Пастка для пярэваратня
Шрифт:
— Эй, вы! Хто на мяне? Страшна з вока на вока? Яшчэ выхваляюцца! За вочы і мышанё кату хвост адкусіць пагражае.
Янка ўбачыў, што крыжак, які трымаў сцяг, перадаў яго другому. Крэпасць цвярдыня расступілася, і ён вынесся з кола на чорным, што жук, кані. Ясь, галёкнуўшы, паімчаўся насустрач. Прыгнуўся да самай грывы, толькі меч паблісквае. І крыжак нокае, паганяе каня. Блішчаць сталёвыя мячы.
— Давай, давай, — прашаптаў Янка.
Каб мог, кінуўся б напярэймы крыжаку, галёкнуў бы так, што спуджаны
Коннікі ўсё бліжэй, бліжэй. Коні — Ясеў Белалобы і крыжацкі, чорны — наляцелі адзін на аднаго, заіржалі. Скрыжаваліся мячы. Ясь і крыжак, быццам нябачная сіла іх ірванула, як па камандзе, вылецелі са сваіх сёдлаў. Ашалелыя коні панесліся з усіх чатырох па лузе…
«А-а-а-а!» — паплыў ад вёскі лямант-крык.
Янку быццам асляпіла сонца. На імгненне заплюшчыў вочы. Калі расплюшчыў, то ўбачыў: крыжак, раскарачыўшыся, стараецца ўстаць. А Ясь… Ясь бяжыць да яго, узняўшы клявец. Падбег, бэнцнуў раз, другі. Нібы цвік з размаху забіў. Крыжак выцягнуўся на зялёнай траве. Адкінуў ногі.
— У-у-у! — скрыгітнуў зубамі крыжак са шрамам.
Янка са страхам глянуў на яго. Мурашкі прабеглі па спіне. Цяпер літасці не чакай.
Ды крыжак, мусібыць, зусім забыўся пра іх. Калі б Янка скумекаў, то штурхнуў бы Мацея, кінуліся б разам у гушчар.
«А-а-а-а!» — вокліч радасці данёсся з вёскі.
«А-а-а!» — падхапілі мужчыны-воі.
Зноў завыў баявы крыжацкі рог. Крыжакі белай хмарай рынуліся наперад.
«Яся крыжацкія коні затопчуць, — падумаў Янка. — Чаму не ратуецца? Чаму спіць у шапку?»
А Ясь… Ну й Ясь! Прарэзліва свіснуў, і Белалобы (які ж разумнік!) наўскапыта паімчаўся да Яся. Крыжакі на ўвесь скач. Вось-вось накінуцца зграяй. І накінуліся б, калі б нашы воі наперарэз ім не рванулі. Узнялі лукі. Свіснулі ў паветры стрэлы. Адзін, другі крыжак упаў, узмахнуўшы рукамі. Прыпынілася крэпасць-цвярдыня. Белалобы ўжо каля Яся. Ясь ускочыў на яго — і да сваіх.
— У-у-у… — чмялём загудзеў крыжак са шрамам.
«Угу-гу-гу…» — адгукнулася жывая крэпасць. І з усіх капытоў на нашых вояў. Ашалелі. Цяпер сапраўды ашалелі.
Янка выцягнуў шыю. Дзе ж бацька? Ага, вунь, наперадзе. Побач з Алексам. І Алесін бацька каля іх… Ляцяць крыжакі, высока ўзнімаецца Крывавая Рука. Каго яна сёння дастане?
— Татка! Татка-а! — тоненька завёў Мацей.
— Не плач, — сказаў Янка. — Слязамі гору не паможаш.
Так, не паможаш. А крыжак са шрамам парадуецца, калі ўбачыць, што плачуць.
Нясецца шалёны атрад. Цяжкія капыты крыжацкіх коней сцінаюць кветкі. А нашы воі, чаго Янка ніяк не чакаў, паімчаліся назад што сілы. Крыжакі за імі.
