Крыніцы
Шрифт:
— Сам папрасіўся.
— Сам? — адразу здзівіўся i зацікавіўся бацька. — Сур'ёзна, сам? — І твар у старога асвяціўся нейкай ласкавасцю. — Сам, кажаш? Малайчына! Вось гэта, я разумею, чалавек адгукнуўся на словы партыі. А то пакуль што больш гаворкі, чым спраў. А гэта добра — Валатовіч чалавек з галавой. Вось бы яшчэ Бародку ў вашу МТС. Можа б, ён там парадак навёў.— Стары хітра прыжмурыўся на Сяргея.
— Ты, бацька, кажаш гэта так, быццам у нас поўны беспарадак.
— Колькі я чуў ад вас абяцанняў розных, i ад дырэктара, i ад сына. У грудзі сябе вы мала білі? А дагавор усё адно не выканалі. Планы складаем, спадзяёмся, а вы нам — свінню… Скажыце дзякуй Аляксею — ён вас у гэтым годзе выцягнуў…
Уліта
— А робяць у мэтаэсе з цямна да цямна, — заступілася яна за старэйшага сына.
— А толк які? — не здаваўся Сцяпан Яўменавіч, звяртаючыся чамусьці да Лемяшэвіча. — Выйдзе трактар у поле, падыме пяць гектараў якіх i стаіць у баразне. Крыўдна глядзець — такая тэхніка! — i на табе!.. Стаіць! І вось пачынаюць шукаць прычыны, адзін аднаго вінавацяць, лаюцца… А прычына ясная. Выконвалі план рамонту, гналі, каб зводачку даць… Рамантавалі ў лістападзе, а потым тэхніка гэтая да красавіка ржавела пад снегам i дажджом!.. Ды ў такіх умовах любая машына папсуецца, горш як ад работы! Селянін некалі свой плужок здорам змазваў i на вышкі хаваў. А вы — такія машыны пад снег! Гаспадары!
— Не шумі, бацька! — спакойна заўважыў Сяргей, з гонарам кіўнуўшы Лемяшэвічу: бачыш, які ў мяне стары! — Будзе i ў нас пералом. Новае начальства… Новыя адносіны…
— Якое начальства?
— Новы галоўны інжынер. Новыя механікі, два з горада прыязджаюць.
— A галоўны хто? — неяк падазрона спытаў Алёша.
— Галоўны? — Сяргей на міг сумеўся. — Галоўны я. Сёння загад прыйшоў.
— Ай-яй-яй! — закрычаў Бушыла. — І ён маўчаў. Давай лапу! Толькі біць цябе варта: такая прычына была ўзяць за губу пад бараніну, а ты маўчаў, як нявеста. Галоўны, называецца!
Міхась Кірылавіч, як сядзеў побач, у знак віншавання абняў Сяргея за плечы, проста i сардэчна спытаў:
— Прызнайся — здаволены?
— Ведаеш, як табе лепей растлумачыць? Раней адбрыкваўся б нагамі i рукамі. А цяпер, шчыра прызнаюся, здаволены.
Маці стаяла пасярод хаты, падпёршы далоняй шчаку, i з замілаваннем глядзела на сына. Бацька дастаў вялікі зашмальцаваны кісет i скручваў цыгарку — любіў стары закурыць моцнага самасаду пасля добрай вячэры ці абеду. Ен не павіншаваў сына, не паціснуў руку, толькі здаволена чмыхнуў разы два ў вусы. Потым, вылазячы з-за стала, каб прыкурыць каля прыпечка ад вугалька, сказаў:
— Значыцца, галоўны? Ну, глядзі ж, галоўны. Цяпер мы з цябе i патрабуем як з галоўнага.
Мужчыны, акрамя бацькі, усё яшчэ сядзелі за сталом, пілі чай i горача абмяркоўвалі ўсе гэтыя навіны, калі нечакана ў хату разам з Аняй увайшла Наталля Пятроўна. Весела сказала «добры вечар» i пажадала прыемнага апетыту, ніколькі не збянтэжыўшыся, што трапіла на вячэру. А хлопцы раптам усе неяк сумеліся — Сяргей больш за ўсіх, безумоўна, але i Лемяшэвіч, i Алёша, i нават скептык i жартаўнік Бушыла.
Заклапочана замітусілася маці.
— Ай, якая госця! Даўно ты ў нас, Наташа, не была.
— А чаго мне хадзіць туды, дзе ўсе здаровыя! Вунь якія дубы! — засмяялася яна, ківаючы на мужчын.
— А я дык ужо i не такая дужая. Сэрда баліць, Наташа. І Ані нездаровіцца.
Уліта Антонаўна фартухом выцерла табурэт, падсунула да стала.
— Садзіся, Наташа, чаю выпі з намі.
— Дзякую, толькі піла. — І яна хутка следам за Аняй пайшла ў светлы пакой.
Хлопцы маўчалі, кожны глядзеў у сваю шклянку. Бушыла не вытрымаў i пырснуў чаем.
