Пастка для пярэваратня
Шрифт:
— Што ж вы нарабілі?
Мацей адышоўся, прысеў, цікуючы здалёку, што заяц.
«Васілевіцкія паскардзіліся, — скумекаў Янка. — Відаць, тры корабы нагаварылі, не прызналіся, што кароў на чужое балота прыгналі».
Ён адкрыў рот, каб сказаць пра гэта, ды бацька апярэдзіў яго:
— З Васілевіч людзі прыязджалі, казалі, што вы ў іх усе агароды парылі, моркву парвалі.
Не спадзяваўся Янка, што такое пачуе. Нават вушам сваім веры не даваў.
А бацька з горыччу закончыў:
—
Калі б так было, то, сапраўды, абняславілі б. Адно парася завядзецца, а на ўсю абшчыну пляма кладзецца, усе адказваюць. Калі віноўніка ці злачынцу не знойдуць, разам пакрываюць страты, нанесеныя чужой гаспадарцы альбо гаспадару. Вечная ганьба той сям'і, у якой злодзея знойдуць. Вось чаму бацька злосны.
— Татка, мы не рвалі моркву, — стаў абараняцца Мацей.
А хто ж яе рваў?
— Не ведаем.
— Ведаеце. Усё вы ведаеце.
Янка зірнуў на маці. Маўчыць, апусціўшы вочы. Што ж, не след ёй сваё слова ўстаўляць, калі старэйшы ў сям'і разбіраецца. Старэйшы ў сям'і па бацькоўскай лініі за ўсё адказвае. Ён адказвае — яму і вырашаць. Толькі вельмі важнае з жыцця вырашае сямейны савет — дарослыя мужчыны і жанчыны. Маўчыць маці. Татка старэйшы ў сям'і па бацькоўскай лініі. Калі б дзед не загінуў на вайне з крыжакамі, то…
Янка ўзняў вочы, поўныя слёз.
— Не рвалі мы моркву.
— Вас на днях васілевіцкія да самага Парэчча гналі,— прагаварыў бацька. — Помсціцеся. Э-эх вы!.. Яшчэ воямі хочаце стаць.
Такога Янка не мог стрываць. Але, гналі. Ды тады васілевіцкіх было болей. І плячо не зажыло. А хіба дасі рады, калі баліць, калі параненае? Нават каменем не кінеш.
— Ад нас сёння васілевіцкія што падмеценыя ўцякалі,— сказаў ён.
— Можа, і не вінаватыя яны, — нясмела азвалася маці.
— Канешне, не вінаватыя, — пасмялеў Мацей. — Мы на Каўпаку сядзелі. У Алесі запытайце. Яна была з намі.
Бацька павярнуўся да Янкі.
— Раскажы.
Янка апусціў галаву.
— Не буду.
Кожнаму крыўда не міла. Чаму без дай прычыны бэсціць? Чаму не пацікавіўся, дзе былі?
— Упарты, — прагаварыў бацька.
— Увесь у цябе, — уздыхнула маці.
— Будзеш расказваць ці не? — запытаў бацька.
— Я раскажу, — падскочыў Мацей.
І хутка-хутка, спяшаючыся, расказаў, як сядзелі на Каўпаку, як убачылі васілевіцкіх хлопцаў, як прагналі іх.
Выслухаў бацька і сказаў:
— На свеце ўсяляк бывае. А хацелася б ведаць, хто гэта іхнія агароды перарыў. Людзі ўсю зіму ні рэдзькі, ні морквы не бачылі. Такое толькі самы люты вораг мог зрабіць.
У яме
Пасля паўдня прыбегла Алеся.
— Хлопчыкі, хадзем па
Быццам ліпавага мёду наелася.
— А-а-а… — махнуў рукою.
Нядобра на душы. Хоць і паверыў ім бацька, хоць і даказалі, што не яны чужую моркву парвалі, але ўсё роўна нехта ў вёсцы скажа: «Можа, і яны». Рот не каўнерык — не зашпіліш.
А Алеся шчабеча, што птушка:
— Ой і вядроныя маліны! Мама казала: шышакамі растуць. Страсянеш галінку — самі ў берасцень сыплюцца.
— Няхай сыплюцца, — мармытнуў Янка.
— Чаму вы такія хмурыя? — здзівілася Алеся. Не хацелася расказваць, квяліць душу, соль на свежую рану сыпаць.
— Бо хмурынка на неба набегла, — сказаў Янка.
— Васілевіцкія выдумалі, што мы моркву ў іх парвалі,— растлумачыў Алесі Мацей.
— Вы парвалі?
— У васілевіцкіх моркву зранку парвалі,— прамовіў Мацей. — А мы зранку дзе былі?
— На Каўпаку. Так і сказалі б.
— Сказалі. Ды што з таго? Усім не дакажаш. Алеся азірнулася. Быццам спалохалася, што хтосьці падкрадзецца, падслухае іхнюю гаворку.
— Ведаю, хто моркву парваў.
— Хто? — схапіў Алесю за руку Мацей. Відаць, здалося яму, што не скажа, уцячэ.
— Тая цётка з барадой.
— Яна, яна, — замахаў галавою Мацей. — Яе работа.
Янка зірнуў спярша на Алесю, пасля на Мацея. Страх у вачанятах. Не пераканаў, на сваім стаяць. Чакаюць, што цяпер скажа.
— Выкіньце з галавы, — прагаварыў ён. — Няма ніякай цёткі з барадой.
— Ёсць. Гэта васіліск, які ператвараецца з мядзведзя ў пякельнага цмока, — пратарабаніла Алеся.
— Васіліск, — падхапіў Мацей. — Сёння ён ператварыўся ў цётку з барадой, а заўтра немаведама ў каго ператворыцца.
Калі б не сённяшняя сутычка з васілевіцкімі, то Янка, відаць, паверыў бы ім. Усё-такі не адступаюцца ад свайго, здаецца, шчыра кажуць. Ды гэтая сутычка… «Помсцяць васілевіцкія. І кароў на злосць прыгналі, і моркву знарок парвалі. Ведалі, на каго падумаюць», — разважыў ён.
— Выкіньце з галавы. Васілевіцкіх работа. Яны самі моркву парвалі. Хітрыя. Гэта камень у наш агарод.
— Не, — не пагадзіўся Мацей. — Цётка з барадой вачыма лыпала. Калі яшчэ раз убачу, то ногі са страху адымуцца.
— У цябе і цяпер ніжняя губа трасецца, — засмяяўся Янка.
— Васіліск гэта. Я не махлюю, — пакрыўдзіўся Мацей.
— Не махлюем, — прагаварыла Алеся.
Янка ж думаў пра сваё. Што, калі адпомсціць Антону і Макару? Яны каля лесу павінны кароў гнаць. Што, калі затаіцца на ўзлеску і даць каменьчыкамі па голых пятах? Вось толькі Мацей і Алеся… Скажы — прычэпяцца: «І мы з табою». Пасля пільнуй. Як жа ўцячы ад іх?