Син биир к??тэр эбиппин…
Шрифт:
Оо эрэйдээх дойур-дайыр тирии тааыгар сууланан утуйан буккуруур.
Тн ууна срдээх, кэтэстэр бараммат. Уот сс имик-самык буолан иэр. Эмээхсин, тр-тр э тыына-тыына, биир кэм тигэр. Арай лэин тыаа, кини санаатыгар, оотун рэ кэлэн ытаан-сооон эрэрин курдук улуйар. Онтон, куаан санаатын аралдьытаары, сайыы сылаас кн санаатарбын диэн, хараын быа симэн, сирэйин саба туттан уотун иннигэр бк тэн олорор. Ол олордоуна эмискэ арай ааны кии тосуйан тобугуратар. Эмээхсин соотохто санаата ыраастыйа, хараа сырдыы, срээ ти-ти тэбиэлии тэр. «Оом
Уол: «Убайым!» – дии тэр, ойон турар.
Аан тыаа кыыкыр гына тэр, туман, сырсан эрэр курдук, ркс гынар. Дарайбыт сарыннаах, ллбт саынньахтаах эр кии даадайан киирэн кэлэр. Этэрбэин тыаа кыычыр-кыычыр гынар, бэргээтин, тлгн кырыатын тэбиир уонна: «Тоо тымныытай, тыалай, доор!» – диэн чып-чыха атын кии саата, уаат иигэр саарар курдук, ликиниир.
Уол ийэтиниин тугу саарыахтарын булбакка, соуйбут курдук, тураллар уонна туой аан диэки крбхтллэр, тыас ииллииллэр. Суох, туох да тыааабат, ким да киирбэт, арай туртаччы кырыарбыт аан дьыл оуунуу аылаан эппэйэр.
– Дьэ, эмээхсиэн, чгэйинэн кэлбэтим, куаан сураы ааллым…
– Хайа оом?.. – диэн баран, эмээхсин хараын уута субурус гына тэр.
– Оо… дьаа… барбыт , – диэн киириэхсит, иин ииттэн саарбыт курдук, ликиниир.
Эмээхсин, срээ быаынан аспыт курдук мл гынан баран, хаыытыы тстэ. Уол кууан туран, к сэбирдэх курдук ибигирии-ибигирии, кытта ытаата.
Ийэлээх ооо бу трт тыл туохтан да кстээх буолла: аан дойду бтнн лбдс гынарга дылы гынна, эти охсубутун курдук туймаарта, дйттэ, салалас, байааттанас оордо…
– Оо дьэ, бостуой дааны тылбын кыаммакка эмискэ эттим ээ, – диэн Ыкынаачай кэмсиннэ уонна тбтн имэриннэ, кини дааны уйадыйда.
– Чэ хайдах гыныаххыный, ооруу оннук буоллаа дии, мунаах эмээхсиэн, кытаат, тулуй! Мин быстыан эрэ иннинэ крсбтм. Миигин крн баран, срдээхтик рбтэ уонна нэиилэ: «Бырааппын рэттэрдэр, – диэхтээбитэ, онтон: Ийэм эрэйдээх», – диэн баран, ытаан баарта, кыайан саарбатаа. Кумааытын сыыа бу баар, – остуолга аыйах аай кэлгиллибит то кумааыны уурда. – Чэ кытаат, тулуй! – аан тыаа кыыкыр гына тстэ, Ыкынаачай таыста.
Эмээхсин эрэйдээх оотун то кумааытын рдгэр саба тэн срээр сыыары тутта уонна, хараын уута субуруйа-субуруйа, сымыаын быа ытыран, саата суох бт олордо.
