Крыніцы
Шрифт:
І ўсё адно ён сустрэўся з імі…
Гадзіны праз паўтары блукання Міхась Кірылавіч выйшаў на шлях каля МТС i раптам пачуў ix галасы. Ён схаваўся ў цень старой бярозы, якая расла воддаль ад гравійкі, бо новая дарога праходзіла крыху ў баку ад старога шляху. Яны набліжаліся да яго, размаўляючы весела, жвава. І раптам яны спыніліся i пацалаваліся.
Лемяшэвіч у душы здзекліва засмяяўся над самім сабой — недарэчным i наіўным здалося гэтае блуканне i розныя там думы i мары, якім ён так легка аддаўся.
«Урэшце, браце, усё — проза. Вось i яшчэ адна празаічная сям'я. Тры гады! Глупства!» Ён вылаяў Сяргея, што той прыкідваўся няшчасиым у сваім каханні, упарта пазбягаў гутарыць
Але ў сапраўднасці адносіны паміж Сяргеем i Наталляй Пятроўнай у той вечар не былі такімі простымі i зразумелымі, як уявілася Лемяшэвічу.
Некалі ў пачатку свайго кахання Сяргей з маладой рашучасцю пацалаваў Наталлю Пятроўну. Але пасля таго, як яна катэгарычна адмовілася стаць яго жонкай, у яго знікла гэтая рашучасць.
Два гады ён не толькі што пацалаваць, a баяўся пажартаваць, папрасіць пайсці пагуляць вось гэтак, як сёння зрабіла яна.
Нельга сказаць, каб гэта вельмі ўжо акрыліла яго, вярнула смеласць i рашучасць. Не. Але ўсё-такі прыемныя нечаканасці таго дня крыху ап'янілі яго, прымусілі паверыць, што i радасць, як i гора, ніколі не ходзіць адзінока — за адной ідзе другая. Яны хадзілі па гулкіх палявых дарогах i гутарылі аб усім, аб чым маглі гутарыць людзі, якія жывуць у адной вёсцы, робяць па сутнасці адну справу i якіх аднолькава хвалююць многія падзеі жыцця. Дарэмна нашы крытыкі так паўстаюць супроць «вытворчых размоў» паміж закаханымі. Нават самыя юныя i палымяныя закаханыя не могуць на працягу шматлікіх i доўгіх сваіх спатканняў гаварыць толькі аб сваім каханні, такія размовы хутка абрыдлі б i агорклі б ім так, што, бадай, i ад кахання нічога не засталося б. А Наталля Пятроўна i Сяргей — не юныя, ix сапраўды з усей сур'ёзнасцю цікавілі i займалі «вытворчыя» навіны. назначэнне Сяргея (дарэчы, яна даведалася пра гэта толькі зараз ад яго i павіншавала), рашэнне Валатовіча, магчымыя змены ў раёне, прыезд новых людзей у МТС.
Размаўляючы, яны міжвольна i непрыкметна пераходзілі ад адной тэмы на другую, ад абмеркавання простай i яснай жыццёвай падзеі да абстрактных філасофскіх разважанняў, часам даволі туманных.
Сяргей пасля нават не мог успомніць, пра што іменна яны спрачаліся. Помніць толькі, што ён нешта нігілістычна адмаўляў, i не столькі ад цвёрдага пераканання, колькі ад простай мужчынскай упартасці. Наталля Пятроўна з дакорам спытала:
— А што вы любіце па-сапраўднаму, Сяргей Сцяпанавіч?
Ён задыхаўся ад раптоўнага прыліву самых пяшчотных пачуццяў, ад прыліву смеласці i рашучасці, якой яму дагэтуль не хапала. Ён спыніўся i сказаў:
— Цябе, Наташа. Адну цябе, — i раптам моцна абняў яе i пацалаваў раз… другі… трэці… Ён цалаваў яе ў вусны, у шчокі, у вочы i няспынна шаптаў: — Цябе, Наташа… Цябе…
Яна без абурэння адштурхоўвала яго, адварочвалася І… смяялася.
— Вар'ят… вар'ят… ты звар'яцеў, Сяргей. Пакінь, калі ласка. Ну, хопіць!..
