Заговоренный меч (на каз.яз.)
Шрифт:
асым бала жасынан, ерлігі аыза айналан батыр Саянды те жасы кретін-ді. Бл смды хабарды естігенде, ол теселіп ат стінде зер отырды. Жерге тсіп, бкіл скер боп батыр Саяна арнап ран оыанда да, ол біреу шекесінен сойылмен рып кеткендей есегірей зер шыдады. «Акз ер, бір смдыты боларын сезгендей-а барысы келмеп еді. Бекер жіберген екем!» деп кініп, жрегі кйіп, не істерін білмеді.
— Есіл ер… — деді кенет ол абаын арс тйіп, — ныды он есе етіп айтарармын, — ол енді ернін сл имылдатып кбірлей сйледі, — ымбатты ана… саан берген сертімді орындаймын деп, халым хан ктерген туан кемнен айырылдым, анам бір болмаса да, кем бір, адірлі аам Махмт-Слтанды жрт кзіне тсе алмастай кемтар еткіздім. Енді міне, е жаын серігімді ан етіп трмын. Кеш,
асымны блай сйлейтін реті де бар еді. Ол зін кесіні ліміне айыпты санайтын. Сонау ан судай аан айаста Мхамед-Шайбанимен кездеспеймін деп, тадаулы жиырма мы скерін майданны сол анатына алып кеткен. Егер анасына серт бермегенде, бл скер Жнібекті асында болатын еді. Жуып крсінші сонда оны жанына ара атты жауынгер! тте, тте! От жрек, алыр ойлы, креген ке, ел басын толы оса алмай кетті. Енді міне, топас ойлы Брындыты ол шопары болып жргені. Оны стіне, міне, таы бір аяулы ерді ажалы мойнында. ызу сезім стінде анаа берген бір ауыз сзді салдарынан екі ымбатты адам бірдей аза тапты! Бйте берсем, лі де ажал табар кісі аз болмас. «Жо, жо, йтуге болмайды. Кешір, анам, антымды айтып алдым. лгенге берген сз шін, тіріні мірін рбан ету кн».
асымны анасына берген сертін айтып алуына таы да бір сылтауы бар еді. олына тскен Махмуд-Слтана оны лімге бермейтінін, лі-а босатып еліне айтаратынын сездірген. Жне тым апа болмай, сабырлылы крсетуін тінген. Соан арамай Махмуд-Слтан шыдамсызды етті. асымны адал ойын ылмыса айналдырды. Бл Жнібек баласыны ымы бойынша кешірмес айып. Ондай адама жасылы етуге болмайды.
— Осы кезде Ждікті сзі асымны ойын таы бліп кетті.
— Он шаты кн болды, Созаа Темір би келген.
— Тсек тартан ауру деуші еді ой жрт.
— Ауру… Біра ата зі мініп, зі тседі.
— … …
— Махмуд-Слтанны ашып кеткенін, Брынды ккем батыр Саяннан креді…
— Ау, зі ажал тапан адамды алай кінлауа болады?
— Брібір, зін де орай алмаан, Махмуд-Слтанды да ашырып алан батыр Саян кінлы дейді.
— Естімеген смды елде кп. И, сосын?
— Сосын… Глбарам-Слтан-Бегімді зар жылатып, балаларынан айырып, Темір биге беріп жібермек боп жатыр. ке білайыр мен байы батыр Саянны жазыы шін дейді.
— Ау, Темір би зі ауру. зі пайамбар жасына таяп алан крі емес пе еді? лі уытынан айтпаан Глбарам-Патшайым слуды айтеді?
— Келгенде Темір би ат стінен зер тскен аусаан шал крінген, Глбарам-Патшайымды береміз дегеннен бері жасарып кеткендей аяын алша-алша басады… Атасы азы биді білайыр лтірген, енді ызын алып, кегін айырма деседі жрт… Алашы кезде жрттан аймыып, бас тартандай еді. Ашуа мінген хан ккем «жесір сенікі» деп оймаан со бден малданып аландай. Батыр Саянны тышы, ер жетіп алан Аян шешесін еріксіз Темір биге береді дегенді естігенде, «мен оны жарып лтірейін» деп олына анжарын ала мтылып еді, хан бйрыымен бес кннен бері зындана жатызып ойды. алы Алшынны ардагері Темір биге ол ктерді деп, кеше хан-ккем оны дара асып лтіруге кім шыарды. Жаа мен кеткенде дара дайындап жатан… Сіздерге соны хабарлайын деп шаптым… Хан-ккем тірі жанны тілін алар емес.
асым ар жаын тыдаан жо. Астындаы Асадаын тебініп ап, Созаа арай шаба жнелді. абаы арс жабылып кеткен. Шабуа келе жатан ара бура трізді. Тек екі кзі анталай Созаа арай мтыла тседі. алы ол соынан созыла шбырып шауып келеді. Ат тяы кк шпті шытырлата зіп, етра даланы шаын аспана бір-а шыарды. асым слтан Созаты апасына таянанда ана атыны басын тежеп атты аяа салды. ападан тісімен сл тотап, асына Найман руынан аптаай батырды, Керейден араожаны, Алшын руынан шыан Оай батырды, Жалайыр Брібай батырды, алы-Ыстыдан осылан ататы мерген Сыпырасадаты бліп алды да, соынан таы екі жз сыпай ертіп, Хан Ордасына арай брылды. зге олына ала шетіндегі скерге арнап салынан рабаттара барып орналаса беруді бйырды. Блар хан сарайыны жанына келгенде бкіл ала иін тірескен халы екен.
