Жыццё i дзiўныя прыгоды марахода Рабiнзона Круза (на белорусском языке)

Дефо Даниэль

Перш чым страляць, я хацеў паспрабаваць весцi з iмi перагаворы i, у выпадку, калi яны будуць паспяховыя, скончыць справу мiрна.

Мая спроба ўдалася поўнасцю. Зрэшты, iнакш i быць не магло: вораг быў даведзены да адчаю, яму толькi i заставалася, што здацца.

Тым часам мой матрос крычаў на ўсё горла:

– Том Смiт! Том Смiт!

Том Смiт зараз жа адгукнуўся:

– Хто мяне клiча? Ты, Джымi Рой?

Ён, вiдаць, пазнаў гэтага матроса па голасе.

Джымi Рой адказваў:

– Гэта я! Том Смiт, кiдай стрэльбу i здавайся, а не, дык вы загiнулi!

Вас у адну хвiлiну ўкакошаць.

– Ды каму ж здавацца? Дзе яны там?
– крыкнуў зноў Том Смiт.

– Тут, - адазваўся Джымi Рой.
– Iх пяцьдзесят чалавек, i з iмi наш капiтан. Вось ужо дзве гадзiны, як яны гоняцца за вамi. Боцмана забiлi, Бiл Фрэй паранены, а мяне ўзялi ў палон. Калi вы не здасцеся зараз жа, развiтвайцеся з жыццём - вам не будзе лiтасцi!

Тады Том Смiт закрычаў:

– Спытай у iх, цi памiлуюць яны нас. Калi памiлуюць, мы зараз жа здамося, так iм i скажы.

– Добра, я скажу, - адказаў Джымi Рой.

Але тут перагаворы пачаў ужо сам капiтан.

– Гэй, Смiт!
– закрычаў ён.
– Пазнаеш мой голас? Дык слухай: калi вы адразу ж складзяце зброю i здасцеся, я абяцаю вам лiтасць, усiм, апрача Бiла Аткiнса.

– Капiтан, злiтуйцеся нада мною, - пачуўся голас Бiла Аткiнса.
– Чым я горшы за iншых? Iншыя гэтакiя ж вiнаватыя, як i я.

Гэта была сапраўдная хлусня, таму што Бiл Аткiнс, закаранелы пiрат i разбойнiк, даўно падбухторваў матросаў заняцца марскiм разбоем. Ён першы кiнуўся на капiтана i звязаў яму рукi, абражаючы i лаючы яго. Таму капiтан сказаў Бiлу Аткiнсу, каб ён здаваўся, без якiх бы там нi было ўмоў, а там няхай ужо начальнiк выспы вырашае, пакiнуць яго жывога цi пакараць. (Начальнiк выспы - гэта я: так цяпер усе мяне звалi.)

Бiл Аткiнс вымушаны быў здацца.

РАЗДЗЕЛ ДВАЦЦАЦЬ ВОСЬМЫ

Капiтан зноў становiцца камандзiрам свайго карабля.
– Рабiнзон пакiдае выспу.

Такiм чынам, пiраты склалi зброю, пакорна молячы злiтавацца над iмi. Той матрос, якi гаварыў з iмi, i яшчэ два чалавекi па майму загаду звязалi iх усiх, пасля чаго мая грозная армiя з пяцiдзесяцi чалавек (а на самай справе iх было ўсяго толькi восем, уключаючы сюды i трох палонных) акружыла звязаных пiратаў i завалодала iх шлюпкай. Сам я, аднак, не паказваўся iм з некаторых меркаванняў вышэйшай палiтыкi.

Капiтан цяпер мог як належыць гутарыць са сваiмi матросамi. Ён абвiнавачваў iх у здрадзе i жорстка папракаў за вераломства.

– Вы хацелi адабраць у мяне мой карабель, каб заняцца марскiм разбоем i зрабiцца пiратамi, - сказаў ён iм.
– Гэта подла i агiдна. Вы зганьбiлi сябе на ўсё жыццё, самi выкапалi сабе яму i павiнны быць удзячнымi лёсу, калi не трапiце на шыбенiцу.

Злачынцы каялiся, вiдаць, шчыра i малiлi толькi аб адным, каб iм даравалi жыццё.

