Планета малпаў (на белорусском языке)
Шрифт:
Карнэлiй чакаў нас каля групы гiганцкiх папаратнiкаў. Гэта быў сiмпатычны шымпанзэ, вiдавочна старэйшы за Зiру, але ўсё-такi вельмi малады для акадэмiка. З першага ж iмгнення я быў уражаны глыбiнёй яго позiрку, надзвычай жывога i пранiклiвага.
– Як ён табе?
– цiхенечка спыталася ў мяне Зiра па-французску.
Мяркуючы па такiм пытаннi, я, мусiць, канчаткова заваяваў давер гэтай малпачкi. У адказ я, пакуль мы падыходзiлi да Карнэлiя, прашаптаў некалькi камплiментаў.
Жанiх i нявеста абнялiся, як абдымалiся ўсе парачкi. Карнэлiй нават не зiрнуў у мой бок. Было ясна, што, нягледзячы на ўсе расказы
– Дарагая, - здзiвiўся Карнэлiй, - мы ж адны!
– Я таксама тут, - з годнасцю сказаў я на сама лепшай малпiнай мове, на якую толькi быў здольны.
– Што?!
– усклiкнуў шымпанзэ, адскокваючы ўбок.
– Я сказаў: я таксама тут. На жаль, вымушаны вам пра гэта напомнiць. Вашыя пацалункi мяне не бянтэжаць, але, магчыма, вы самi будзеце пасля дакараць мяне за нясцiпласць.
– Ну i ну!
– не верыў сваiм вачам шымпанзэ.
Насмяяўшыся, Зiра пазнаёмiла нас.
– Доктар Карнэлiй, акадэмiк, - сказала яна.
– Улiс Меру, жыхар адной з планет Сонечнай сiстэмы, дакладней - жыхар Зямлi.
– Рады пазнаёмiцца з вамi, - сказаў я.
– Зiра мне пра вас расказвала. У вас надзвычай абаяльная нявеста. Прымiце мае вiншаваннi.
Я працягнуў яму руку. Карнэлiй адскочыў, быццам убачыў перад сабою змяю.
– Дык гэта праўда?
– прамармытаў ён, ашалела гледзячы на Зiру.
– Любы, хiба я калi-небудзь манiла табе?
Карнэлiй хутка авалодаў сабою. Гэта быў сапраўдны вучоны. Пасля нядоўгiх ваганняў ён пацiснуў мне руку.
– Як вам у нас?
– спытаўся ён.
– Нядрэнна, - адказаў я.
– Яшчэ раз прашу мне прабачыць за такi выгляд.
– Ён толькi пра гэта i думае, - смеючыся, заўважыла Зiра.
– Проста комплекс нейкi! Ён нават не ўяўляе, як ён будзе выглядаць тут у адзежы.
– I вы сапраўды прыбылi з гэтай... як яе?..
– З Зямлi, з Сонечнай сiстэмы.
Вiдаць, Карнэлiй мала верыў словам Зiры, мяркуючы, што ўсё гэта - нейкая мiстыфiкацыя. Але цяпер ён закiдаў мяне пытаннямi. Мы прагульвалiся павольна па парку: шымпанзэ iшлi пад руку ўперадзе, а я на ланцугу за iмi, каб мiнакi не звярталi на нас увагi. Але мае адказы настолькi ўражвалi Карнэлiя, што ён пастаянна спыняўся, кiдаў сваю нявесту, i мы пачыналi спрачацца, стоячы адзiн перад адным, размахваючы рукамi, рабiлi на пяску розныя чарцяжы. Зiра не сердавала на нас. Наадварот, радавалася ад усёй душы, убачыўшы, якое ўражанне зрабiў я на яе жанiха.
Натуральна, Карнэлiя больш за ўсё зацiкавiла эвалюцыя homo sapiens на Зямлi, i ён мяне прымусiў сто разоў паўтарыць усё, што я пра гэта ведаю. Пасля гэтага ён надоўга задумаўся. Нарэшце ён сказаў, што мая iнфармацыя, без усякiх сумненняў, уяўляе велiзарную каштоўнасць для навукi ўвогуле i для яго ў прыватнасцi, асаблiва цяпер, калi ён выконваў надзвычай смелыя даследаваннi па праблеме паходжання малпаў. Наколькi я зразумеў, ён зусiм не лiчыў яе вырашанай i не згаджаўся з агульнапрынятымi тэорыямi. Але калi гаворка зайшла пра яго ўласныя гiпотэзы, ён стаў стрыманы, i ў гэтую першую сустрэчу я так ад яго нiчога i не даведаўся. Што б там нi было, я набыў у ягоных вачах каласальную каштоўнасць, i, вiдаць, ён аддаў бы ўсё сваё
Потым мы загаварылi пра маё цяперашняе становiшча i пра Заюса, чые дурасць i сляпая саманадзейнасць былi Карнэлiю добра вядомыя. Ён адобрыў план Зiры. I нават абяцаў падрыхтаваць глебу для майго выступлення, намякнуўшы некаторым сваiм калегам, што выпадак мой загадкавы.
