Сарман алты та?ба кітабы

Сырманов Алпамыс

– Сен оны артындаы аспанда алып тран тауларды крді бе? – деді Ерлан.

– И, мені ойымша, ол – Алтаир таулары, – деді Нрлан.

– Бл нені білдіреді?

– Мені ойымша, мына орапты ішінде бірдее бар, оны тек белгілі бір адам немесе мынау сияты біреу аша алады, – деп Жаып бас сйекке олын ойды. – Ал сендер крген Алтаир тауыны алдындаы быжы сол айматан пайда болатынын білдіруі ммкін. Арада нсіздік орнады, сосын Ерлан:

– Мына бас сйекті кімге тиесілі екенін білетін сиятымын, – деді олара арай.

– Кім деп

олайсы?

– Баста Бабадр деген зерттеушіні танисыдар ма? Мен соны кітабынан сендерге берген жолсызбаны алдым, кітапта Тманды аймаында брын Марда атты мемлекет боландыы жнінде жазылан… Бабадр олара кітабында наты сипаттама бермеген, ммкін мынау соларды бірі шыар жне хан сарбаздарыны онда бірдеені іздеп жргені жнінде жазан, – деді Ерлан.

– Ол азір тірі ме? – деп срады Нрлан.

– Жо, сендерді Тмандыа жібермес брын, мен онымен кездесуге тырысанмын, біра оны ая асты айтыс боланын естідім, ал оны отбасысы кшіп кеткен, айда екенін ешкім білмейді; тіпті жаындары мен достары да, ал оны кітаптары млде жоалып кетті.

Міне, осыдан кейін сендерді Тмандыа жібердім… Ал енді бізде барлыы бар, Бабадрді кітабында шынды жазыланы аны, сонымен атар ол «Марда мемлекетіні жоалып, Тмандыда тіршілікті жойылуы – ол адамдарды кесірі», – деп жазан, аныыра айтанда, бір топ адамны жне оны ол хан мен билеушілерді кінсі дегенге келтірген, біра оларды Бабадр ашы кінламаан. Мені кдігім расталып келе жатан сияты.

– И, оны аяасты айтыс болуыны зі мнда бір шикілікті бар екенін білдіреді. Сонымен атар лгі мнараны ішінде адамдарды алдытарыны табылуы – брын адамдар мен оларды арасында соыс боландыына сілтейді… Бізді хан шынында Мардаларды жойылуына кінлі сияты… Жне біз саан басты жаалыты бірін айтан жопыз, Бабадр кітабында жазандай, онда бізді сарбаздар бірдеені іздеп жр, – деді Жаып.

– Сендер Тмандыда сарбаздарды крдідер ме? – деді ол таырай.

– И жне онда тобырымен кезікті. Оларды тек хандыа оралар жолда жолытырды, оларды кзіне тсіп алмау бізге иына соты, жне бізді сарбаздарды Тмандыда жргеніне те за уаыт болан сияты, тіпті бірнеше рпа бой жаласан десек те болады, оан длел мына сыны анжар, – деді де, Нрлан олына анжарды алды, – мнараны ішінде кптеген ару болды, біра оларды онда за жатандыы соншалыты, тот басып, орнынан озаса кл сияты жан-жаа шашылады, тек мына анжар ана жасы саталан, енді ара, – деп ол Ерлана жаындады, – Мына табаны кріп трсы ба? – деп оан анжарды тп жаында стаыша жаын орналасан блігін крсетіп, – анытап араса, жемтігіне атылан бркітті бейнесін байауа болады, не деп ойласы? – деді. Ерлан кішкене ойланып:

– Бл – Сатир. Мы жыл брын бізді сарбаздар, осы табаны астында жрген, біра наты ашан екенін білмеймін, бл табаны орнына баса таба – Арыстан бейнеленген табамен ауыстырылан.

– зі тарихты жасы біледі екенсі. Бл мнарадаы ааларды бізді сарбаздара тиесілі екеніне, сонымен атар за уаыт брын адамдар мен мардалытар арасында соыс болып, мардалытарды жойылып кетуі, адамдарды ісі дегенге длел, біра неге? Неге хан оларды жойып, ол туралы жасырып алан?

