Крыніцы
Шрифт:
Павел Іванавіч, разважаючы, уважліва разглядваў халасцяцкую кватэру дырэктара.
— Чаму не абсталюешся? Няўтульна ў цябе. Жаніцца табе варта, Міхась Кірылавіч.
Лемяшэвіч засмяяўся.
— Нявесты няма.
— Ліха вас ведае, якія вам нявесты трэба. Пераборлівыя вы сталі занадта. Красунь шукаеце i забываецеся, што не ўсё золата, што блішчыць. У чалавека павінна быць у першую чаргу прыгожая душа. — Ён узяў электрачайнік, што стаяў на падаконніку. — Спраўны? Тады прыгатуем чай, — i сам наліў у чайнік вады.
Неўзабаве прыйшлі Андрэй Полаз i Раўнаполец. Трымалі яны сябе ў пачатку крыху афіцыйна ці, магчыма, проста адчувалі ніякаватасць у гасцях у дырэктара. Але Валатовіч
У Лемяшэвіча знайшліся толькі дзве шклянкі, а таму чай пілі па чарзе. Чай заварылі густы, ажно чорны, рафінад не кідалі ў шклянкі — не было лыжачкі, пілі ўпрыкуску.
Полаз сур'ёзна пераконваў, што ён ніколі не піў смач: нейшага чаю, i жартаваў, што гэта лепш за гарэлку. І гэты чай з агульных шклянак неяк надзвычай зблізіў ix.
Сядзелі вакол стала, заваленага па краях газетамі i кнігамі, адсунутага ад сцяны. Ярка гарэла электрычнасць. Пасля чаю зрабілася душна. Валатовіч зняў пінжак, павесіў яго на спінку крэсла. Па-маладому прайшоўся па пакоі, глянуў у акно.
— А хораша ў вас тут, хлопцы! Але работы! — Ён у жартаўлівым жаху схапіўся за вушы. — Хаджу вось ужо тыдзень i ўеё больш пераконваюся: дрэнна мы кіравалі калгасамі. А самае страшнае — стараліся схаваць недахопы. І так прывыклі трымаць ix пад спудам, што i самі перасталі ix заўважаць. Усё «ўра!» крычалі i саміх сябе хвалілі: ах, якія мы добрыя, мудрыя, як у нас усё ладзіцца!
Полаз засмяяўся.
— Я бачу, Павел Іванавіч, карысна кіраўнікам пабыць на нізавой рабоце.
— У гэтым i няшчасце наша было, што кіраваць калгасам у нас лічылі нізавой работай, а пасаду якоганебудзь Інструктара — кіруючай… І развялося гэтых інструктараў, якія ўсіх вучаць i ўказанні даюць, да чортавага ліха… А каму яны патрэбны? Праз ix сапраўдны кіраўнік, які можа падказаць i вырашыць, не дабіраецца да калгаса: навошта яму ехаць, глядзець, вывучаць — яму ўсё падаюць у гатовым выглядзе для любога даклада, любой справаздачы…
— Думаю, цяпер пойдзе інакш, — сказаў Лемяшэвіч. — Пленум паказаў, як трэба выкрываць недахопы.
— Само па сабе нічога не пойдзе, Міхась Кірылавіч. Усё залежыць ад нас. Мы — выканаўцы рашэнняў,— сказаў Полаз.
Валатовіч падтрымаў яго:
— Нельга думаць, што ўсё так проста… Угу, брат, інерцыя — страшная сіла. Вунь у нас у раёне… Паспрабуй сяго-таго прымусіць глянуць на сваю працу без ружовых акуляраў… Фармальна — ён самы зацяты змагар за выкананне рашэнняў. І даклад яго зараз — адны недахопы, адна чарната… Страшна робіцца: дзе ж нашы дасягненні, на што раўняцца? А па сутнасці ён i дагэтуль не бачыць ix, сапраўдных недахопаў… Ці хутчэй — не разумев ix прычын, вытокаў…
— І пачынае ўсё дзёгцем мазаць… Як Бародка на апошнім пленуме. Усіх разнёс. Адзін ён святы застаўся… — сказаў Полаз, перадаючы шклянку з чаем Раўнапольцу. Словы яго насцярожылі Валатовіча. Паўлу Іванавічу было б вельмі прыкра, каб хто-небудзь з гэтых людзей, з якімі яму належала працаваць, ведаючы яго адносіны з Бародкам, пачаў бы зараз ліелівіць яму, валіць усё на Бародку, вінаваціць яго аднаго за ўсе памылкі i недахопы. Таму ён адразу адказаў:
— Даклад быў крыху рэзкі, так. Але я думаю, справядлівы. Хто што заслужыў — павінен тое атрымаць. Не даволі самакрытычиы — гэта правильна. Ёсць такая слабасць у нашага сакратара. Але Бародка —
Гаворачы гэта, ён не зводзіў вачэй з Лемяшэвіча, з насцярожанасцю чакаючы, як паставіцца, што скажа дырэктар. Лемяшэвіч змаўчаў, i Павел Іванавіч гэта ацаніў. А Полаз запярэчыў:
— Дзелавы павінен i вырашаць усё па-дзелавому. Павінен выхоўваць людзей… А лаяць — кожны дурань зможа…
— Аз нашым братам часам інакш i нельга. Нас не штурхні — мы не паварушымся, — заўважыў Раўпаполец, па-гаспадарску наліваючы чай. Ён адсунуў адну шклянку на край стала, дзе сядзеў Валатовіч. Той сеў на сваё месца i заціснуў шклянку паміж далонямі, як бы грэючы рукі.
