылан со баяу олдарын басынан алды – егер жылдам алатын болса, басы жарылып кететіндей болды. Ол аырын орнынан трды. лгі дыбыс інде де естіле бастаан со: «Мен есімнен ауысайын деген шыармын» деп зіне іштей сйледі. Ол абыраа олын сйеп кішкене трды да, далаа арай бет алды.

Сыртта та ата бастаанымен, айнала араылау еді. Ерлан «Ух» деп крсіне дем шыарды.

Ол істеп жатан ісінен бір стке демалысы келді. Ол те тыныш жерге барып, зімен-зі жалыз алуды алады. Ерлан шыыстан атып келе жатан кнді бгеген Брат тауына бас брды – кн сулесіні серінен тау оан толытай ап-ара болып крінді.

«Бгін бір керемет ауа райы болатын сияты, тауа барып бой жазып айтаным дрыс шыар, ммкін мына орынышты дниелер де кішкене болсын басылар» деп зіне іштей сйлеп, ат ораа жол тартты. Ат орадан зіні тлпары Баламура ер тоымды салып, оан мінді де, апаа арай аырын беттеді. апада тран сарбаза:

– апаны

аш! – деп айайлады, оны даусы ашулы адамдікіне сас болып шыан со, ападаы сарбаз оан «Бір жерге баруа лі ерте емес пе?» деп айтуа дті баран жо, тек ндемей, оан апаны ашып берді. Ерлан ападан шыып бара жатып:

– Сарайдаы дрігерлерден кз алушы болмадар! – деп лгі сарбаза сйледі, ал ол Ерлана жлына басын изеді.

Ерланны сарайы аланы отстік-шыыс блігінде, халы кп орналасан жерде еді, сарайды тастан рлеп жасалан тар кшелер оршады, ол алдында тастан жасалан кшемен шыыса – тауа арай ктерілді, ал санасындаы мазасыз ойлардан арылу шін жан-жаына арап, айналадаы крініске мн берді.

аланы тыныш боланы соншалыты, Ерланны атыны басан рбір адамыны тоылы бос кшелерде жаыра естілді. Кішкене жргеннен кейін оны мрнына керемет глдерді иісі келді, ол аладаы е ызы йлерді блігіне кірді. «Неге ызы?» деген сра туындаан болар, себебі лгі сары тсті зулім йлерді тбесінде лкен ааштар сті, ал кейбір йлерді тбесінен тмен арай шырмауытар сіп, абыраны толытай кмкерді. Блаты аласында адамдарды басым кпшілігіне бабаншылыпен айналысан найды, сол себебті халы алада трып жатандыына армастан, ртрлі сімдіктер мен ааштарды сірді. йлерге алыстан араан кезде оларды тбесінен жасыл шаш сіп трандай, соан орай Блаты аласын халы арасында зілдеп «Жасыл шашты ала» деп те атайды.

Ерлан біраз жргеннен кейін тауа жаындап, аланы шет жаына да келіп жетті, йлер мнда сирек жне аладаыдай зулім емес, ал тасжол жай ана топыраа айналды. Тауа жаындай бере тау бктерінде орналасан йлерді тбесі алы ааштарды арасынан крінді, кн брыныдай тауды артынан емес, тбесінен шуаын шашты, оны сулесі жерді ыздырып, алмас сияты шы атан шптерді ерітіп, айнала та атысымен яларынан шыан старды сем уеніне толды. Ерлан айналасындаы керемет тау крінісіне арап, бойы сергіп, санасындаы мазасыз ойлары да жоалды.

йлерді арасымен жріп ткеннен кейін ол тауа ктерілген сайын жол жасыл шппен кмкеріле бастады, оа арай брылып, зі баратын йреншікті тау бктеріндегі ашы алаайа беттеді. Кп замай ааштар оршай скен тар алапа келді де, жылысын ааштарды біріне байлап, алы жасыл шпті стіне жайасты.

Ерлан алындаы лкен алаа кз тастады: ол Блаты аласын тауа дейін оршаан алып орана, оны отстігі мен солтстігінде орналасан екі лкен апаа, ал батыса арай созылан жасыл далаа кз салды.

Батыста ккжиектен жап-жасыл аашты шы байалды, бл – Батыс ормандаы е биік ааш, оны адамдар Бйтерек деп атайды, биіктігі блттара дейін созылан алып ааш аспанда алып тран жасыл блт іспеттес. Орман аладан екі кндік жерде орналасан. Онда ртрлі те ауіпті жануарлар мекен етеді, сол себепті адамдар онда бармайтын, ал Блаты аласындаы адамдарды кпшілігі ет жемейтіндіктен, ондаы жануарлара тиіспейтін. Адамдар табиата кзіні арашыындай арайтын боландытан, ормана тиіспеуді жн санайтын.

Осы крініске арап Ерлан зіні бл орына соы рет келіп, алаа соы рет арап транын білген жо, тіпті олай ойламады да.

Ол жмса шпке шалая жатып, ашы аспанда алыан бірнеше блтты озалысына назар аударды, осылайша блттара арап алай кзіні ілініп, йыа кеткенін де байамай алды. Тек арада за уаыт ткеннен кейін, кн тас тбеден ауып, ясына жаындаан кезде ана кзін ашты; Ерланны блай йытамаанына бірнеше аптаны жзі болды, ол зін керемет сезініп, барынша созыла керілді, осы стте оны лаына тсінде кргендей аладан шыан скери оырауларды дыбысы етілді, бл жолы дыбыс ешандай тс емес – дыбыс шынында аладан шыты. Зресі алмай Ерлан орнынан атып трды да, алаа арады. Оан аланы отстік апасынан ішке кірген сарбаздарды арасы байалды, ал оларды біраз блігі аланы апаларына арай керуен сияты тізіле келе жатты. Ол бірден аашты тбінде шп кйсеп тран жылысына онды да, сарайына арай шаба жнелді.