— Вы што язык i прыкусілі? Моцна дзейнічае на вас медыцына!
Алёша, нібы абураны яго жартам, адразу вылез з-за стала. За ім кінуў недапітую шклянку Сяргей. Лемяшэвіч, каб не даць Бушылу падставы для жартаў, дапіў чай не спяшаючыся. Ён зайшоў
— На каго я не магу налюбаВацца — дык гэта на Алёшу. Штодзень бачыла я i не заўважыла, як вырас чалавек. Далібог. Вось помню, перад вачамі стаіць, — яна заплюшчыла вочы, i на нейкі момант твар яе стаў сур'ёзным i сумным. — Помню, як ён лядзяшкамі кідаў у мяне, калі я тыфозную маці ў бальніцу забірала. Гадоў сем яму тады было. А раптам неяк глянула ўлетку, калі ён на камбайне працаваў — Божа мой! Які чалавек вырас! Дзіўна i радасна… — i пасля паўзы дадала: — І сумна… Я раптам зразумела, як многа прайшло часу… ад маёй маладосці…
— Ах, якая глыбокая старасць! — пажартаваў Лемяшэвіч.
Яна не адказала. Яна, як i раней, пры сустрэчах як бы не заўважала яго. Лемяшэвіча гэта абражала. Ужо не першы раз яму хацелася крыкнуць ёй, спытацца: «Чаму вы не хочаце мяне прызнаваць? Завошта вы зневажаеце мяне?» Але ён губляўся ў яе прысутнасці. І зараз разгубіўся. Яна размаўляла з Сяргеем, а той маўчаў гэтак жа, як i Алёша: аднолькава i настаўнік i вучань адчувалі сябе перад ёй блазнюкамі.
Наталля Пятроўна раптам прапанавала:
— Сяргей Сцяпанавіч, хадзем пагуляем. У поле куды-небудзь. Вечар — надзіва. Месячык! Першы мароз…
Сяргей на момант анямеў ад шчасця. І, мабыць, не верыў сваім вушам. Гулялі яны часам i раней, вярталіся разам з клуба, ca сходаў. Але ўпершыню яна вось гэтак запрашала. Дык як жа зразумець гэтае яе запрашэнне? Аня мнагазначна пераглянулася з мужам, Адам замармытаў пад нос нейкую невыразную мелодыю, каб зрабіць выгляд, што яго нічога не здзіўляе. Міхась Кірылавіч, ведаючы пачуцці Сяргея, зычыў яму ўдачы i шчасця, але сам адчуваў, як яго апаноўвае нейкі незразумелы смутак. Ён раптам блага падумаў аб Наталлі Пятроўне: тры гады за нос вадзіла простага механіка, a даволі было__стаць механіку галоўным інжынерам… Ведаем мы вас! Ён нават хацеў пажартаваць, намякнуўшы на гэта, але стрымаўся: занадта сур'ёзна ставіліся да гэтага ўсе іншыя ў сям'і. Калі Сяргей i Наталля Пятроўна выйшлі, маці сказала:
— Дай, божачка, каб у ix на лад пайшло. Хопіць ім ужо мучыць адно аднаго.
— Ды i хопіць, — гэтак жа сур'ёзна згадзілася Аня. — Як бы я была рада за Сярожу!
— Ну i народ! Заўсёды вам радасць, калі чалавек у хамут залазіць, — пажартаваў Бушыла.
— Не смейся, Адамка, — папрасіла цешча.
— Пасаромеўся б! — абурылася жонка. — Дрэнна табе, жанатаму. Замучыўся!.. Толькі i клопатаў — зубы скаліць.
Міхась Кірылавіч пажадаў ім добрай ночы. А ноч сапраўды была чароўная! З яснага, без адзінай хмурынкі, глыбокага неба з россыпам зорак i туманнай паласой Млечнага Шляху свяціў поўны месячык. Святло яго серабрыла шэрань першага марозу на зямлі, на дрэвах, на страсе. І была надзвычайная цішыня! Дзіўна, што гэта была не поўная цішыня: недзе, мабыць каля клуба, чуліся галасы, недзе ў полі тарахцеў воз, глуха стукала турбіна i шумела вада на гідрастанцыі. Але ўсё адно, нягледзячы на гэта, была цішыня, такая своеасаблівая i непаўторная, якую Лемяшэвіч, здавалася яму, не перажываў яшчэ ніколі. Парушалі яе хіба толькі ўдары яго сэрца. Колькі хвілін ён стаяў у двары. Цішыня i душэўны неспакой пацягнулі яго ў поле, можа, гэтак жа, як Наталлю Пятроўну. А можа, яму захацелася пайсці таму, што недзе там, у полі, маўклівым i бяскрайнім, залітым месячным святлом, хадзіла яна. Ён не ведаў, у якім напрамку пайшлі Сяргей i Наталля Пятроўна, але адчуваў, што сустрэцца яму з імі было б няёмка. А таму перасігнуў цераз плот i пайшоў гародам, па зяблевым ворыве па светлай дарожцы, вытканай месяцам на белай зямлі.