Калi мы развiтвалiся, Карнэлiй без ваганняў працягнуў мне руку, праверыўшы, праўда, на ўсякi выпадак, цi няма тут каго паблiзу. Потым пацалаваў сваю нявесту i пайшоў, аглядваючыся праз плячо, нiбыта дзеля таго, каб яшчэ i яшчэ раз упэўнiцца, што я не быў галюцынацыяй.
– Якi прыемны малады шымпанзэ, - сказаў я Зiры, калi мы вярталiся да машыны.
– I вялiкi вучоны, - дадала яна.
– Я ўпэўнена, што пры яго падтрымцы ты пераканаеш кангрэс.
– Зiра, - прашаптаў я ёй на вуха, уладкаваўшыся на заднiм сядзеннi, - я абавязаны табе воляю i жыццём.
Толькi цяпер я зразумеў, як шмат яна для мяне рабiла ў палоне. Без яе мне б нiколi не ўдалося наладзiць кантакт з малпавым светам. Заюс мог бы проста зрабiць мне на мозгу аперацыю, абы толькi давесцi, што я не iстота, якая можа думаць. Дзякуючы Зiры цяпер у мяне былi саюзнiкi, i я мог глядзець у будучыню з пэўным аптымiзмам.
– Я рабiла гэта з любовi да навукi, - адказала Зiра, чырванеючы.
– Твой выпадак унiкальны, i я павiнна была захаваць цябе любой цаною.
Удзячнасць перапаўняла маё сэрца. Пакораны адухоўленым позiркам Зiры, я ўжо не бачыў яе знешнасцi. Рука мая легла на яе доўгую валасатую лапку. Зiра ўздрыгнула, i я прачытаў у яе вачах пяшчоту. Вельмi ўсхваляваныя, мы не сказалi па дарозе назад нiводнага слова. Калi Зiра прывяла мяне ў клетку, я груба адштурхнуў Нову, якая адразу ж пачала пошла прапаноўваць сябе мне.
Раздзел V
Зiра ўпотайкi перадала мне электрычны лiхтарык i кнiгi, якiя я хаваю пад саломаю. Я ўжо досыць хутка чытаю i размаўляю на малпавай мове. Кожную ноч я падоўгу вывучаю цывiлiзацыю Сароры. Спачатку Нова пратэставала. Скалячы зубы, яна абнюхвала кнiгу, быццам небяспечнага звярка. Але дастаткова было накiраваць на яе прамень лiхтара, як яна забiвалася ў кут, дрыжала i вiшчала. З тае пары як у мяне з'явiўся лiхтарык, я поўны гаспадар у сваёй клетцы i мне ўжо не прыходзiцца выкарыстоўваць для супакаення Новы такiя важкiя аргументы, як плескачы. Вiдаць, яна адчувае цяпер перада мною нейкi свяшчэнны жах, дый астатнiя палонныя, мяркуючы па некаторых прыкметах, ставяцца да мяне гэтаксама ж. Я маю прэстыж i злоўжываю гэтым. Iншы раз я нi з таго нi з сяго палохаю Нову святлом лiхтарыка. А потым яна ж лашчыцца да мяне, каб я дараваў ёй маю жорсткасць.
Цешу сябе надзеяй, што маю ўжо досыць яснае ўяўленне пра свет малпаў.
У малпаў няма падзелу на нацыi. Усёй планетаю кiруе кабiнет мiнiстраў, на чале якога стаiць трыумвiрат з аднае гарылы, аднаго арангутана i аднаго шымпанзэ. Акрамя ўрада iснуе таксама парламент, якi складаецца з трох палат гарылы, арангутаны i шымпанзэ - i кожная з iх баронiць iнтарэсы сваёй расы.
Па сутнасцi, гэты падзел на тры расы i з'яўляецца адзiным на Сароры. У прынцыпе прадстаўнiкi ўсiх рас валодаюць роўнымi правамi i могуць займаць любую пасаду. Аднак на справе iснуюць абмежаваннi, i кожная раса спецыялiзуецца ў сваёй вобласцi.