Син биир к??тэр эбиппин…
Шрифт:
– Билигин Кириээн оонньорго бааргын дуу? Онно тугу гынаын?
– Онно баарбын. Сылгыыт уол буолан, р-хара тлээин мин бррэбин, – диэн баран, Хабырыыс, сэргэх кии быыытынан, титирик мутукчатын тоутан ылан кр олордо.
– Бррэбин буолан, эн ат рдгэр олоро сылдьан талбыккынан крлгн, сорох ыал сааын крдьэн мунанар, сааын тухары хотонтон тахсыбат…
– Ээ, эн, акаары, тугу йдтй. Мин туох киибин сааы да тухары йд суоа. Эн миигин дьаарбайар эрэ курдук саныыры буолуо да, оннук буолбатах. Хор, мин бтн улууска биллэр сылгыыт буолабын, ол чааыгар ким дааны миигин кытта кыайан тэнэспэт. Ити бгн утуктуу-айанныы испиппин крмэ,
– йдбн ээ, Хабырыыс…
– Ытаары гынны буолбат дуо уонна йдбн диигин…
– Суох, мин ытаабаппын… – диэхтээтэ, сс ордук ткй-ткй, клн. – Оо, Хабырыыс, аньыытын ньии, мин сордооу сатаатар эн аымматы… Хайа дьоллоохтор бииргэ олороннор, ыал буолаллар… Бу эйиэхэ эргэ тахсыбытым уонча сыл буолла, ол тухары биирдэ эмэтэ ойох-эр курдук кэпсэттэхпит, доордостохпут, бэйэ-бэйэбитин аыныстахпыт, таптастахпыт дуу… Сатаатар биирдэ киирэн хоммоккун…
– Ээ, таптаыы диэн… туох таптаыыта баар буолуон сбй? Бииги ааппыт эрэ эрдии-ойохтуу… Мин эйиэхэ букатын туора киибин: мин буоллаына басты сылгыыппын, маанытык скээбит киибин, эн буоллаххына хотон киитэин, ол кэлэн хайдах сатанан, ханнык эмэ паараа дылы, – дии-дии, сылгыыт ытыын имэриннэ.
– Оттон… син бэргээлэммиппит буолбат дуо?
– «Бэргээ» буолаахтаан. Ол ндрс оонньор мээлэ холбооттоон кэбиспитэ диэн…
Им-ньим, саата суох ах баран олордулар.
Н тыа быыынан сылгылар сырсан аааллар, ону Хабырыыс стэриэр диэри крн олорон баран: «Хамнаы тнй?» – диэн ыйытта.
– Тгрк сылга с солкуобай, – диэтэ аат эрэ харата клн. Эмиэ балай эрэ саата суох олорбохтоотулар. клн улам-улам санаата тэн барда, кистээн ытыы-ытыы, сиэрпэтин уугунан сири хаа-хаа, ыйытта:
– Хотунун кытта чгэйдии буолбут дииллэр ээ дьон. Ол кырдьык дуо?.. Тоо саарбаккын? Ол аата кырдьык буоллаа дии.
– Чэ, баар, кырдьык да буоллун. Ооруу оннук эбит… Бэйэ хотону иигэр, сааххын крдьэ-крдьэ, ытыы сылдьаахтаа. Миигин букатын санаама дааны. Бэйи, аны манна олорон хаалаары гынным, – диэн баран, Хабырыыс атын холунун чиэттэ.
клн эмиэ турда.
– Оттон миэхэ хаан эмэ таарыйыа суоа дуо?
– Наадам суох, сылдьыам суоа… Чэ бырааай!.. – атын чэпчэки баайытык мииннэ уонна, чыпчырыйа тэн баран, дэйбииринэн даллах гынна. Ат мииммитигэр бастаан ынчыктаата, онтон тыбыыран баран, аргыый айаннаан либийэн барда…
клн хам-бааччы туран кии хайдах миинэрин, барарын, илиитэ-атаа хамсыырын барытын, улам срээ ньлйэн бара-бара, крн турда. Кини саархай хараа ала-бааччы кутуран туманынан туолла… Хабырыыс биирдэ эрэ эргиллэн крд уонна суол устун тиигин быспакка айанната турда.
клн дкс ордук кубарыйда уонна, толоон ортотугар турар эргэ тх баанатын курдук, соотоун туран хаалла. Кини Хабырыыы хас илиитэ хамсыырын, атын кутуруга сиппирдиирин букатын ыраатыар диэри хараын араарбакка одуулуу турда.
Онтон сылгыыт, сиидэс ырбаахыта мас быыынан элэнээмэхтээн баран, тыа иигэр киирэн, кстбэт буолан хаалла.