Янку хацелася ўпасці тварам у траву, затуліць вушы, каб нічога не бачыць, каб не чуць. Але ён глядзеў, упіваўся вачыма. Трэба глядзець. Яму бацькаў меч прыйдзецца ўзяць у рукі.
Нашы воі імчацца якраз туды, дзе брод. У Янкі
— Татка! Татка! — з горыччу прамовіў ён.
«У-у-у, у-у-у…» — заскавыталі крыжакі.
Нашы воі раптам павярнулі да лесу. Крыжакі ваўкамі за імі. Янка аж трымцеў. «Так, так, — шаптаў ён, сам таго не заўважаючы. — Добра, што брод не паказалі. У лесе ратунак. Не дагоняць у лесе».
Нашы мінулі палянку, ускочылі ў лагчыну, парослую аерам, асакой. «Там жа балота, твань!» — ледзь не крыкнуў Янка.
Нечаканая развязка
Не ведалі крыжакі, што перад імі пагібель. Лёгкія коні нашых вояў праскочылі балота, а вось крыжацкія, закутыя ў жалеза, адразу ж загрузлі, праваліліся. Некаторыя, пярэднія, па самыя вушы. А нашы воі, узяўшы ў клешчы крыжакоў, сталі іх перыць, дубасіць, хвастаць. Білі цапамі, кляўцамі, секлі мячамі, сякерамі, калолі дзідамі, рэзалі косамі. Не бой, а пабоішча.
Янка не шкадаваў крыжакоў. Не было жалю. Іх ніхто сюды не прасіў. І сам, каб прымеў, біў бы. За Алесю, за Мацея, за тыя страхі, якіх набраліся.
— Янка, глянь: вусаты з балота выпаўзае, — залапатаў Мацей.
Сапраўды, паўзе на карачках. І не адзін. Некаторыя коней за аброць цягнуць.
Вылезлі, збіліся на грудку. Той, з паўлінавым пяром на грэбені шлема, непадалёку гарцуе, штосьці гергеча.
Янка заўважыў, як па самым ускрайку балота да яго стралою панёсся Алекса.
— Алекса! Алекса! — заўважыў і Мацей. Імчыцца на кані Алекса, узняўшы ўгору кісцень.
Два вялізныя шары з вострымі шыпамі на ланцужку, прымацаваным да атронка. Вось-вось смальне імі па стальным шлеме крыжака. А Мацей аж трасецца.
— Алекса! Алекса!
— Цішэй, — сказаў яму Янка.
Яму здаецца, што рыцар пачуе, а тады… Тады, як гаворыцца, невядома, чыя возьме. Рыцар увесь у брані, а Алекса ў адной белай сарочцы.
Некалькі крокаў засталося да крыжака. Пабліскваюць шары з вострымі шыпамі.
— Ну! Ну! — прамовіў Янка, падаўшыся ўперад.
Рыцар з паўлінавым пяром нечакана павярнуўся і секануў мячом. Алекса пахіснуўся, стаў паволі спаўзаць з каня. Конь кінуўся ўбок. А ён, яшчэ трымаючыся, падае, спаўзае, усё ніжэй, ніжэй…
— Дзядзечка Алекса! Дзядзечка Алекса! — заенчыў Мацей.
І Янка даў волю слязам.
— Дзядзька Алекса, чаму ты так неасцярожна? Не падай…
— Ха-ха-ха… — зарагатаў крыжак са шрамам.
Грамада нашых вояў — уперадзе Ясь і бацька — маланкаю на крыжакоў. Рыцар з паўлінавым пяром махнуў рукою-пальчаткаю. Крыжакі, якім пашчасціла вылезці з балота, на ўсе жылы да лесу, пакідаючы пешых. Тыя чыкільгалі, лямантуючы, а яны навыперадкі.
— Дай ім, татка! Дай! — крыкнуў Мацей.