Балаан букатын хараарда, уот ст. Арай лэскэ тыал эрэ улуйда. Дьиээ эмээхсин энэлийдэ уонна уол модьоотун иннигэр, тугу эрэ кытаанаы толкуйдуурдуу, кимтэн эрэ тугу эрэ иэстэиэн баарардыы, ооун симик уотун тобулу одуулуу олордо…
Хабырыыс
Куйаас баайы кн этэ. Халлаан биир кэм сууйбут курдук ып-ыраас, биир да былыта суох. Кн уотуттан кэхтэ баран эрэр, хаан эрэ сирэм кх чыычаах уйата от кууран-хатан, аны кэлэн крм дуо диэбиттии, санаараабыт, дьдьэйбит курдук, ккээрэн сытар. Тыа, тугу эрэ ииллээбиттии дуу, одуулаабыттыы дуу, хам-бааччы турар.
Ханнык эрэ кубарыйбыт эргэ хортуустаах, саа сиидэс ырбаахылаах,
Барыта тгрчч им-ньим, барбах ат эрэ туйаа хаппыт суолга бытаан соустук лабыргыыр уонна туох барыта куйаастан буан саспыкка дылы…
Эмискэ арай дьахтар саата: «Хабырыыс!» – диэн аргыый киини ыырда.
Кии «дьик» гына тстэ уонна «ээ, трт утуктуу иликпин» диэх курдук, муунан крн, эргиллэ хайыспыта – ойооугар, бурдук быыыгар, кубаай сирэйдээх, ырбаахытын былаатынан брдн курдаммыт дьахтар, буруйдаах киилии тбтн ткчч туттан баран, сиэрпэтин биитин крбхт турар эбит.
– Ээ, клн эбиккин дуу? Бу манна тоо кэлэн тураын? – диэн били аттаах кии ыйытта.
– Бу манна, Ньукунуордаахха, бурдук быстара ыыппыттара.
– Ээх дээ, – Хабырыыс атын хаамтара турда.
клн, бурдук кртн тахсан, били киини атын ойоолуу, аргыый батыа хаамта.
– Хабырыыс, мин эйигин крбтм р дааны буолла… Былырыын арай тн итирэн киирэн дэлби сынньан-мн баарты. Онтон бэттэх букатын сылдьа иликкин. Кэлиэ дии санаан кэтээбин, ктэбин да, кэлбэккин… Оннооор бу кн, дьиэм таынан ааан баран, киирэн тахсыбатаы… Оо, Хабырыыс, сатаатар биирдэ сырыттаы дуу! – диэтэ клн, сылгыыт ыыырын тргтттэн тутуан иэн.
– Ол мин эйиэхэ тоо сылдьыамый?
– Оттон биир кэскиллээх, ойохтуу-эрдии ааттаахпыт буолбат дуо?.. Сатаатар биирдэ киирэн тахсыбат буолаын… Хабырыыс, тохтоон бу клккэ сынньана, кэпсэтэ тспэппит ээ…
Итини этэ-этэ, клн, ааттаабыт курдук, киини тобулу кр-кр, аны ат кнтттэн тутан, сэргэ хааман истэ.
– Чэ бэйи, тохтуу да тххэ син, – диэн Хабырыыс холку соустук атыттан тстэ. Кинилэр титирик клгэр олордулар.
клн срдээхтик рдэ, ртттэн бэйэтэ кыбыстыбыт курдук, сир диэки крн баран мичинии олордо.
Ол курдук саата суох олорбохтоотулар.
Онтон клн: «Хабырыыс, сатаатар биирдэ эмэ таарыйбат буолаын. Миигин ахтара буолуо диэн срэи таайбат бэйэккэтэ дуу?» – диэтэ.
Хабырыыс хортууун устан кх дула тбтгэр уурда уонна, сн клнн сотто-сотто, эттэ:
– Ол тоо таарыйыамый? Туох да наадам суох. Ол бииргэ олоруохпут этэ диэхтиигин да, эн хараа муннуккар олорон миэхэ туох туата кэлиэй. Туох эмэ чгэй астаах, хойуу чэйдээх буолан, киини астыннарыа дуу! Бэйэ билэин, мин син мааны буолбут киибин, миэхэ чгэй ас, тс-бас кэпсээн-ипсээн, ыраас таас-сап наада. Мин оннуга суох биир да хонугу сатаан тэийэн хонорум биллибэт…