– Барда, – диэтэ клн, хараын уута иэдэин устун млбрс гынна уонна, аны сатаатар биирдэ крн хаалаары, бтэй рдгэр ытынна…
Ороустуба
(Былыргы олохтон этюд)
Т тн илин эээртэн, хотой кыыл курдук, сабырыйа, кт ктн кэллэ. ээ ндл халлаан мрэлии тохтор млйн сулус ойуулаах кх кууппал бэргээтин тимир кытаы саба уурбут курдук кэтэн, Уот Уйбаан оонньор ыал буолбут алааын, Ккр, кыаар ылан, кй-хара клэтигэр хаайан, тппэинэн брйэн турар этэ.
Ырыых-ыраах илин диэки икки кстх Кириэс Тумул диэн сир тааратын дьиэтин ийэ куолакалын тыаа ньирилээн ииллэрэ. Ону истэ-истэ, алаас ыала, илин диэки хайыан туран, кириэстэнэн сапсыналлара.
Бу аата кр клмнр чмэчи сулус харахтаах Ороустуба тн Саха сиригэр тэнийэн кэлбитэ.
Алаас хоту ттгэр, куобах суоранынан ллммккэ дылы, борокуот курдук ньолбоор, хаптаай балаантан икки сиртэн ттэх-ттэх саа кыым кыынньа, кытыаста оргуйар.
Ол эрээри биирдэрэ бэрт млтх, кыыма хайдах эрэ соуйбут курдук ктн тахса-тахса, тулаайах оо кэриэтэ муккуктук, тэттик-муттук дьиримнээн баран харааа н, умуллан хаалар. Оттон биирдэрэ тоо эрэ кстээх, омуннаах: халлааны бтнн китиэркэттэрбин диэххэ айылаах, кгн-кгн р оргуйар. Бу уот туунан чыпчылыйбакка, бэйи, ол туох быгаары гынна диэн муунан крбт курдук, трт муус тннк дьэкэрэн кстр. Оттон биирдэригэр соотох тннк, утуктаабыт кии оргууй хараын сабан баран эмиэ крн кэлэрин кэриэтэ стэн хаала-хаала, кыланаан, кстн кэлэр.
Саалалаах, чуулааннаах р дьиээ ханаар диэн бэйэлээх, кытара буспут былтаар иэдэстээх хотун дьахтар оох чанчыгар курупчаакы бурдугунан алаадьылаан бачыгырата олордо. Саалаа нэс соус сирэйдээх-харахтаах, хара бытыктаах, кыра рэхтээх тойон кии, Уот Уйбаан уола Млкрэп, мгрллбт хаатын имэринэн кэээ сытта. Кини аттыгар брлээх остуолга рмэччи бэйэлээх Настя диэн рэнэр кыыстара альбом кинигэтин ойуулуу олордо. Суол аанын диэки 12-лээх кэриэ Уйбаанчык диэн уоллара биир килээр-малаар крбт Макаар диэн кэргэн киилиин атыыр оус баын слэн биликтии олордулар. Уонна хаас диэки биир дыгдалыйбыт, дьэлтэлдьийбит сирэйдээх-харахтаах эдэр кэргэн дьахтар сэлиэинэй бурдугунан тиэстэ охсон либиргэтэ турда.
Дьиэ иэ тип-тигинэс, тап-таынас, сып-сырдык.
Кирпииччэ оох кндл чааан кмс ргн кытыастар уота кураанах маы р лакынатан, киэ дьиээ китиэккээбит-кииргээбит курдук таыгырыы-таыгырыы, тычыргыы-чачыргыы, илэ-бааччы клэ-сала клбр турар. Дьиэ иэ, холлоостуун умайыахха айылаах, алтанныы кыыа-хамсыы тыынна. Ол аайы эмис кии тиритэн, ньаларыйан баран, ттк баттанан ыманыы турарын курдук, моччоруспут муус тннктэр клэн дьэлтэрэнээллэр.
Оттон биир уоппут эээрэ атын буолла.
Бии сааын тухары клэр-алларастыыр, ргнннн клбрр бэйэтэ хараа спт, омуна умуллан, ытаан-сооон эрэр курдук дк-бадык, имик-самык.
Бастаан крдхх, кннр санаараабыт, туох эрэ ыарахан аыыга ылларбыт курдук ылы-чып, борук-сорук…
Оттон р буоллахха, барыта тымныйан, тыйыыран, ынчыктыахха дылы буолан барар. Кии куйахата дырдыргыыр, иэнэ кэдэниир – туох эрэ харбыах курдук сарбаныырга дылы буолар, баттыах курдук ллэнииргэ дылы гынар уонна ханнык эрэ иин дьыбарын тымныытынан аылыйар. Муннуктара, ынчыктыы-ынчыктыы, бтэй хааах курдук ллэниир. Сыбах ооун кэннин хараата субу танары харбыахха айылаах барыныыр, сарбаныыр, холлоосторо, бааналара клгэри уоратын курдук килбэлдьийэр. Бии кстр соотох муус тннгэ, куттаммыт курдук, оой-саай крн, хараыттан уу-хаар баан, ытыы турарга дылы…