— Жолдан былай тр! — десіп, а жарылып арасын аша берді.
асым аттан тспей, серіктерімен хан сарайыны дл есігіні алдына келіп тотады. Енді ана ол жан-жаына кз тастады. Есік алдында жартастай боп бір топ нкерлеріні оршауында Брынды тр. Анандай жерде жола шыалы ыайланан салт аттылар. Е алдында крі тарлан ата мінген, сл бкірейген, кереге кз темір далбаай киген лі ссты Темір би. Кшті е соында бір жас жігітті атыны артына теріс арап отырызылан Глбарам-Патшайым слу… Екі олын алдына байлаан. Даусын жрт естімесін деп аузын а жібек орамалмен тмшалаан. Аттан секіріп тсем деп рекет істемес шін, кмірдей ара, жп-жуан зын ос брымын ат стіндегі жігітті таымыны астынан ткізіп, атты омыраулыынан мытап ілмешектеп ойан. Бл — жауласан еліні ыз-келіншегіне істейтін алматан алан лгі… Аяушылыты білмейтін заманны айуанды дстрі! Брындыты бнысы білайыр ызы Глбарам-Патшайымны інілері Мхамед-Шайбани мен Махмуд-Слтан шін кек айтаран болмысы. асым енді кзін оа арай брып еді, жз мы санды жауынан орып крмеген жрегі дір ете алды.
Хан сарайыны дл алдына кеп орнатылан дарыны астында мойынына ыл аранны ілмешек шы салынан, батыр Саянны аузынан тскендей айнымаан, ер жетіп алан баласы Аян тр. ыл аранны бір жа шын стап, екі білегін сыбанан, егезердей хан мірін орындаушы — жан алыш. анды кз Темір биге кдікке берілген Глбарам-Патшайымны кзінше Аянды дара асуды Брынды дейі бйыран. Бл орынсыз иянатты істерінде, тбі Аян сіп ат стіне мінер болса, Брындыты анасына істеген иянатын кешпейтінін есіне алан. «Маан осар болсаыз, жалыз баласын кзінше ан етіп не ыласыз, істемеіз бл ылмысты» деп тінген Темір биге Брынды: «Кзбен крген айы тез мытылады. Бала керек болса Алшынны а иыынан таы табар» деп жауап берген. Ат жалын тартып мінгелі мір бойы ажал мен иянатты ортасында скен Темір би, бдан рі тініп иналмаан. Ескі кекті салдарынан ш кілді арманы болан Глбарам-Патшайыма олын жеткізген Брындыа енді арсы келмеген.
асымны Аяна кзі тскенін дейі ктіп трандай, жан алыш аранны бір шын зіне арай тарта берді. Дл осы стте асым аырып:
— Босат! — деді.
Ерлігі елге аыз бола бастаан айбарлы скер басыны бйрыын естіп, смырай жан алыш кенет сасып алды. Аранны шын босатса да оя бермеді.
— Хан мірі! — деді ол есін жиып, даусы жауар кндей кркіреп.
— Босат! — деді асым брынысынан да даусы ызарлы шыып. Мойынындаы садаын олына ала бастады. Жан алыш енді аранды жерге латырып жіберді. Брынды та жартастай боп кілт брылды да, жанындаы дйекшісіні алдаспанын алды. Нкеріні бірі анандай жерде стап тран жал-йрыы жерге тгілген тебіл кгін алдына тарта берді. Хан аяын аттай тсті де, кілт тотай алды. Оны кзі кіле топа жал, ша йры желая тлпар мінген, сті-бастары кн сулесі шаылысан кк темір сауыт, олдарына сойыл, шопар стаан асым слтанны жанында тран Дшті ыпшаты ататы батырларына ауды. Атына арай мтыланда, соларды ішінен кенет олындаы озыбас ара шойын шопарын ыайлай тсіп, оыс имылдаан Брібай батырды кзі шалып алды. Оны ызарлы трі енді аяыды атыа арай аттаса, мына шопар кк желкенен тиеді дегенді сездірді. зге батырларды да аяйтын трі жо. Кп орытады, тере батырады, анша алып кшті, жау жрек боланмен Брынды асым слтанны асында тран кіле зын мрт, тксиген аба батырлара жалыз зі арсы шыуа бата алмады.
— Глбарам-Патшайым жесірді аттан тсіріп, алып келідер, — деді асым слтан, жанында тран батырлара арап. Бл трандарды е кішісі Оай батыр атынан секіріп тсіп, Глбарам-Патшайымны асына барды. зын шашыны шын ат омыраулыынан шешіп алды да, айыдан талысып отыран жесірді ктеріп жерге тсірді, олындаы ыл шылбырды наркескенімен кесіп жіберіп, аузындаы орамалын жлып тастады. Глбарам-Патшайым солылдап жылап оя берді.
— Жылама, ару, — деді Оай батыр сыбырлай зекіп, — жауы кзінше зіді жасытпа.
Глбарам-Патшайымды бір олымен, екінші олымен дар асында тран Аянды жетектеп Оай батыр асым слтанны асына алып келді.