Егер олар адамдара ауіп тндірсе, онда ашы айтуа болатын еді; неге бл жайлы ешандай кітапта жазылмаан? Немесе ешандай адам білмейді, мені ойымша, біз білетін тарих тек тірік пен жаланнан тратын сияты. Тарын хан мен билеушілер бізден бірдеені

жасырып отырандары сзсіз.

– Ол зіні за міріні пиясын жасырып алысы келеді – бар себебі сол, – деді Ерлан бас бармаын тістей. – Ол мардаларды жойып, онда абыра трызып, «Тмандыны ібілістер жайлаан» деп; адамдарды онда баруына тиым салан себебі де сол, ол зіні пиясын жасырып алысы келеді… – деп ол кішкене кідіріп, ал онда сарбаздар не істеп жрді? – деді ол.

– Оларды тек абыраа бет алып, хандыа ткендерін крдік. Олар здерімен бірге бір затты алып жрді. Олара біз абырадан асып, хандыа жаындаан кезде жаындап, не шін Тмандыа кіргендерін білуге тырысты. Алаш алдымыздан кішігірім ала шыан кезде, олар алашыа бет алды, біз олара барынша кдік тудырмай жаын жруге тырысты, сол стте оларды біріні «Оны іздегені осы болса екен» деген сзін естідік. «Мен де соан міттенемін, йтпесе ана арыс атан жерде таы бірнеше жыл жргім жо», – деді екіншісі.

«азір бл туралы айтатын уаыт емес», – деп шіншісі оларды сзін блді. Одан кейін оларды лгі зат туралы айтандарын естіген жопыз, не болса да оларды Тмандыда бірдее іздеп жргендері аны.

– Не екенін анытау ажет… біра оны анытауа тырысуды зі те атерлі дние, алайда біз мынаны барлыыны артында не жатанын білуге міндеттіміз, – деді Ерлан.

– Мны соында не жатанын білгім-а келеді, біра мен шаршадым, – деді Жаып Ерлана арай.

– Сендерге бір нрсе айтайын, Бабадрді кітабында таы бір дние жазылан, онда: «Бізді лем аырын ліп бара жатыр, за уаыт ткеннен кейін бізді жеріміз де Тманды сияты тіршілігі жо, лі жерге айналады, ал тіршілік мгілікке жоалып кетеді» – деген.

– Біра ол мны барлыын айдан білген, ол да мны брін бір жерден білуі керек, біра айдан? – деді Нрлан.

– Біз оны енді ешашан біле алмаймыз, мен кешіктім – хан Бабадрді лтіріп, оны отбасын ешкім білмейтін бір жерге жіберді немесе оларды да кзін ртты, – деді Ерлан. Оларды арасында тынышы орнады, барлыы бас сйекке, лгі орапа арап отырды. Сосын Ерлан:

– Ал мына бойтмар, ол жайлы білесідер ме? – деді бойтмарды с саусаымен крсете, бойтмар кк тсті домала тастан жасалан, ал оны бетінде алтын тспен анатсыз айдаара сас жануар бейнеленді.

– Жо, оны не екенінен хабарымыз жо, – деді Жаып.

– Сендер осыны барлыын мнараны бір блігінен ана таптыдар ма?

– И, ары арай тетін жол болан жо, ирандылармен бітелген, – деді Нрлан. Ерлан кішкене ойлана, екеуіне арады:

– Егер сен бізге мнараны жабы блігіні ары жаында не бар екенін біліп беруді срама болса, онда біз бас тартамыз, лгі арыс атан жерге айта оралымыз жо, енді тек тыныш мір сргіміз келеді, – деді Нрлан.

– Жо, мені ойымша, сендерді мына келген дниелеріні зі жеткілікті, ары арай не істеймін деседер де з еріктері, біра бл жайлы ешкімге айтпауларыды сраймын.

– рине, бл жайлы айтып басымыза бле таба алмай жр дейсі бе? – деп олар зілдей сйледі. Сосын орындарынан трып:

– Онда біз жрейік, саан бар білгеніміз бен кргенімізді айтты, енді аланы зіні олыда, абай бол, саан тек сттілік тілейміз…

– Бірнеше кн осында болсадар айтеді? Мен тек уанатын едім, сендерді мына кйде жібергім жо, – деді Ерлан.