Невядома, чым усё гэта скончылася б, што яны маглі б сказаць адно аднаму, каб не пачулі прысутнасць старонняга сведкі. Чалавек пад бярозай кашлянуў i пайшоў прэч, загрукатаўшы ботамі па мёрзлай зямлі. Яны не надта каб засаромеліся, ведаючы, што ніхто ў вёсды ix не асудзіць, бо ўсе за тое, каб яны даўно пажаніліся. Але гэты невядомы сведка чамусьці вельмі моцна збянтэжыў ix абаіх. Да самай вёскі яны ішлі моўчкі, як бы баючыся, што гэты сведка ідзе за імі назіркам.
20
Махнач панура маўчаў, калі сход адзінадушна выбіраў Валатовіча, не сказаў ні слова, нават не выступіў. А пасля сходу — запіў, на другі дзень хадзіў п'яны, крычаў, што яго няправільна знялі ca старшынства, што ён паставіў калгас на
«Прыгода» гэтая дайшла да Бародкі. У райкоме ён весела пасмяяўся, a ў Крыніцы прыехаў нездаволены, пануры.
— Што вы спектакль робіце з гэтым Махйачом? Увесь раён смяедца, — сказаў ён у калгаснай канцылярыі.
— Няхай пацешыцца чалавек, — весела адказаў Валатовіч.
— З пячаткай не жартуюць. Паклічце яго сюды, гэтага старога дурня.
На здзіўленне ўсім Махнач з'явіўся надзвычай хутка. Ён стаяў перад сакратаром з вінаватым выглядам, пасаромлены, прыніжаны.
— Дай пячатку, — уладна патрабаваў Арцём Захаравіч.
Махнач палез за пазуху ў нейкую патаемную кішэню, выцягнуў зашмальцаваную скураную сумачку i моўчкі працягнуў яе сакратару.
— Вось так… Здай справы i з'яўляйся ў райком, атрымаеш усё, што заслужыў, у тым ліку i новую работу…
Валатовічу не прыйшлося асабліва знаёміцца з калгасам — ён добра ведаў гаспадарку, яе слабыя i моцныя бакі. Ён адразу пачаў працаваць. Не ад жадання ўсё перарабіць па-свойму (у яго ніколі не з'яўлялася такога жадання, ён заўсёды паважаў працу i парадкі сваіх папярэднікаў), а ад таго, што канцылярыя сапраўды была абадранай i бруднай, ён вырашыў пачаць наводзіць парадак з яе. Загадаў пабяліць сцены, вымыць, адрамантаваць падлогу, зрабіць новыя дзверы ў свой «кабінет» — адгароджаны Махначом куток. Але ў той жа дзень Полаз, да якога ён пайшоў абедаць, параіў яму:
— Павел Іванавіч, ліквідуй ты к чорту гэты кабінет. Навошта табе гэтая каморка? З кім ты там будзеш сакрэтнічаць? Выкінь! Не кабінетная гэта пасада — старшыня калгаса. Месца яго — у полі, у брыгадах.
Валатовіч з цікавасцю слухаў свайго бухгалтара. Колькі год ведае яго i ніколі не думаў, што гэта такі цікавы чалавек. Яму падабалася тое, што Полаз адразу да яго пачаў звяртацца на «ты», што ён чалавек просты, не любіць ліслівіць; i тое, што ён дае такія смелыя парады.
Валатовіч падумаў i выканаў яго параду — выкінуў «кабінет». У канцылярыі стала прасторна, светла, чыста, i людзі больш ахвотна сталі заходзіць сюды. Гэта неяк збліжала старшыню з калгаснікамі.
Аднойчы ўвечары, на другі тыдзень сваёй прады, Валатовіч прыйшоў да Лемяшэвіча, у яго школьную кватэру.
— Нічога не маеш супраць, каб мы пасядзелі ў цябе вечарок, па-дамашняму? — проста, па-сяброўску спытаў старшыня.
— Калі ласка, — узрадаваўся Міхась Кірылавіч. — Такі госць!
— Я не адзін, я да цябе запрасіў некалькі гасцей. Не будзеш пратэставаць? — Растлумачыў: — Хочацца бліжэй пазнаёміцца з людзьмі. А то мы ўсё афіцыйна: пасяджэнні, сходы… Гэтага мала. Ды i нельга ў афіцыйнай абстаноўцы пагаварыць пра ўсё па душах… А да тутэйшых пайдзі — адразу пачастунак i абавязкова гарэлка. Ох, гэты мне звычай! Няшчасце гэта наша! Чаму абавязкова трэба выпіваць? Не разумею. Трэба нам змагацца з гэтым.