— Хто гэта мы? Ваша высокасць? Так i гавары. А мне трэба кіраўнік, дарадца, старэйшы таварыш, а не штурхач, — не сунімаўся Полаз. Звычайна вясёлы, жартаўлівы, ён рабіўся ўсё больш сур'ёзным i раздражнёным. Валатовіч, мабыць, ведаў яго характар i, не жадаючы, каб Полаз выказваўся пра Бародку — навошта перамываць к ост к i завочна, траціць зарад крытыкі, ці не лепш пакінуць яго на лепшы час? — стараўся скіраваць размову ўбок:
— Але i кожны з нас павінен быць самакрытычным. Я вось аглядаю калгас i — што вы думаеце, — не сорамна мне? Сёння ў клубе стаяў i думаў: сукін ты сын, старшыня райвыканкома! Біць цябе не было каму! А да мяне Міхась Кірылавіч два месяцы назад прыходзіў, я яму абяцаў… Ды, бачыш, рукі не дайшлі. Пагутарыў з Махначом i забыўся. Забыўся на клуб, забыўся, што такое Махнач, — ён паспытаў чай, укінуў у шклянку драбок цукру i адсунуў шклянку. На лбе яго разгладзіліся маршчыны. — Вось i трэба цяпер апраўдвацца перад народам… Як ты думает, Антон Пятровіч? Ты, брат, — савецкая ўлада. Твая віна гэткая ж, як i мая. Давайце, таварышы, возьмемся агульнымі сіламі i адрамантуем гэты наш клуб. Памажыце арганізаваць нядзельнік, падняць людзей, а ўсё іншае — грошы, матэрыялы — я на сябе бяру.
Лемяшэвіч узрадаваўся гэтай прапанове. Яшчэ пасля першай сутычкі з Махначом ён паставіў сабе мэту: прывесці клуб у прыстойны выгляд! Але Махнач, мабыць, знарок, з-за прынцыпу, так супраціўляўся гэтаму, што ўсе намаганні Лемяшэвіча разбіваліся аб глухую сцяну абыякавасці i коснасці. І вось адразу ўсё мянялася!
— А наогул нам трэба аб'яднаць свае сілы, развіваў між тым ужо новую думку Валатовіч, сёрбаючы чай. — Я i тады не разумеў i быў супраць драблення партыйных арганізацый. Неразумна гэта. Было пяць калгасаў у сельсавеце — была адна тэрытарыяльная арганізацыя. Стаў адзін — раздзялілі. У тэрытарыяльнай — старшыня сельсавета i сельпо, настаўнікі — актыў, інтэлігенцыя. A ў калгаснай — чатыры чалавекі: старшыня, бухгалтер, брыгадзір i даярка. Чым павінна займацца першая арганізацыя? Што можа зрабіць сваімі сіламі другая? Сход правесці нават цяжка. Каму патрэбна гэтае распыление? Чаму не могуць быць усе камуністы ў адной, калгаснай, партарганізацыі? І сельпо, i школы, i бальніца — усё гэта ў калгасе, для калгаса, усё гэта нашы надбудовы, калі можна так сказаць. І дванаццаць камуністаў у адной дружнай арганізацыі — гэта ўжо сіла, я вам скажу!
— Правільна, Павел Іванавіч! Залатыя словы! — з запалам падтрымаў Полаз, які, забыўшыся, таксама ўкінуў цукар у шклянку i цяпер размешваў яго там незавостраным алоўкам.
— Вынаходца ты, — пажартаваў Раўнаполец.
— Чакай! Давайце дамовімся, каб гэта не засталіся словы. Давайце дзейнічаць! Вам, Павел Іванавіч, як члену бюро, у райкоме націскаць. А-мы тут. Дарэчы, рыхтуем перавыбарчыя сходы. Аб'яднаемся — i Міхася Кірылавіча ў сакратары.
— Ну, што вы! Я чалавек малады, у калгасных справах не разбіраюся. Ты — рэч іншая… загартаваны кадравік.