– Я не маю на гэта ўлады, - адказваў капiтан.
– Цяпер ваш лёс залежыць ад начальнiка выспы. Вы думалi, што высадзiлi нас на пустынны бязлюдны бераг, але вы памылiлiся: на гэтай выспе многа людзей i кiруе iмi сумленны высакародны начальнiк. Па дабрынi свайго сэрца ён памiлаваў вас i, вiдаць, адправiць у Ангельшчыну, дзе ваш лёс будзе вырашаны па закону. Але Бiлу Аткiнсу

начальнiк загадаў рыхтавацца да смерцi: заўтра ранiцой ён будзе павешаны.

Усё гэта капiтан, вядома, выдумаў, але яго думка зрабiла моцнае ўражанне: Аткiнс упаў на каленi, молячы капiтана хадайнiчаць за яго перад начальнiкам выспы; астатнiя таксама пачалi прасiць, каб iх не адпраўлялi ў Ангельшчыну.

Бачачы такую пакору гэтых людзей, напалоханых пагрозай смерцi, я сказаў сабе: "Вось калi прыйшоў да мяне час збавення! Гэтыя няшчасныя так напалоханы, што, вядома, выканаюць любое наша патрабаванне: варта нам загадаць, i яны дапамогуць нам завалодаць караблём".

I, адышоўшыся далей за дрэвы, каб яны не здолелi разгледзець, як несамавiта выглядае грозны начальнiк выспы, я крыкнуў:

– Паклiкаць да мяне капiтана!

Адзiн з нашых людзей урачыста падышоў да капiтана i сказаў:

– Капiтан, вас клiча начальнiк!

А капiтан не меней урачыста адказаў:

– Перадайце ягамосьцi, што я зараз з'яўлюся.

Пачуўшы гэта, пiраты зусiм панiклi. Яны паверылi, што непадалёку ад iх знаходзiцца сам губернатар з атрадам у пяцьдзесят чалавек.

Калi капiтан падышоў да мяне, я паведамiў яму, што хачу завалодаць караблём з дапамогай нашых палонных. Капiтан быў у захапленнi. Мы вырашылi заўтра ж прывесцi гэты намер у выкананне.

– Але для таго, каб дзейнiчаць пэўна, - сказаў я, - нам патрэбна адлучыць адных палонных ад другiх. Аткiнса з двума такiмi ж бандытамi мы пасадзiм у падзямелле; няхай Пятнiца i ваш памочнiк адвядуць iх туды. Астатнiм жа я знайду адпаведнае месца.

Так мы i зрабiлi: трох адвялi ў пячору, якая i сапраўды нагадвала даволi-такi змрочнае скляпенне, астатнiх жа я адправiў на сваё лясное лецiшча, туды, дзе стаяў мой будан. Высокая агароджа рабiла яе таксама даволi надзейнай турмой, тым больш што вязнi былi звязаныя i ведалi, што iх лёс залежыць ад iх паводзiн.

На другi дзень я паслаў да гэтых матросаў капiтана. Ён павiнен быў пагутарыць з iмi, даведацца, якi сапраўдны ў iх настрой i пачуццi, а потым зрабiць мне падрабязную справаздачу пра сваю гутарку. Я хацеў ведаць, у якой ступенi можна давяраць гэтым людзям i цi не будзе небяспечна ўзяць iх з сабой на карабель.

Капiтан павёў справу разумна i рашуча. Ён нагадаў матросам, у якiм крытычным становiшчы яны апынулiся па ўласнай жа вiне, i сказаў, што хоць начальнiк выспы цяпер i памiлаваў iх сваёй уладай, але, калi карабель прыйдзе ў Ангельшчыну, iх будуць судзiць як здраднiкаў i, няма сумнення, павесяць.

– Але, - дадаў ён, - калi вы дапаможаце мне адабраць у пiратаў мой карабель, тады начальнiк выспы, прымаючы да ўвагi, што вы па сваёй волi паслужылi добрай справе, паспрабуе прасiць, каб вам даравалася ваша злачынства.

Няцяжка здагадацца, з якiм захапленнем сустрэлi гэтыя людзi яго прапанову.

Яны ўпалi перад капiтанам на каленi i клялiся, што будуць бiцца за яго да апошняй кроплi крывi, што, калi ён выпрасiць iм памiлаванне, яны будуць усё сваё жыццё лiчыць сябе яго даўжнiкамi, пойдуць за iм, куды ён загадае, хоць на край свету, i будуць шанаваць яго, як роднага бацьку.